هند هم در بندر چابهار سرمایه گذاری می‌کند هم در بندر حیفا؛ ماجرا چیست؟ / دهلی چگونه در رقابتی تنگاتنگ با چین، روابط خود ایران و اسرائیل را به طور همزمان گسترش داده است؟

روز نو :روابط نزدیک بین هند و ایران لزوماً به ضرر اسرائیل تمام نمی‌شود، همانطور که معاملات اسرائیل با هند به جایگاه هند در ایران لطمه‌ای وارد نکرده است. ایران به فروش نفت به هند ادامه خواهد داد و هرگز تجارت را مشروط به قطع روابط دهلی نو با دولت یهود نکرده است، همان طور که هرگز چنین تقاضایی از ترکیه یا هیچ کشور دیگری که با آن روابط تجاری دارد نداشته است.

زوی بارل در روزنامه اسرائیلی هاآرتص نوشت: در همان زمان که یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل، شیخ محمد بن زاید، رییس امارات، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا و نارندرا مودی، نخست وزیر هند در ماه جاری در چارچوب ائتلاف اقتصادی I۲U۲ کنفرانس تلفنی داشتند، خبر رسید که گوتام آدانی، ثروتمندترین مرد آسیا، بندر حیفا را به همراه شرکت اسرائیلی ترمینال‌های شیمیایی گودات، خریداری کرده بود.

 در ادامه این مطلب آمده است: آدانی در توییتی با گفتن "اقدامی با اهمیت استراتژیک و تاریخی بسیار زیاد برای هر دو ملت! " توضیح داد که ۴.۱ میلیارد شیکل (۱.۲ میلیارد دلار) که برای بندر پرداخت کرده است - یک میلیارد شیکل بیشتر از پیشنهاد دو رقیب دیگر است. سود اسرائیل روشن است، اما برای هند، این یک پیشرفت مهم و نشان دهنده پیروزی بر چین (که پیشنهادش تحت فشار شدید ایالات متحده رد شد) و ایجاد یک پل ارتباطی در دریای مدیترانه است.

هند در سال ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرد، اما روابط استراتژیک بین دو دولت مدتی قبل بی سر و صدا ادامه داشت. امروزه هند بزرگترین واردکننده تسلیحات اسرائیلی در جهان است که سالانه بالغ بر یک میلیارد دلار است. این کشور همچنین در تولید تسلیحات با اسرائیل شریک است، مانور‌های نظامی مشترک برگزار می‌کند و مربیان نظامی اسرائیلی را به کار می‌گیرد.

بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، هزینه‌های نظامی هند در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۷۶ میلیارد دلار رسید و این کشور را پس از ایالات متحده و چین در رتبه سوم جهان قرار داد. سهم اسرائیل در خرید تسلیحات هند از ۴.۷ درصد در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۵ به ۱۳ درصد در سال ۲۰۱۵-۲۰۲۰ افزایش یافته است. سهم هند از صادرات تسلیحات اسرائیل از ۲۷ درصد در سال‌های قبل از انتخاب مودی به عنوان نخست وزیر در سال ۲۰۱۴ به ۴۲ درصد امروز افزایش یافت.

پنج سال پیش، نهاد IMI Systems (که قبلاً صنایع نظامی اسرائیل بود) یک سرمایه گذاری مشترک با یک شرکت ساختمانی هندی برای تولید سلاح‌های سبک در هند، از جمله تفنگ تهاجمی تاوور، تفنگ‌های تک تیرانداز Galil و مسلسل‌های زیرمجموعه Uzi تشکیل داد. این شرکت سرمایه‌گذار همچنین شامل شرکت آدانی است که برنده مناقصه بندر حیفا شد. سال گذشته، ارتش هند هواپیما‌های بدون سرنشین Sky-Striker اسرائیل را سفارش داد که در هند توسط Elbit Systems اسرائیل و Alpha Design Technologies، یکی دیگر از شرکت‌های آدانی، تولید می‌شوند.

پیوند‌های تاریخی چند صد ساله

همزمان، هند روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران را تقویت کرده است. در ماه ژوئن، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به دهلی نو سفر کرد و با همکار هندی خود، سوبرهمانیام جایشانکار، و همچنین نخست وزیر مودی دیدار کرد. مودی بعد از این دیدار در توییتی نوشت «خوشحال بودم که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه را برای گفتگوی مفید در مورد توسعه بیشتر پیوند‌های تمدنی چند صد ساله بین هند و ایران ملاقات کردم. روابط ما به نفع هر دو کشور بوده و باعث ارتقای امنیت و رفاه منطقه شده است».

چند روز بعد معاونان وزرای خارجه دو کشور برای بررسی مسائل دوجانبه از جمله توسعه بیشتر بندر چابهار دیدار کردند. هند متعهد به سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری در این بندر است که قرار است به عنوان یک ایستگاه راهبردی بین هند، ایران و آسیای مرکزی باشد. به منظور ادامه توسعه، هند معافیت نادری از ایالات متحده از تحریم‌های اعمال شده علیه ایران دریافت کرد.

یکی از دلایل این امر رقابت چابهار با بندر دریایی گوادر پاکستان است که در ۹۰ کیلومتری آن قرار دارد. چین میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری کرده است تا گوادر بتواند به عنوان یک گره در ابتکار کمربند و جاده چین، ایستگاهی بین این کشور و کشور‌های حوزه خلیج فارس عمل کند. واشنگتن ترجیح می‌دهد که چابهار، حتی اگر در ایران باشد، به بندر اصلی منطقه تبدیل شود.

در سال ۲۰۱۹، ایران تامین کننده اصلی نفت هند بود در حالی که هند میلیارد‌ها دلار برای توسعه بخش انرژی ایران سرمایه گذاری می‌کرد. پس از اینکه تهران در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام، شروع به نقض مفاد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ کرد، هند خرید نفت از ایران را متوقف و اقدام به واردات از منابع جایگزین و پرهزینه‌تر کرد.

با این حال، زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران را به دلیل تعلیق نظارت بر تاسیسات هسته‌ای محکوم کرد، هند از دادن رای مثبت به آن خودداری کرد. اخیراً هند تصمیم گرفته است در قرارداد‌های تجاری بزرگ با ایران، اقدام به پرداخت با روپیه هند کند و در نتیجه تحریم‌های آمریکا را با استفاده نکردن از دلار دور می‌زند. هند قبلاً همین کار را با روسیه انجام داده و نفت را با تخفیف زیاد و با پرداخت به روبل یا حتی درهم امارات می‌فروشد.

روسیه از ایران درس می‌گیرد

روابط راهبردی هند و ایران در این ماه آزمون مهم دیگری را پشت سر گذاشت: اولین قطار حامل ۳۹ کانتینر در اواخر ژوئن از ایستگاه متروی چخوف در مسکو به سمت بندر عباس ایران حرکت کرد و آنجا محموله‌های خود را تخلیه کرد تا از طریق دریا به هند برسد. این کریدور حمل و نقل شمال به جنوب با هدف جایگزینی مسیر سنتی بین روسیه، ایران و هند است که از طریق دریا‌های بالتیک و مدیترانه و کانال سوئز می‌گذرد. انتظار می‌رود کریدور جدید طول سفر را تا ۴۰ درصد و هزینه را ۳۰ درصد کاهش دهد.

مصر در حال حاضر نگران تأثیر کریدور جدید بر درآمد‌های سوئز است. با این حال، ایران ذینفع بزرگ خواهد بود. کریدور جدید این کشور را قادر می‌سازد تا تحریم‌های اعمال‌شده بر آن را دور بزند، هزینه‌های حمل و نقل محموله‌هایی را که از روسیه به مقصد هند در راه است و همچنین از دیگر کشور‌های همسایه مانند قزاقستان و ترکمنستان دریافت کند و هزینه‌های خرید خود را از با همین خدمات بپردازد. در صورت امضای توافق هسته‌ای، ایران به مسیر ترانزیت کالا‌های وارده از غرب به روسیه تبدیل خواهد شد.

روابط نزدیک بین هند و ایران لزوماً به ضرر اسرائیل تمام نمی‌شود، همانطور که معاملات اسرائیل با هند به جایگاه هند در ایران لطمه‌ای وارد نکرده است. ایران به فروش نفت به هند ادامه خواهد داد و هرگز تجارت را مشروط به قطع روابط دهلی نو با دولت یهود نکرده است، همان طور که هرگز چنین تقاضایی از ترکیه یا هیچ کشور دیگری که با آن روابط تجاری دارد نداشته است.

اسرائیل نیز همین سیاست را در پیش گرفته است. فروش تسلیحات اسراییل به هند مشروط به پایان دادن به روابط دهلی نو با ایران نبوده است، همانطور که چنین شرطی را برای شرکت آدانی که بندر حیفا را خریداری می‌کند، اعمال نکرد، حتی اگر بنادر آدانی در هند کالا‌هایی را که از ایران می‌آیند نگهداری کنند.

شبکه پیوند‌ها و منافعی که هند، اسرائیل و ایران را به هم پیوند می‌دهد بار دیگر ثابت می‌کند که استراتژی دوگانه که به دنبال تمایز بین حامیان و مخالفان ایران است و می‌خواهد ائتلافی ضدایرانی بسازد، روی کاغذ خوب به نظر می‌رسد. اما بر صخره‌های سیاست واقع‌گرایانه فرو می‌ریزد. ایران اکنون به روسیه آموزش می‌دهد که چگونه تحریم‌های بین المللی را دور بزند، از منافع مشترک آن‌ها سوء استفاده می‌کند و مکانیسم‌هایی برای دور زدن استفاده از دلار و مقاومت در برابر فشار بین المللی ایجاد می‌کند.

بازیگر اصلی در همه این‌ها هند است که به رگ نجات روسیه تبدیل شده است. هند تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را امضا نکرده و خرید نفت از روسیه را در مقایسه با قبل از شروع جنگ اوکراین، تقریباً چهار برابر کرده است. با این حال، شریک استراتژیک ایالات متحده باقی می‌ماند.