مهاجرت از قشر نخبه و خاص به قشر عادی جامعه منتقل شده است!
روزنو :در سال‌های اخیر فشار‌های اجتماعی و روانی به یکی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری تمایل به مهاجرت تبدیل شده است. هرچند مسائل اقتصادی، اشتغال و معیشت همواره از دلایل اصلی مهاجرت محسوب می‌شوند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از تصمیم افراد برای ترک کشور، ریشه در احساس ناامیدی دارد.
مسعود تجریشی، سرپرست دانشگاه شریف اخیرا در مصاحبه‌ای اعلام کرده که از میان ۴۶۰ عضو هیئت‌علمی، ۲۶ نفر به‌طور کامل با دانشگاه قطع همکاری کرده‌اند. او همچنین ابراز نگرانی کرده که برخی اعضا به بهانه‌هایی مانند فرصت مطالعاتی یا مرخصی بدون حقوق، دیگر بازنگردند. تجریشی تأکید کرده که خروج این افراد تأثیر منفی بر بنیه علمی دانشگاه خواهد داشت؛ زیرا هر عضو هیئت‌علمی به‌طور متوسط سالانه پنج مقاله منتشر می‌کند که با مهاجرت این ۲۶ نفر، سالانه ۱۳۰ مقاله از دست می‌رود.
به گزارش روز نو کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، نیز در این زمینه گفته است که در دانشگاه‌های برتر، به‌ویژه در رشته‌های فنی، شاهد مهاجرت گسترده‌ای از اساتید هستیم. او اشاره کرده که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲، از میان ۶ هزار استاد در رشته‌های فنی مهندسی، حدود ۱۵۰۰ نفر مهاجرت کرده‌اند که معادل ۲۵ درصد از اعضای هیئت‌علمی این رشته‌ها است.
رئیس پیشین خانه رصد: آمار مهاجرت با افزایش فشار‌های اقتصادی و تحریم افزایشی بوده
مدیر سابق رصدخانه مهاجرت ایران به رویداد۲۴ گفته آمار مهاجرت بر اثر فشار‌های روانی-اجتماعی نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است.
بهرام صلواتی، مدیر اسبق خانه رصد مهاجرت ایران، با اشاره به نبود نظام پایش منسجم در حوزه مهاجرت گفت: «در گذشته پیمایش‌هایی انجام می‌دادیم و داده‌ها را جمع‌آوری می‌کردیم، اما اکنون تنها می‌توانم به مقاله‌ای اشاره کنم که چند ماه پیش روی آن کار کردم. شاید در آن مقاله بتوان بخشی از واقعیت‌ها را دید، هرچند که پرسش شما بیشتر ناظر به جنبه‌های کیفی ماجراست.»
او افزود: «فشار تحریم‌ها و تنگنا‌های اقتصادی که در ماه‌های گذشته شدت گرفته و قطعا آمار مهاجرت افزایشی بوده است.» مدیر اسبق خانه رصد مهاجرت با بیان اینکه نظام پایشگری فعالی در کشور برای اندازه‌گیری میزان کاهش یا افزایش مهاجرت وجود ندارد، به برخی اظهارنظر‌های اخیر درباره کاهش مهاجرت اشاره کرده است. او می‌گوید افرادی که مدعی کاهش آمار مهاجرت از ایران هستند باید استدلال قوی و مستدل داشته باشند. آنچه واضح است این است که «قطعاً فشار‌های اقتصادی و روحی روانی در جامعه بیشتر شده و در نتیجه، میل به مهاجرت نیز افزایش یافته است. هر کسی بخواهد این گزاره را نقد کند، باید توضیح دهد بر چه اساس نسبت به زمان حال امیدوار است.»
مرتضی پدریان جامعه شناس: احساس ترس، از خود ترس قوی‌تر است و انگیزه مهاجرت می‌شود
مرتضی پدریان، جامعه‌شناس نیز درباره نقش بحران‌های نظامی همچون جنگ در شکل‌گیری پدیده مهاجرت از منظر روانشناسی اجتماعی توضیح داده است. او می‌گوید بحران‌ها، چه اقتصادی، چه سیاسی و چه نظامی، در حوزه کنشگری، تفکر و انگیزه‌های انسانی تأثیرات گسترده و تعیین‌کننده‌ای دارند.
پدریان می‌گوید: «وقتی جنگی رخ می‌دهد، افراد از نظر روحی و روانی دچار نوعی برهم‌ریختگی می‌شوند. این برهم‌ریختگی موجب بروز احساس ناامنی می‌شود و همین احساس ناامنی، افراد را می‌کند تا به مکان‌هایی مهاجرت کنند که در آن احساس امنیت بیشتری دارند.»
پدریان تاکید کرده به‌ویژه در خانواده‌هایی که دارای فرزندان خردسال یا سالمند هستند، چنین شرایطی احساس ترس و وحشت درونی بیشتری ایجاد می‌کند و این ترس می‌تواند در نهایت افراد را به سمت مهاجرت سوق دهد.
به گفته این جامعه‌شناس، در روانشناسی اجتماعی تفاوت میان «ترسیدن» و «احساس ترس» بسیار مهم است. او توضیح داده: «احساس ترس یا احساس فقر و اضطراب، از خود ترس یا فقر واقعی تأثیرگذارتر است. این احساسات هستند که انسان را به واکنش وامی‌دارند و یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها در این زمینه، پدیده مهاجرت است.»
پدریان در ادامه گفت: «احساس ترس و اضطراب در حوزه احساسات قرار می‌گیرد و احساسات از منظر روانشناسی اجتماعی دارای خاصیت "ساری و جاری بودن" هستند؛ یعنی از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کنند و در میان توده مردم جریان می‌یابند. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود که احساس ناامنی به سرعت در جامعه گسترش یابد و گروه‌های مختلف را به مهاجرت وادار کند.»
او افزود: «این جابه‌جایی‌ها می‌تواند در قالب مهاجرت داخلی یا خارجی باشد و انتخاب نوع مهاجرت به میزان تمکن مالی افراد بستگی دارد.» به گفته پدریان، در نهایت آنچه اهمیت دارد این است که مهاجرت تحت‌تأثیر دو عامل جاذبه و دافعه صورت می‌گیرد. در شرایط بحران و جنگ، دافعه‌های مبدأ به‌ویژه از نظر ذهنی و روانی، افراد را از محیط خود دور می‌کند و به سمت مناطقی که احساس امنیت در آن بیشتر است، سوق می‌دهد.»
