پوتین آبروی خود را بر سر این منطقه گذاشته است
روزنو :دونباس به منطقه نسبتا وسیعی در شرق اوکراین گفته می‌شود که دو اوبلاست دونتسک و لوهانسک را در خود جای داده است. در این ناحیه اکثریت جمعیت نه اوکراینی‌ها بلکه در روس زبان‌هایی است که بخشی از آنها خود را متعلق به روسیه می‌دانند. به‌طور متوسط ۷۰ درصد از جمعیت به زبان روسی تکلم می‌کنند.
خبرآنلاین: ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برای به‌دست آوردن منطقه دونباس در شرق اوکراین دست به هر قماری می‌زند. او که اخیرا برای دیدار با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده به آلاسکا سفر کرده بود، یکی از شروط خود را برای موافقت با آتش‌بس، به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر دونباس اعلام کرد.
دونالد ترامپ در گفت‌وگویی که با شبکه فاکس‌نیوز داشت، با تکرار اینکه ۷۹ درصد از دونباس در تصرف روس‌هاست نشان داد که با خواسته پوتین همراه است.
اما ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین این خواسته را نپذیرفته است. او تلاش دارد تا بدون از دست دادن زمین‌های اوکراین، به یک آتش‌بس با روس‌ها برسد؛ اما بعید است که کرملین بخواهد از خیر مناطق وسیعی که با اشغال دونباس می‌تواند ضمیمه خاک خود کند گذشته و به جنگ پایان دهد.
مقاله‌ای که ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد، بیانگر نگاه او به مساله اوکراین است. او در این مقاله که سعی داشت لحن فاخر خود را حفظ کرده و حق به جانبی تاریخی روس‌ها را نمایان نکند، نوشته است دیواری را که در سال‌های اخیر بین روسیه و اکراین، بین اجزاء در اصل یک فضای تاریخی و معنوی پدید آمده است، یک بدبختی بزرگ مشترک و یک فاجعه می‌داند.
دونباس چه ارزشی دارد؟
دونباس به منطقه نسبتا وسیعی در شرق اوکراین گفته می‌شود که مناطقی چون دونتسک و لوهانسک را در خود جای داده است. در این ناحیه اکثریت جمعیت نه اوکراینی‌ها بلکه روس‌زبان‌هایی هستند که بخشی از آنها خود را متعلق به روسیه می‌دانند و به‌طور متوسط ۷۰ درصد از جمعیت به زبان روسی تکلم می‌کنند. در دوران شوروی به دلیل معادن ذغال‌سنگ و کارخانه‌های فولاد، دونباس قطب صنعتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی محسوب می‌شد. منطقه دونباس همچنین دارای زمین‌های حاصلخیز کشاورزی، رودخانه‌های مهم و خط ساحلی با دریای آزوف است.
دویچه وله در گزارشی در مورد وضعیت این منطقه در شرایط فعلی می‌نویسد پس از جنگ جهانی دوم، مناطق صنعتی سیبری برای شوروی اهمیت بیشتری نسبت به دونباس پیدا کرد، در حالی که برای اوکراین، دونباس مهم‌ترین منطقه صنعتی تا سال ۲۰۱۴ بود؛ اما هشت سال درگیری اهمیت آن را کاهش داد و حتی بسیاری از معادن به ویژه در مناطق جدایی‌طلبان به متروکه تبدیل شدند.
با جنگ روسیه در اوکراین هم سایر کارخانه‌ها و زیرساخت‌های صنعتی از بین رفتند. بر اساس این گزارش هدف اصلی روسیه اتصال زمینی کریمه است. این به نوبه خود می‌تواند چشم‌اندازهای نظامی جدیدی را برای این کشور باز کند. تصرف منطقه دونباس و ماریوپل می‌تواند این رویا را برای روس‌ها عملی کند. بندر ماریوپل دسترسی به دریای سیاه را فراهم می‌کند و از آنجا که این منطقه میدان نبردی است که مدتی طولانی مدت جنگ در آن جریان داشته، هر دو طرف حاضر نیستند به راحتی آن را رها کنند.
تصرف دونباس اوکراین را از نظر اقتصادی (به دلیل معادن و زمین‌های کشاورزی) و همچنین از نظر دفاعی دچار ضعف خواهد کرد. اروپایی‌ها و اوکراینی‌ها معتقدند در صورتی که روسیه بتواند مهر حاکمیت خود را بر این منطق بزند؛ راه برای حملات آینده مسکو به مناطق مرکزی اوکراین باز خواهد شد و تمامیت ارضی این کشور از دست رفته و حتی دیگر کشورهای اروپایی هم به خطر خواهند افتاد. صاحبان این نظریه معتقدند روسیه بزرگی که پوتین در ذهن دارد، تنها با تصرف دونباس عملی نمی‌شود و روس‌ها مرزی برای خود نمی‌شناسند و تصرف هر ناحیه ولع آنها را برای اشغال نواحی بیشتر برمی‌انگیزد.
پس از آنکه در سال ۲۰۱۴ کریمه به روسیه الحاق شد، پوتین چشم به ناحیه دونباس دوخت که از دیگر مناطق شرقی اوکراین محسوب می‌شد. از آن زمان تا روزی که جنگ به صورت رسمی آغاز شود، بر اساس روایت طرف اوکراینی، مسکو به صورت مداوم پروژه ناآرام‌سازی دونباس را اجرا کرد؛ اما طبق روایت طرف روسی اهالی این منطقه سال‌هاست که برای پیوستن به خاک روسیه بی‌تابی می‌کنند و تا پیش از حمله به اوکراین، به صورت مداوم از سوی دولت کی‌یف به ویژه از سال ۲۰۱۴ به این سو مورد آزار و اذیت و حمله قرار می‌گیرند.
درگیری‌ها از چه زمانی آغاز شد؟
بنا بر روایت روزنامه گاردین، پس از سرنگونی ویکتور یانوکویچ، رئیس جمهور معزول اوکراین که رابطه نزدیکی با مسکو داشت، توسط اعتراضات مردمی و فرار او از کشور، دونباس به میدان درگیری کشیده شد.
بنابراین می‌توان آغاز درگیری‌ها در این منطقه را از سال ۲۰۱۴ دانست. در همان زمان، مسکو کریمه را تصرف کرده و ناآرامی به شرق اوکراین رسید. گروه‌های مسلح که از سوی روسیه تجهیز و حمایت می‌شدند، جمهوری‌های خودخوانده «مردمی» دونتسک و لوهانسک را اعلام کردند. این روزنامه انگلیسی معتقد است: این جنگ جدایی‌طلبانه در بخش‌های تحت کنترل اوکراین از دونباس، احساس تنفر و خشم علیه مسکو ایجاد کرد.
در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۹ اوکراین، رای‌دهندگان آن منطقه با اختلاف زیاد به زلنسکی رای دادند. زلنسکی که خود روس‌زبان است، با شعار پایان دادن به جنگ در عین حفاظت از حاکمیت اوکراین کمپین انتخاباتی خود را پیش برد. این روایت از سوی مسکو رد می‌شود. پوتین می‌گوید جمهوری‌های خودساخته در دونباس از او درخواست کمک داشته‌اند و پیش از آنکه روس‌ها به این منطقه حمله کنند، مردم آن در معرض نسل‌کشی بوده‌اند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در ژوئیه ۲۰۲۱ با انتشار مقاله‌ای طولانی پر از گلایه‌های تاریخی درباره وضعیت دونباس، سطح تنش را به بالاترین میزان خود برد. او نوشت: مشمئزکننده‌ترین چیز این است که روس‌های اوکراین مجبور می‌شوند نه‌تنها ریشه‌های خود و نسل‌های اجدادشان را انکار کنند، بلکه همچنین باور کنند که روسیه دشمن آن‌هاست. پوتین افزود که ساکنان دونتسک و لوهانسک برای دفاع از خانه، زبان و زندگی‌شان سلاح به دست گرفته‌اند.
ماجرا به همینجا ختم نشد. کمی بعد وقتی مسکو عزم خود را برای حمله به اوکراین به طور کامل جزم کرده بود، پوتین بار دیگر ادعاهایی را مطرح کرد و گفت جهان به‌اصطلاح متمدن ترجیح می‌دهد چنین وانمود کند که گویی هیچ‌کدام از این وحشت و نسل‌کشی که تقریبا چهار میلیون نفر قربانی آن هستند، وجود ندارد. او همزمان لوهانسک و دونتسک را به‌عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخت. رسانه‌های غربی و ناظران در همان زمان هرچند مخالفتی با وجود درگیری‌های خشونت بار در دونباس از سوی دولت کی‌یف و جدایی‌طلبان نداشتند، اما به هیچ‌وجه وقوع یک نسل‌کشی را به شکلی که پوتین بیان می‌کرد مورد تائید قرار ندادند.
بعدتر در همان سال، مسکو به‌طور یکجانبه و غیرقانونی هر دو منطقه لوهانسک و دونتسک را پس از همه‌پرسی‌هایی که غرب آنها را غیرقانونی و غیرموثق دانسته است، به همراه مناطق جنوبی زاپوریژیا و خرسون، ضمیمه خود کرد. این در حالی بود که پوتین در آن زمان تنها بخش‌هایی از این مناطق را در تصرف خود داشت و بخش‌های دیگر در دست نیروهای اوکراینی قرار داشتند.
به‌هر حال در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد دونتسک و تقریبا تمام لوهانسک از سوی روس‌ها اشغال شده است. اما آنها برای تصرف تمام منطقه دونباس که به‌صورت غیرقانونی به روسیه الحاق شده‌اند، نیاز به صرف زمان و هزینه‌های مالی و انسانی فراوان خواهند داشت. از سوی دیگر به‌نظر نمی‌رسد اوکراین حتی با وجود حمایت اروپایی‌ها بتواند این نواحی را با جنگ یا حتی گفتگو دوباره به خاک اوکراین الحاق کند.
هر چند اوکراین امکانات کافی برای بازپس گرفتن نقاط الحاق شده به روسیه را ندارد؛ اما کی‌یف همچنان کمربند مستحکم شهرهای صنعتی، راه‌آهن‌ها و جاده‌هایی را در اختیار دارد که سد بزرگی در برابر نیروهای پوتین محسوب می‌شوند: شهرهایی مانند اسلاویانسک، کراماتورسک و کوستیانتینیوکا جزئی از این معادله جغرافیایی هستند. زلنسکی ناچار است به همین داشته‌های خود دل ببندد؛ چرا که واگذاری دونتسک و لوهانسک برای او برابر با مرگ یا خودکشی سیاسی است. بنا بر گزارشی که سی‌ان‌ان در مورد منطقه دونباس منتشر کرده، طبق نظرسنجی موسسه بین‌المللی جامعه‌شناسی کی‌یف، حدود سه‌چهارم اوکراینی‌ها مخالف واگذاری هر بخشی از خاک به روسیه هستند و بازی با خواسته‌های این جمعیت بزرگ؛ از نظر سیاسی ولودیمیر زلنسکی را در بن‌بست قرار خواهد داد.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در اجلاس آلاسکا و دیدار با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا تاکید کرد در صورت واگذاری آخرین بخش باقی‌مانده از دونباس به روسیه، خط مقدم جنگ را متوقف کند. این پیشنهاد به معنای واگذاری کامل منطقه‌ای است که هنوز تحت کنترل اوکراین است و به‌عنوان یکی از آخرین سنگرهای دفاعی این کشور عمل می‌کند. این درخواست از نظر اوکراین به‌معنای پاگذاشتن بر روی قانون اساسی است. در جنگ اخیر هزاران سرباز اوکراینی به‌دلیل حفظ این منطقه جان باخته‌اند و اوکراینی‌ها حاضر نیستند که آن را به سادگی از دست بدهند.
ایده اصلی زلنسکی و حامیان اوکراینی‌اش آن است که باید برای هر ذره از خاک این کشور جنگید. برخلاف آنچه رسانه‌های روسی و شخص پوتین در مورد آن حرف می‌زنند، روس‌زبان‌های ساکن مناطق شرقی، چندان طرفدار مسکو نیستند. در مناطقی که روسیه آنها را تصرف کرده نزدیک به یک و نیم میلیون نفر خانه‌های خود را ترک کرده‌اند و حاکمیت مسکو را نپذیرفتند. اشغال دونباس به معنای تصرف ۱۵ درصد از خاک اوکراین است که برای کی‌یف عدد بسیار بالایی محسوب می‌شود. برای روس‌ها همه‌چیز با تاریخ و اسطوره گره خورده است. در اسطوره‌شناسی شوروی، منطقه دونباس خانه انسان نمونه شوروی محسوب می‌شد. برای پوتین که رویای بازگشت گذشته پرشکوه را هنوز در سر دارد، تصرف کامل این ناحیه با توجه به آن تاریخ مساله‌ای حیثیتی به‌حساب می‌آید.
