پرواز مرگ، تنش‌ها ميان آذربايجان و روسيه را گسترش داد
پشت پرده پيام تند «علياف» به «پوتين»
الهام علياف، رييس‌جمهور جمهوري آذربايجان روز دوشنبه ضمن انتقاداتي شديد از روسيه ادعا كرد كه اين كشور سعي دارد مسووليت سقوط يك هواپيماي مسافربري آذربايجاني در ماه گذشته را برعهده نگيرد.
روزنو :
همزمان برخي منابع خبري مدعي شدند كه شركت هواپيمايي آذربايجان «آزال» طي بيانيه‌اي اعلام كرد كه پرواز اين شركت از باكو به كازان و برعكس لغو شده است. در اين بيانيه، دليل لغو اين پرواز بسته شدن حريم هوايي شهر كازان توسط روسيه اعلام شد.
اين درحالي است كه اظهارات، نشان از تقابل و رويارويي بي‌سابقه باكو و مسكو دارد؛ رويارويي كه مي‌تواند در صورت ادامه‌دار بودن پرهزينه باشد. تحقيقات اوليه درباره سقوط هواپيماي مسافربري در ۲۵ دسامبر به وضوح نشان داد كه به گفته علياف، اگر نيروهاي نظامي و مقامات غيرنظامي روسيه به درستي هماهنگ مي‌شدند، اين فاجعه رخ نمي‌داد.
هواپيماي Embraer 190 متعلق به خطوط هوايي آذربايجان با 67 نفر سرنشين در سواحل درياي خزر در قزاقستان سقوط كرد. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه سه روز بعد به همتاي آذربايجاني خود گفت كه سيستم دفاع هوايي روسيه در ميانه رهگيري پرتابه‌هاي پرتاب شده ازسوي اوكراين به شكلي تصادفي هواپيماي متعلق به آذربايجان را كه از نزديكي اين منطقه عبور مي‌كرد هدف قرار داد.
الهام علياف اما در پي بروز اين حادثه صريحا گفت من با اطمينان مي‌توانم بگويم كه مسووليت مرگ شهروندان آذربايجاني در اين فاجعه برعهده روسيه است. به گونه‌اي كه رييس‌جمهور آذربايجان اين اظهارات تلويزيوني را به زبان روسي بيان كرد، نه به زبان آذربايجاني. نيويورك تايمز طي گزارشي در اين رابطه نوشته كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در تاريخ ۲۸ دسامبر از همتاي آذربايجاني خود به خاطر اين حادثه كه عذرخواهي كرد، اما از پذيرش مسووليت روسيه در اين حادثه سر باز زد. علياف اما گفت كه اين توضيح و عذرخواهي محدود آقاي پوتين كافي نخواهد بود و روسيه بايد گناه خود را بپذيرد و كساني را كه مسوول هستند، مجازات كند، چراكه اين اقدام يك جنايت محسوب مي‌شود. در ادامه اين گزارش آمده است كه با وجود رابطه نزديك الهام علياف و پوتين، پس از سقوط هواپيما، صداهاي حامي دولت در آذربايجان انتقادات تندي را عليه روسيه به راه انداختند.
فريد شفيف، رييس مركز تحليل روابط بين‌الملل در باكو در اين زمينه به اين نشريه گفت كه غرور امپراتوري روسيه در پنهان‌‌كاري شرايط سقوط هواپيما به وضوح نمايان است، چراكه آنها هنوز به تمام اين كشورهاي سابق شوروي با تحقير نگاه مي‌كنند. شفيف در ادامه به نيويورك تايمز گفت كه پاسخ كم‌رمق مسكو ممكن است نشان‌دهنده اعتماد به نفس اين بازيگر در موقعيت فرمانروايانه‌اش در جهان پساشوروي باشد. در حال حاضر، آنها مي‌توانند احساس راحتي كنند كه هنوز نوعي قدرت بزرگ هستند، اما با گذشت زمان، اين وضعيت ممكن است تغيير كند.
به ادعاي نيويورك تايمز در سراسر كشورهاي سابق شوروي، نشانه‌هاي ضعف سلطه روسيه ديده مي‌شود. ارمنستان نيز ديگر روسيه را به عنوان ضامن امنيت خود نمي‌‌بيند و به دنبال حمايت از غرب و ايران است. در آسياي مركزي نيز چين در حياط خلوت روس‌ها جاي پاي خود را تحكيم كرده و به نوعي در حال دور زدن مسكو است، چراكه جمهوري‌‌هاي سابق شوروي در اين منطقه روسيه را به عنوان كشوري ضعيف و مشغول به جنگ در اوكراين مي‌بينند. در مقايسه اما به نظر مي‌رسد فقط آذربايجان نگاهي مثبت به مسكو دارد. پوتين در ماه آگوست يك سفر دو روزه به آذربايجان داشت.
رييس سازمان اطلاعات خارجي روسيه در سپتامبر به آذربايجان سفر كرد و اين كشور را به عنوان يك متحد در مقابله با تلاش‌‌هاي غرب براي تضعيف ثبات سياسي داخلي در كشورهاي آنها (روسيه و آذربايجان) معرفي كرد. اما سقوط هواپيما در ماه گذشته، محدوديت‌‌هاي اين شراكت را روشن كرده و تمايل چشمگير آقاي علياف براي انتقاد از همسايه بسيار قدرتمند خود در شمال را به نمايش گذاشته است.
آذربايجان كه با درآمدهاي حاصل از سوخت‌هاي فسيلي و اعتماد به نفس ناشي از پيروزي در يك درگيري طولاني‌‌مدت با ارمنستان در سال 2023 اشباع شده است، در حال استفاده از پيامدهاي اين سقوط براي رهايي از هر نشانه‌اي از وابستگي به روسيه است. به گزارش اين نشريه قزاقستان كه اين هواپيماي مسافربري در سواحل اين كشور سقوط كرده موافقت كرده است كه جعبه‌هاي سياه هواپيما را به برزيل ارسال كند، كشوري كه سازنده هواپيما، امبرائر، در آنجا مستقر است.
