آمار جمعیت ایران اعلام شد؛ ۹۱ میلیون درست بود؟

رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیتی کشور در واکنش به جدیدترین آمار اعلام‌شده درباره جمعیت ایران که از سوی سازمان ملل ۹۱ میلیون نفر اعلام شده است، این آمار را ناشی از اشتباه محاسباتی اعلام کرد و از مرکز آمار ایران خواست تا به‌عنوان دستگاه متولی ضمن بررسی تخصصی‌تر، موضوع را به نحو مقتضی به سازمان ملل متحد منعکس و تا حصول نتیجه آن را پیگیری کند.

محمدجواد محمودی در نشستی با اصحاب رسانه با اشاره به برخی از آمار‌های جمعیتی جهانی اظهار کرد: براساس آمار‌های سازمان ملل جمعیت دنیا در تیر ماه سال ۲۰۲۳، ۸ میلیارد و ۹۱ میلیون و ۷۳۵ هزار نفر گزارش شده بود که از این میزان ۴ میلیارد و ۶۹ میلیون و ۳۵۲ هزار نفر از آن‌ها مرد و ۴ میلیارد و ۲۲ میلیون و ۳۸۳ هزار نفر زن هستند و براساس گزارش مذکور تراکم جمعیتی ۶۲ نفر به ازای هر کیلومتر مربع اعلام شده است.

به گزارش ایسنا، وی با تاکید بر اینکه به طور متوسط سالانه ۷۰ میلیون و ۴۵۹ هزار نفر به جمعیت دنیا اضافه می‌شود، نرخ رشد جمعیت دنیا را براساس آخرین آمار ۰.۸۷ درصد اعلام کرد و افزود: برای اینکه جمعیت دنیا با افزایش دو برابری به ۱۶ میلیارد نفر برسد، ۸۰ سال زمان لازم است.

وی در ادامه ضمن اشاره به تعداد تولد‌ها در سطح جهانی از تولد سالانه ۱۳۲ میلیون و ۱۱۰ هزار نفر در دنیا خبر داد و گفت: میانگین سن فرزندآوری در دنیا ۲۸.۲ سال است. به طور متوسط نرخ باروری کل دنیا نیز ۲.۲۵ فرزند به ازای هر زن است، نرخ خالص تجدید نسل نیز ۱.۰۴ است؛ به این معنا که هر دختر به طور متوسط ۱.۰۴ دختر را جایگزین خود می‌کند. بطور طبیعی در دنیا از هر هزار تولد ۵۱۲ تولد پسر و ۴۸۸ نفر دختر هستند.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور همچنین درخصوص آمار مرگ و میر در سطح جهانی نیز از فوت ۶۱ میلیون و ۶۵۲ هزار نفر در سال براساس آخرین گزارش سازمان ملل خبر داد و افزود: نرخ مرگ و میر در سطح جهانی ۷.۶ در هزار است و سالانه ۳۳ میلیون و ۳۸۴ هزار نفر از مردان و ۲۸ میلیون و ۶۷ هزار نفر از زنان در جهان فوت می‌کنند که علت این فزونی فوت مردان بر زنان نیز این است که امید زندگی در زنان حدود ۵ سال بیشتر از مردان است.

وی در ادامه توجه به نرخ باروری در ایران را نیز مهم ارزیابی کرد و گفت: نرخ باروری کشور ۱.۶ فرزند به ازای هر زن و نرخ رشد طبیعی جمعیت حدود ۰.۷ درصد است. در برنامه هفتم توسعه نیز این نرخ باید به ۲.۵ فرزند به ازای هر زن برسد، با این حال عدد ۲.۱ فرزند به ازای هر زن نرخ جایگزینی است.

محمودی در ادامه در پاسخ به سوالی درخصوص آمار ۹۱ میلیونی جمعیت ایران که به تازگی اعلام شده است، نیز اینگونه توضیح داد: برخی از منابع می‌گویند جمعیت ایران به ۹۱ میلیون نفر رسیده است، مرکز آمار باید در این زمینه ضمن ارائه توضیحی این آمار را نادرست اعلام می‌کرد و سپس موسسه تحقیقات جمعیتی نیز توضیحات خود را ارائه می‌داد. اما سازمان ثبت احوال و مرکز آمار فعلا نسبت به این موضوع سکوت کرده‌اند.

به گفته رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور، سازمان ملل هر دو سال یکبار گزارش‌های جمعیتی را منتشر می‌کند و گزارش سازمان ملل تا سال ۲۰۱۸ میلادی با داده‌های مرکز آمار ایران مطابقت داشت، اما ریشه اختلافات از گزارش سال ۲۰۱۹ شروع می‌شود.

وی ضمن ارائه گزارشی از آمار‌های سازمان ملل در خصوص جمعیت ایران اظهار کرد: در سال ۲۰۱۶ سازمان ملل جمعیت ایران را ۸۰ میلیون و ۲۷۷ هزار نفر، برای سال ۲۰۱۹، ۸۲ میلیون و ۹۱۴ هزار نفر، برای سال ۲۰۲۱، ۸۷ میلیون و ۹۲۳ هزار نفر، برای سال ۲۰۲۲، ۸۸، میلیون و ۵۵۱ هزار نفر و برای سال ۲۰۲۴ نیز ۹۱ میلیون و ۵۶۸ هزار نفر اعلام کرد. اگر امار‌های سازمان ملل را با مرکز آمار ایران مقایسه کنیم، میبینیم سازمان ملل آنچه که اعلام کرده تا سال ۲۰۱۹ تقریباً تفاوتی با آنچه که مرکز آمار اعلام می‌کند، ندارد و میزان اختلافات بسیار کم است. اما اختلاف آمار‌ها از گزارش مربوط به سال ۲۰۱۹ شروع می‌شود.

محمودی درباره علت این اختلاف توضیح داد: آخرین آمار ایران مربوط به سرشماری سال ۲۰۱۶ است؛ سازمان ملل در اعلام گزارش جمعیت ایران در سال ۲۰۱۹، نرخ باروریِ ایران را ۲.۱۵ فرزند به ازای هر زن در نظر گرفت، درحالیکه نرخ باروری کل در سال ۲۰۲۲ از سوی سازمان ملل ۱.۷۷ فرزند به ازای هر زن اعلام شده بود. این درحالیست که در سال ۲۰۱۶ مرکز آمار ایران رسما نرخ باروری را ۲.۰۱ فرزند به ازای هر زن اعلام کرده بود. به دنبال گزارش سال ۲۰۱۹ مرکز آمار ایران رسماً به سازمان ملل اعتراض کرد، سپس بر مبنای توضیحات مرکز آمار ایران نرخ‌های باروری به میزان زیادی مطابق با آمار‌های رسمی ایران در گزارش سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ اصلاح شد. در واقع ارسال نامه مرکز آمار ایران به سازمان ملل باعث اصلاح نرخ باروری در سازمان ملل شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نرخ باروری در ایران ۱.۶ فرزند به ازای هر زن است، افزود: آمار ایران براساس سال پایه در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار نفر بود درحالیکه سازمان ملل آن را ۸۳ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در نظر گرفت. در نظر گرفتن نرخ باروری بیش از حد و برخلاف آمار‌های رسمی برای ایران از سوی سازمان ملل موجب شد، جمعیت ایران براساس آمار‌های سازمان ملل به صورت تصاعدی شدت گیرد به‌گونه‌ای که سازمان ملل آمار جمعیتی ایران را در سال ۱۴۳۰،۱۰۳ میلیون نفر پیش‌بینی کرده و این درحالیست که مرکز آمار جمعیت ایران را در سال ۱۴۳۰، ۹۳ میلیون نفر پیش‌بینی کرده است (۱۰ میلیون اختلاف). بر همین مبنا نیز جمعیت ایران براساس آمار ۲۰۲۴ سازمان ملل نیز ۹۱ میلیون نفر اعلام شده است، درحالیکه باتوجه به نرخ باروری ۱.۶ فرزند به ازای هر زن در ایران در حال حاضر جمعیت ایران حدود ۸۵ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور تاکید کرد: با توجه به این اتفاق در گزارش‌های مختلف سازمان ملل، انتظار است مرکز آمار ایران به عنوان دستگاه متولی آمار ضمن بررسی تخصصی‌تر اتفاق رخ‌داده، موضوع را به نحو مقتضی به اداره امور اقتصادی و اجتماعی بخش جمعیت سازمان ملل متحد، منعکس و تا حصول نتیجه نیز پیگیری کند.

وی در توضیح بیشتر این موضوع بیان کرد: اختلاف اساسی آماری از آنجا شروع شده است که سازمان ملل برای سال ۲۰۱۹ از آمار‌های رسمی جمهوری اسلامی استفاده نکرده است. اگرحدود ۴ میلیون اختلاف در سال ۲۰۱۹ را حذف کنیم با توجه به اینکه سازمان ملل از نرخ باروری مورد توافق نسبی استفاده می‌کند، در بلند مدت اختلاف آماری بشدت کاهش و قابل اغماض خواهد بود.