مذاکرات پشت پرده با ایران چگونه مانع از جنگ بزرگ اسرائیل و حزب الله شد؟

به رغم رقم خوردن صحنه‌هایی از پرتاب راکت و پهپاد بر فراز آسمان اسرائیل و لبنان در روز یکشنبه، به گفته منابع سیاسی و دیپلماتیک عربی و غربی چند هفته مذاکرات پشت پرده با نقش آفرینی ایران نقشی تعیین کننده در جلوگیری از بروز یک جنگ گسترده بین اسرائیل و حزب الله داشته است.

محمدعلی حریصی، حمزه هنداوی و لیزی پورتر در یادداشتی در نشریه نشنال نوشتند: به رغم رقم خوردن صحنه‌هایی از پرتاب راکت و پهپاد بر فراز آسمان اسرائیل و لبنان در روز یکشنبه، به گفته منابع سیاسی و دیپلماتیک عربی و غربی چند هفته مذاکرات پشت پرده با نقش آفرینی ایران نقشی تعیین کننده در جلوگیری از بروز یک جنگ گسترده بین اسرائیل و حزب الله داشته است.

به گزارش گروه بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: منابع مطلع در قاهره، بیروت و دیگر پایتخت‌های منطقه‌ای گفتند میانجیگران عرب در مذاکرات آتش بس غزه تبادل پیام‌های خود با تهران را در طول مذاکرات افزایش داده و این کشور را در جریان پیشرفته‌های حاصل شده قرار داده اند.

ترور اسماعیل هنیه، رهبر شاخه سیاسی حماس در تهران به تبادل پیام‌ها سرعت بخشید و منجر به طرح یک پیشنهاد شد: تلافی حداقلی، دست کم فعلا، در ازای نفوذ بیشتر در مذاکرات آتش بس.

یک منبع سیاسی در بیروت گفت: «دیپلماسی مصری و قطری نقش عمده‌ای در این میان ایفا کرد... تفاهمات سیاسی در خارج از عرصه نظامی به دست آمد.»

«هیچ توافق مکتوبی در کار نبود، در این تردیدی نیست، اما اقدامات مورد توافقی وجود داشت که مانع از هدایت کل منطقه به سمت وضعیت جهنمی شودد. اقدام تلافی جویانه حزب الله حساب شده و همسو با این تفاهمات اعلام نشده بود.»

در ابتدای ماه اوت، سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله قول داد که پس از ترور فواد شکر، فرمانده ارشد نظامی این گروه در اواخر جولای، اسرائیل را "ّبه گریه خواهد انداخت. " در پاسخ اسرائیل تهدید کرد که لبنان را ویران می‌کند. پرواز‌ها لغو شد، مسافران تابستانی با عجله از کشور‌های طرف درگیر خارج شدند و خاورمیانه در آستانه یک جنگ منطقه‌ای گسترده قرار گرفت.

کمتر از چهار هفته بعد، گروه حزب الله با شلیک صد‌ها پهپاد و موشک به سمت اهداف اسرائیلی دست به تلافی زد. اسرائیل گفت که حمله روز یکشنبه را خنثی کرده و وارد آمدن خسارت قابل توجه را تکذیب کرد.

سید حسن نصرالله سپس اعلام کرد که واکنش حزب الله به اتمام رسیده و از مسافران خواست تا برگردند. او به آن‌ها اطمینان داد که تنش حداقل فعلا بیش از این تشدید نخواهد شد.

مصر، قطر و آمریکا میانجیگران اصلی حاضر در مذاکرات هستند. آن‌ها چند دور مذاکرات غیرمستقیم بین حماس و اسرائیل با هدف پایان دادن به جنگ که موجب گسترش خشونت و بی ثباتی در کل منطقه شده را ترتیب داده اند.

نقش حیاتی
این اقدامات میانجیگرانه که همچنین شامل تماس‌های تلفنی بین مقام‌های مصری، قطری، اردنی، لبنانی، ترک و ایرانی بوده پس از ترور‌های اخیر اسماعیل هنیه و فواد شکر شدت بیشتری گرفته است.

یک منبع سیاسی دیگر در بیروت گفت: «از کی تا حالا مصری‌ها در خصوص مسئله‌ای مرتبط با آرمان فلسطین و نوار غزه مستقیما با ایرانی‌ها تماس می‌گیرند؟ این اتفاق تقریبا هرگز رخ نمی‌دهد. اما این بار و به رغم اختلافات بین دو کشور این مسئله رخ داد.»

«مصری‌ها پس از شکست دور اخیر گفتگو‌ها در دوحه خواستار وقت بیشتری بودند. آن‌ها می‌خواستند مطمئن شوند که منطقه آرام است تا از فشار روی مذاکرات بکاهند و به نظر می‌رسد ایرانی‌ها به این درخواست گوش کرده اند، اما در مقابل خواستار نقش آفرینی بیشتری در پرونده فلسطین شده اند.»

منابع نزدیک به مذاکرات اخیر که روز یکشنبه بدون هیچ پیشرفتی در قاهره پایان یافت، اما ممکن است این هفته از سر گرفته شود تایید کرده اند که میانجیگران مصری و قطری به تبادل پیام‌های خود درباره مذاکرات آتش بس با ایران سرعت بخشیده اند.

یکی از این منابع گفت: «ایران یک بازیگر کلیدی پشت صحنه در مذاکرات غزه است... پس از ترور اسماعیل هنیه، از آنجایی که او در تهران کشته شده این نقش اهمیت حتی بیشتری پیدا کرده است.»

وی افزود، تلاش‌های دیپلماتیک برای برقراری آتش بس در غزه و تبادل گروگان‌ها و اسرا بین حماس و اسرائیل ماه هاست در تعاملات بی سر و صدا و غیرمستقیم بین ایران و آمریکا با وساطت عمان در دستور کار قرار دارد.

مصر به صورت منظم با ایرانی‌ها درباره حملات به خطوط کشتیرانی در دریای سرخ توسط حوثی‌های یمن صحبت کرده تا این اقدامات متوقف شده یا به حداقل برسند، زیرا این حملات تاثیر قابل توجهی بر درآمد قاهره از کانال سوئز گذاشته است.

روز دوشنبه یعنی یک روز پس از آنکه مذاکرات آتش بس در قاهره بدون نتیجه مشخصی خاتمه یافت، نخست وزیر قطر برای مشورت با مقام‌های ایرانی وارد تهران شد. قطر یکی از میانجیگران اصلی از جانب گروه حماس در گفتگوهاست، اما ایران طرف رسمی مذاکرات نیست.

یک منبع نزدیک به حزب الله گفت: «حمله حزب الله جو سیاسی حاکم بر منطقه را مد نظر قرار داد. مذاکراتی که در قاهره در جریان است تحت کنترل مصری‌ها و آمریکاست و حزب الله از این موضوع مطلع است.»

امیر آویوی، سرتیپ سابق ارتش اسرائیل گفت: «من فکر نمی‌کنم کانال پشت پرده‌ای وجود داشته باشد، اما فکر می‌کنم شیوه‌ای که حزب الله حمله را طراحی کرده، شیوه‌ای بوده که به اسرائیل می‌گوید من در حال حاضر به دنبال یک جنگ تمام عیار نیستم.»

این مقام سابق نظامی افزود، بسیاری از حملاتی که ارتش اسرائیل انجام داده «برای نابود کردن لانچر‌ها بوده است. اکثر آن‌ها کوتاه برد بوده اند.»

«شیوه‌ای که حزب الله برای حمله به پایگاه گیلوت در شمال تل آویو انتخاب کرد از طریق پهپاد بود. اکنون من فکر می‌کنم حزب الله می‌داند که اگر آن‌ها یک پهپاد بفرستند و این پهپاد از آن پهپاد‌های کوچکی که آن‌ها در امتداد مرز استفاده می‌کنند و شناسایی آن‌ها دشوار است نباشد، (پهپادی که بتواند تا تل آویو پرواز کند باید بسیار بزرگ باشد) اسرائیل به احتمال زیاد آن را خواهد دید و حمله را خنثی خواهد کرد.»

فشار داخلی
عفیفه عابدی، محقق سیاست خارجی در تهران در این باره گفت، حزب الله باید پاسخ خود را با ایران هماهنگ کرده باشد. وی افزود: «حزب الله لبنان در پاسخ به ترور فواد شکر عملیاتی را به اجرا گذاشته و احتمالا مذاکراتی را با ایران انجام داده است، اما زمان و مکان عملیات به صورت مستقل و بر اساس تصمیم مقاومت لبنان تعیین شده است.»

در ماه جاری میلادی منابع سیاسی در بیروت گفتند مقام‌های غربی برای اطمینان یافتن از اینکه تلافی ترور فواد شکر منجر به یک جنگ منطقه‌ای نخواهد شد، به حزب الله و متحدانش در لبنان به صورت غیرمستقیم مشوق‌هایی را پیشنهاد داده اند که از جمله آن‌ها می‌توان به اعطای امتیازات سیاسی از جمله در ماجرای بن بست تعیین رئیس جمهور این کشور اشاره کرد. لبنان به دلیل اختلاف نظر احزاب صاحب کرسی در پارلمان تقریبا دو سال است که رئیس جمهور ندارد. 

به گفته تحلیلگران اسرائیل و حزب الله هم اکنون نسبت به جنگ سال ۲۰۰۶ که موجب تخریب بخش‌هایی از بیروت شد و حدود ۱۲۰۰ کشته در لبنان بر جای گذاشت از نیروی رزمی بسیار بیشتری برخوردارند. گفته می‌شود حزب الله ۱۵۰ هزار راکت و موشک در اختیار دارد که ۱۰ برابر زرادخانه این گروه در سال ۲۰۰۶ است. 

یک دیپلمات اروپایی گفت: «سید حسن نصرالله با ارسال این سیگنال که قرار نیست جنگی که همه نگرانش بودند رخ دهد، به حامیان خود که از خانه هایشان فرار کرده بودند گفته به خانه شان برگردند... نصرالله نمی‌خواهد به صورت همزمان در جبهه داخلی و علیه اسرائیل بجنگد.»