دور باطل مذاکرات بی‌سرانجام؛ ماترک دولت سیزدهم

در حالی‌که علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه در روزهای گذشته از «تبادل پیام‌ها» و گفتگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در عمان خبر داده و تاکید کرده بود که این گفت‌وگوها «صرفاً در چارچوب مذاکرات رفع تحریم بوده است.»؛ آمریکا دیروز اعلام کرد که بیش از دو ماه است که با ایران هیچ مذاکره یا پیام تبادلی نداشته است. 

اسفندماه سال گذشته روزنامه نیویورک تایمز در گزارش خبری با تیتر «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در مورد حملات نیابتی و آتش بس انجام شد»، نوشت: ‌«دیپلمات‌های ایران و امریکا  در ماه ژانویه (دی گذشته) در عمان گرد هم آمدند. طرف آمریکایی به دنبال توقف حملات به کشتی‌های در دریای سرخ و پایگاه‌های آمریکایی و ایران به دنبال آتش‌بس در غزه بود».

در روزهای اخیر نیز روزنامه فایننشال تایمز نوشت که آمریکا اخیرا با تهران «مخفیانه» مذاکراتی انجام داده است که به نوشته این روزنامه، هدف از این مذاکرات قانع کردن ایران به استفاده از نفوذ خود در میان شورشیان حوثی‌ یمن برای پایان دادن حملات موشکی به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ است.

گزارش فایننشال تایمز همچنین به نقل از مقام‌های آمریکا و ایران آورده است که این مذاکرات در ماه ژانویه به صورت غیرمستقیم در عمان برگزار شده و اولین تماس دو کشور از این نوع، در ۱۰ ماه گذشته بوده است.

ایران و ادامه واسطه‌گری عمان

در حالی‌که کمتر از دو هفته تا پایان کار دولت سیزدهم در ایران باقی مانده است، علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه، از ادامه مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا به واسطۀ عمان خبر داد.

سرپرست وزارت خارجۀ ایران با اشاره به اینکه در انتهای تابستان سال ۱۴۰۱ مذاکرات رفع تحریم‌ها جمع‌بندی شده بود، تصریح کرد: «هم اکنون از طریق گفتگو‌های غیرمستقیمی که به واسطه عمان در حال انجام است، فرآیند مذاکرات در جریان است و مساله در حال پیگیری است».

وی افزود:«فرآیند مذاکرات، یک فرآیند محرمانه است و نمی‌توان مؤلفه‌های آن را بازگو کرد، اما در عین حال آنچه که می‌توانم روی آن تاکید کنم این است که مسیر پیش رو در عرصه مذاکرات رفع تحریم، مسیر رو به جلویی است».

باقری کنی در ادامه گفت که «تیم مذاکره‌کننده در تلاش است تا در مقطع باقی مانده از دولت سیزدهم تا زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم، بتواند زمینه‌های مناسبی را برای حرکت جدی در دولت جدید فراهم کند.»

گفته می‌شود که برِت مک‌گورک، مشاور کاخ سفید در امور خاورمیانه و آبرام پیلی فرستاده آمریکا در امور ایران و علی باقری کنی، معاون وزیر خارجه ایران و مسئول مذاکرات اتمی، هدایت هیات دو کشور را به عهده داشتند.

مقام‌های عمان در مسقط این میانجیگری را میان مقام‌های آمریکا و ایران انجام داده‌اند و به این ترتیب گفت‌وگوی مستقیم میان ایران و آمریکا صورت نگرفته است.

در حالی‌که علی باقری می‌گوید این مذاکرات با واسطه با محوریت رفع تحریم‌ها و برجام بوده است؛ رسانه‌های غربی می‌گویند این مذاکرات در راستای تضعیف دولت بایدن از یکسو و مهار حزب‌الله لبنان از سوی دیگر بوده است.

     به نظرمی‌رسد حل مسائل ایران و آمریکا ارتباط تنگاتنگی میان انتخابات در هر دو کشور دارد. دیپلمات‌ها منتظر تعیین تکلیف انتخابات آمریکا هستند و ادعای دولتمردان سیزدهم درباره مذاکرات از جنس دستاوردسازی بوده و آنها که در تمام سه سال گذشته با فرصت‌سوزی، ایران را منزوی‌تر کردند، در تلاش برای ارائه تصویر غیرواقعی از تحویل سکان کشتی دیپلماسی به دولت چهاردهم هستند

آمریکا: مذاکره نداشتیم آمادگی نداریم

در پی اظهارات علی باقری مبنی بر ادامه مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که واشنگتن بیش از دو ماه است که با مقامات ایران نه مذاکره کرده و نه پیامی بین دو کشور رد و بدل شده است. 

یک مقام وزارت خارجه آمریکا نیز گفت که دولت کشورش برای گفت‌وگو با جمهوری اسلامی در آینده نزدیک برنامه‌ای ندارد اگرچه تاکید کرده‌ که آمریکا هنوز دیپلماسی را بهترین راه پیش رو می‌داند و در صورتی که لازم باشد از ارسال پیام در این زمینه استفاده خواهد کرد.جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید هم اخیراً اعلام کرد که ایالات متحدۀ آمریکا برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران پس از روی کار آمدن مسعود پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهوری جدید این کشور، آماده نیست.

نگاه ویژه ایران به اروپا

پیروزی مسعود پزشکیان به‌‌عنوان یک چهره اصلاح‌‌طلب، هرچند سردی روابط را با عدم ارسال پیام تبریک از سوی رهبران اروپایی، بیش از گذشته به‌‌صورت شفاف و علنی در دید همگان قرار داده است و تنها نبیلا ماسرالی، یکی از سخنگویان دفتر سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار پیامی در شبکه ایکس ضمن تبریک به پزشکیان از آمادگی اتحادیه اروپا در همکاری با دولت جدید ایران مبتنی با سیاست‌‌های تعاملی بروکسل خبر داد، اما این واقعیت را نیز نمی‌‌توان نادیده گرفت که افکار عمومی و رسانه‌‌های غربی، سیگنال مثبتی را برای عبور از فضای تنش از سوی جمهوری اسلامی ایران دریافت کرده‌‌اند و بر شعار انتخاباتی رئیس‌‌جمهور منتخب ایران مبنی بر تلاش برای تنش‌‌زدایی با غرب مانور می‌‌دهند.

    در حالی‌که علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه در روزهای گذشته از «تبادل پیام‌ها» و گفتگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در عمان خبر داده و تاکید کرده بود که این گفت‌وگوها «صرفاً در چارچوب مذاکرات رفع تحریم بوده است.»؛ آمریکا دیروز اعلام کرد که بیش از دو ماه است که با ایران هیچ مذاکره یا پیام تبادلی نداشته است

یکی از موانع اصلی تحقق مهمترین وعده‌ انتخاباتی مسعود پزشکیان در حوزه سیاست خارجی، یعنی احیای برجام و لغو تحریم‌ها، تنش روزافزونی ا‌ست که طی دو سال گذشته در روابط ایران و تروئیکای اروپایی رخ داده است. در تازه‌ترین تحول در روابط تهران و E۳، این بار نه ایالات متحده، که آلمان، فرانسه و انگلیس بودند که قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران را روی میز اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دادند و سپس در جهت جلب حمایت واشنگتن درآمدند. 

این سه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، همچنین در ۵ تیرماه و پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بحث در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و بررسی هفدهمین گزارش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد درباره اجرای این قطعنامه و توافق هسته‌ای ایران بیانیه مشترکی صادر کردند. در این بیانیه آمده است: «گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران با ادامه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای ایران – موسوم به برجام - در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، که برخی از آنها غیرقابل برگشت هستند، برجام را ناکارآمد کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر خواهد کرد».

رئیس جمهورمنتخب در یادداشتی تحت عنوان «پیام من به جهان جدید» که در روزنامۀ «تهران تایمز» منتشر شده و نشریه فرانسوی لوفیگارو به آن اشاره کرده، ضمن وعده برقراری «روابط سازنده» با جهان، نسبت به تحقق وعده‌های پیشین خود برای خارج کردن کشورش از انزوا ابراز تمایل کرده است.«آماده برگزاری گفتگوهای سازنده با کشورهای اروپایی هستم تا با تلاش مشترک، روابطمان را بر پایه اصل برابری و احترام متقابل، به مسیر صحیح هدایت کنیم.»

الکسی ددوف، سفیر فدراسیون روسیه در ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری ریانووستی البته گفته است «که اقدامات اخیر اروپایی‌ها و تصویب بیانیه ضد ایرانی در نشست اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که غرب برای سازش با ایران آماده نیست. این ایران نیست، این غرب است که آماده گفت‌وگوی جدی با ایران در مورد عادی‌سازی روابط نیست.»

نه مخاصمه و نه پیشرفت

به نظر می‌رسد حل مسائل ایران و آمریکا ارتباط تنگاتنگی میان انتخابات در هر دو کشور دارد. تکلیف دولت در ایران مشخص شده و دیپلمات‌ها منتظر تعیین تکلیف انتخابات آمریکا هستند. پیروزی هر کدام از نامزدهای انتخابات در آمریکا مسیر متفاوتی را برای سیاست خارجی ترسیم می‌کند.قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه معتقد است: «در سیاست هیچ چیز غیرممکن نیست. ما از روی نشانه‌ها صحبت می‌کنیم. دیپلماسی مثل کوه یخ است. یک‌هفتم آن بیرون است و شش هفتم آن زیر آب. شواهد و قرائن نشان‌دهنده تغییر سیاست در ایران و آمریکا نیست.»امیرعلی ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل آمریکا هم می‌گوید: «در شرایط کنونی نوعی عدم‌قطعیت نسبت به چشم‌انداز مناسبات تهران – واشنگتن وجود دارد، ادامه داد: نکته اینجاست که به‌ نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شاهد «کاهش تنش‌ها» میان دوطرف نخواهیم بود. ازسوی دیگر معتقدم شاهد «افزایش تنش‌ها» طی چند ماه آینده نیز نخواهیم بود.‌»به‌نظر می‌رسد ادعای دولتمردان سیزدهم درباره مذاکرات از جنس دستاوردسازی بوده و آنها که در تمام سه سال گذشته با فرصت‌سوزی، ایران را منزوی‌تر کردند، در تلاش برای ارائه تصویر غیرواقعی از تحویل سکان کشتی دیپلماسی به دولت چهاردهم هستند.