گرمای تابستان ایران دو برابر میانگین جهانی

گرمای امسال در تابستان بی‌سابقه بود و بسیاری از کارشناسان براین باور بودند که این امر ناشی از تغییرات اقلیمی است. مرداد ماه امسال گرمترین روزهای سال را در دو هفته ابتدایی پشت سر گذاشت و محمدرضا کاویان‌پور حالا رئیس موسسه تحقیقات آب در وزارت نیرو اعلام کرده: «رشد گرمایش هوا در ایران، دو برابر میانگین جهانی است.» با اعلام ثبت «رکورد تاریخی» گرما در ایران طی تابستان گذشته، دمای زمین طی سه دهه گذشته ۶۶ صدم درجه رشد داشته، اما این رقم در ایران ۱.۳ درجه بوده است. با ا حال کاویانپور باور دارد که «توزیع این تغییرات درجه دمایی در کشور به گونه‌ای است که در برخی نقاط تغییرات دمایی بین ۳ تا ۵ درجه و در برخی نقاط دیگر بین یک تا دو درجه بوده است.»‌ وی همچنین از افت ۲۰ درصدی بارش‌ها طی چند سال گذشته خبر داد.

مهم‌ترین عامل گرمایش زمین، انتشار گازهای گلخانه‌ای است. آمارهای بین‌المللی، از جمله بانک جهانی، آژانس بین‌المللی انرژی و پروژه جهانی کربن نشان می‌دهد ایران بیشترین انتشار گازهای گلخانه‌ای در خاورمیانه را دارد و در سطح جهانی نیز در مقام ششم قرار گرفته است. گزارش اخیر آژانس جهانی انرژی هشدار می‌دهد که حتی یک تأخیر کوچک در کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌ای در حد مورد نیاز، باعث خواهد شد که دمای جهانی برای تقریباً ۵۰ سال از ۱.۵ درجه سانتیگراد فراتر رود. حتی با افزایش دمای کمتر از ۱.۲ درجه سانتی‌گراد که تاکنون رخ داده، جهان در حال حاضر شاهد بلایای طبیعی روزافزون است. کشورهای جهان در کنفرانس اقلیمی ۲۰۱۵ پاریس توافق کردند که انتشار گازهای گلخانه‌ای را به شدت کاهش دهند و برخی کشورها مانند اتحادیه اروپا، ژاپن، عربستان، امارات و بریتانیا حتی سیاست صفر کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای را در پیش گرفته‌اند.

لایحه تغییر اقلیم تقدیم دولت شده

طبق گفته رئیس سازمان محیط زیست: «ایران دهمین کشور تولیدکننده گاز گلخانه‌ای است که هرچند نقش کمی در این موضوع داریم ولی به عنوان یکی از کشورهایی هستیم که با توجه به وضعیتی که درباره تغییرات اقلیمی، سوختهای فسیلی، ناوگان حمل و نقل اعم از بین شهری و درون شهری و هم صنایع و معادن و … داریم، در این رابطه گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کنیم.» با این اوصاف خرداد ماه امسال بود که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: لایحه تغییر اقلیم با اینکه از لحاظ زمانی دیر شده اما آن را تقدیم دولت کرده‌ایم تا اجرایی شود؛ بدانید که پیکره اجرایی کشور همراه محیط زیست است. بنا به گفته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: «تغییر اقلیم مهم است و نوع زندگی انسان همواره به گونه‌ای بوده که به عنوان کاربر و بهره بردار فعل و انفعالات از محیط زیست گاهی برای انسان مشکل پیدا می‌شود. گاهی اوقات براساس مسائل سیاسی و اقتصادی اولین ضربه را محیط زیست خورده و قوانین اجرا نشده است؛ اما ناامید نیستیم و طبق اصل ۵۰ قانون اساسی باید از محیط زیست حفاظت کنیم. لایحه تغییر اقلیم با اینکه از لحاظ زمانی دیر شده اما آن را تقدیم دولت کرده‌ایم تا اجرایی شود؛ بدانید که پیکره اجرایی کشور همراه محیط زیست است.»

خاورمیانه درگیر گرما

تغییرات اقلیمی سال‌هاست که به یک بحران تمام‌عیار در جهان تبدیل شده است. مجله علمی «لَنست» نیز فروردین امسال با انتشار مقاله‌ای گفته بود ایران آسیب‌پذیرترین کشور خاورمیانه در برابر گرمایش زمین است. بر اساس این گزارش، در حال حاضر، شمار مرگ و میر ناشی از گرمایش زمین در خاورمیانه، به‌ طور متوسط ۲.۱ نفر به ازای هر صد هزار نفر است، اما اگر گرمایش زمین با روند کنونی ادامه یابد، تا دهه ۶۰ قرن جاری، این رقم به بالای ۱۲۳ نفر خواهد رسید. بر اساس این گزارش، خاورمیانه از آسیب‌پذیرترین نقاط جهان در برابر افزایش تغییرات اقلیمی است و ایران نیز بدترین چشم‌انداز را دارد بطوریکه هم‌اکنون این رقم ۱۱ مورد مرگ به ازای هر صد هزار نفر بوده است که پنج برابر متوسط خاورمیانه است.

طبیعی است

این گزارش درحالی منتشر شده که در مردادماه امسال نیز اعلام شده بود که ایران و بخصوص تهران گرمای بی سابقه ای را پشت سر خواهد گذاشت. با این حال احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تحلیل دمایی تابستان امسال به آرمان امروز می گوید: طی تیرماه دمای کشور به‌ویژه در نیمه‌شرقی بین ۱ تا ۲ درجه سلسیوس بیش از حد نرمال بود. کانون بی‌هنجاری دما در شرق کشور به‌ویژه استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و یزد قرار داشت که بین ۱.۵ تا ۲ درجه سلسیوس دمایی بیش از حد نرمال بود. استان‌هایی همچون خراسان جنوبی، خراسان شمالی و اصفهان نیز مناطقی بودند که به‌طور نسبی دمای بیش از ۱ درجه بالاتر از نرمال را تجربه کردند. به‌طور کلی میانگین دمای کشور طی تیرماه بین ۱ تا ۲ درجه سلسیوس بیش از حد نرمال بود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا گرمای هوا در تابستان بی‌سابقه بود یا خیر، گفت: گرمای هوا در ایران بی‌سابقه نبود. هرچند در برخی نقاط کشور رکورد دمایی زده شد اما این وضعیت به معنای بی‌سابقه بودن گرما نبود. دمای میانگین کره زمین طی سال جاری ۱۷.۲۷ درجه سلسیوس ثبت شده این در حالی است که بالاترین دمای ثبت شده در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۷.۲۴ درجه سلسیوس بود بنابراین دمای کره زمین بسیار بیشتر و گرم‌تر از آن چیزی است که گمان می‌کردیم و همچنان نیز به سمت گرمایش بیشتر می‌رود.

تایید یک گزارش

همچنین صادق ضیائیان رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اما معتقد است که احتمال اینکه گرمای تابستان ایران دو برابر میانگین جهانی بوده باشد کم نیست. وی در گفت و گو با آرمان امروز می گوید: این امر بعید نیست کمااینکه سال گذشته نیز در همایش بین دول اعلام شد که کشورهایی که در عرض جغرافیایی خشکسالی قرار دارند – مانند ایران – گرمایش آنها دو برابر میانگین جهانی است. اما اینکه امسال هم گرمای ایران دو برابر بوده یا نه، نیازمند بررسی علمی است.

وی با بیان اینکه این گرمایش ناشی از گرم شدن جهانی زمین است می گوید: براساس پیش بینی های ما، حتی اگر همه کشورها نیز به معاهده پاریس وفادار بمانند و انتشار گازهای گلخانه ای خود را کم کنند باز هم به نظر می رسد این رویه ادامه داشته باشد و گرمای هوای تهران حدود ۲ درجه بیشتر از میانگین جهانی باشد ضمن اینکه اگر وضعیت به همین منوال پیش رود پیش بینی ما این است که دمای ایران تا سال ۲۱۰۰ بین ۵ تا ۷ درجه افزایش خواهد داشت.

اما آمار مرگ و میر ذکر شده در این گزارش تا چه حد قابل استناد است؟ سوالی که ضیاییان در پاسخ به آن می گوید: بعید می دانم که این آمار درست باشد. چون وضعیت مرگ و میر ایرانی ها به خاطر گرما و آثار ناشی از آن مثل سیل و طوفان بسیار کمتر از اینهاست. با این حال در این زمینه نیز باید تحقیق و پژوهش جامعی صورت گیرد.