مقاومت رانت‌خواران؛ مانع تعدیل دلار

دلار در هفته جاری به طرز عجیبی در حال ثبت رکوردهای تاریخی جدیدی بود و در چند روز اخیر مرزهای روانی عجیب خود را طی کرد. واکنش و اظهارنظرها نیز همزمان با بالا گرفتن نرخ ارز داغ شد و یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت این روزهای بازار ارز و افزایش چشمگیر نرخ دلار گفت: «ایراد از آنجاست که سیاست‌های ارزی نسبت به گذشته تغییری نکرده است و ما همچنان همان سیاست‌های انفعالی را در قبال بازار غیررسمی دنبال می‌کنیم». نوسانات افزایشی دلار در حالی است که با آمدن محمدرضا فرزین به بانک مرکزی و اعلام سیاست‌های جدید به نظر می‌رسید که بازار دلار به ثبات و آرامش برسد، اما گویا نوسانات دست‌بردار نبود. این عضو کمیسیون صنایع و معادن در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها افزود: «در حالی که الان ۹۷ درصد ارز را بانک مرکزی کنترل می‌کند اما قیمت در بازار غیررسمی سه‌درصدی تعیین می‌شود که این رویه با عقل جور درنمی‌آید و متاسفانه تا زمانی که دولت و مسئولان بانک مرکزی برنامه‌ای برای جمع کردن بازار غیررسمی نداشته باشند وضعیت همین است و تغییری را شاهد نخواهیم بود». نماینده تهران، ری و شمیرانات در مجلس افزود: «درواقع، بازار غیررسمی فقط برای تامین ارز قاچاق و قاچاقچی مفید است وگرنه برای کشور مفید نیست. ضمن اینکه الان کارکرد بازار غیررسمی فقط این است که با این نرخ‌گذاری افسارگسیخته‌ای که می‌کند تیشه به ریشه اقتصاد می‌زند، تورم را تحمیل می‌کند و شوک‌های تورمی به وجود می‌آورد و با اینکه عموم مردم سروکاری با دلار ندارند کاملا از نرخ‌های افسارگسیخته ارز متاثر می‌شوند و این روند باعث می‌شود هیچ ثبات و تعادلی در بازارها نماند». به نظر می‌رسد بهارستانی‌ها این‌روزها سیاست‌های جدیدی برای کنترل بازار دارند. آن‌طور که بهارستانی‌ها می‌گویند به طور مرتب با مسئولان بانک مرکزی جلسه ند و آنها هم در صحن و کمیسیون‌ها در رفت و آمد هستند و اگر سامان‌دهی حوزه ارز اصلاح قانونی بخواهد، طبیعتا مجلس ورود خواهد کرد، اما شرط مهم این است که دولت همراهی کند. در این باره ایزدخواه نماینده مجلس گفت: «مسئله‌ای که وجود دارد این است که سر بحث ارز اختلاف نظر زیاد است و از طرف دیگر به نظر نمی‌رسد که بانک مرکزی برنامه‌ای برای ایجاد تغییر در بازار غیررسمی داشته باشد. در حالی که دولت باید از تجربه تلخ ۳۰ سال گذشته در بازار ارز درس بگیرد و یک بار برای همیشه دست به یک جراحی واقعی در بازار بزند که از رئوس مهم آن، حذف بازار غیررسمی و همچنین تفکیک بودجه ارزی و ریالی است». عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با تاکید بر اینکه بحث تفکیک بودجه ارزی و ریالی قانون دارد و در همان ابتدای کار مجلس آن را تصویب کرد، افزود:«اما متاسفانه قانون اجرا نمی‌شود.» عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در مورد نقش مجلس در کنترل بازار ارز بیان کرد: «همان‌طور که اشاره شد در مجلس نظرات مختلفی داریم که به هر حال بخشی از نظرات هم‌سو با دولت است و به نظر می‌رسد با توجه به اینکه مجلس الان دنباله‌روی دولت است نمی‌تواند مشکل را حل کند و ما اول باید به معنای واقعی کلمه استقلال فکری و نظری مجلس را از دولت ایجاد کنیم که این کار هنوز انجام نشده است».

ایزدخواه افزود: «مجلس مشکلات را می‎بیند اما از طرف دیگر اعتماد وافری به دولت دارد و بعضا تعارفاتی بین مجلس و دولت وجود دارد که نمی‌گذارد مشکلات ریشه‌ای حل شود در حالی که مجلس می‌تواند به همان شکلی که در اواخر دولت گذشته (حدودا یک سال آخر دولت قبل) قاطعانه با مسائل و ناکارآمدی‌ها برخورد کرد، امروز هم با همان رویکرد آسیب‌شناسی و عارضه‌یابی کند، اما اگر بخواهیم منفعل باشیم و به صِرف اعتماد و رفاقت، مسائل به طور واقعی ریشه‌یابی نشود وضعیت همین است». بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار، مرکز مبادله ارز و طلا با هدف ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا به طور رسمی فعال شده که به گفته این نماینده مجلس: «این قبیل سیاست‌ها صرفا نظامات تاکتیکی است که به این منجر نخواهد شد که بازی عوض شود. درواقع، اقداماتی از این قبیل که در گذشته هم مشابه آن انجام شده است ممکن است صورت مسئله را درست کند ودر کوتاه‌مدت آرامشی ایجاد کند اما در بلندمدت بعید است که با این شیوه‌ها بشود مشکل را حل کنیم». برخی تحلیلگران معتقدند که نرخ ارز تاکنون سرکوب شده بود و الان فنر دلار آزاد شده و متناسب با تورم و شرایط اقتصادی در حال رشد است. ایزدخواه در این باره گفت: «این حرف‌ها مزخرف است و درست نیست چرا که نرخ واقعی دلار زیر ۲۰ هزار تومان است از طرف دیگر ما هیچ زمان سرکوب قیمتی نداشتیم چرا که دلار ۳۰ سال است که تصاعدی در حال رشد است و با روند موجود چنین تحلیل‌ها و صحبت‌هایی صرفا توجیه ماجراست و متاسفانه مسئولان هم گاهی فریب همین تحلیل‌های آبکی نادرست را می‌خورند والا قیمت واقعی دلار بر اساس محاسبات دقیق زیر ۲۰ هزار تومان است».

وضعیت بازار ارز چه می‌شود؟

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در مورد وضعیت آینده بازار ارز هم گفت: «دولت باید اراده کند که مسائل را ریشه‌ای حل کند و حذف بازار غیررسمی اصل و ریشه کار است و تا دولت به سمت آن نرود هیچ امیدی به آینده نیست که بخواهیم با راه‌کارهای موقتی و مُسکنی بازار را اصلاح کنیم».

ایزدخواه ادامه داد: «اما اگر به طور فعال و با نگاه تغییرات اساسی در بازار ارز ورود کنیم می‌توانیم نرخ ارز را به نصف قیمت فعلی کاهش دهیم که امری شدنی است چرا که سابق بر این هم مانند اواسط دهه ۷۰ این اتفاق افتاد و بازار مدیریت شد».

وی افزود: «البته باید خاطرنشان شود که اِعمال تغییرات اساسی در بازار ارز در خود حاکمیت و شرکت‌های خصولتی مخالفین جدی خواهد داشت و کسانی که از نرخ بالای ارز منتفع می‌شوند قطعا مخالفت‌های شدید و کارشکنی خواهند کرد بر این اساس دولت باید همان‌طور که گاهی برای اجرای سیاست‌های خود در برابر کسبه و بازار و غیره می‌ایستد، در مقابل کسانی هم که از رانت ارز منتفع می‌شوند مقتدرانه بایستد».

آخرین خبرهای ارزی

دو روز گذشته بازار ارز از حذف دلار سهمیه، قهرش گرفت و بالا رفت. اما خبر افتتاح سامانه ناخدا و مقاومت اعداد رند، فعلا دلار را عقب نشانده است. بازار‌ها از دلار تهران و هرات گرفته تا آب‌شده و سکه، به مرز روانی رسیده‌اند. دلار هرات ۵۰ هزار تومان، سکه ۳۰ میلیون و آب‌شده ۱۰ میلیونی در هر مثقال. درهم ۱۴ هزار هم به عنوان یک مرز روانی مطرح است، اما با اهمیت کمتر نسبت به بازار‌های دیگر. معامله‌گران می‌گویند این نقاط مرز خودکشی هستند، یعنی ریسک به ریوارد خرید بالاست و فعلا بهتر است از معاملات هیجانی دوری کرد. آن‌ها معتقدند شاید نرخ بالاتر هم برود، اما خریدار در کوتاه‌مدت سود نمی‌کند. دو روز گذشته دلار هرات در ۴۹ هزار و ۳۰۰ تومان شروع شد و تا ۵۰ هزار و ۱۰۰ تومان هم بالا رفت و از آنجا به سمت ۴۹ هزار و ۴۰۰ تومان کاهشی شد. فعلا هرات بالای ۵۰ هزار تومان نتوانست دوام بیاورد. در بازار درهم نوسان رفت و برگشتی زیاد بود و از ۱۴ هزار تا ۱۳ هزار ۸۵۰ تومان پایین آمد و دوباره به سمت ۱۴ هزار برگشت. معامله‌گران می‌گفتند در ۱۴ نمی‌فروشند در ۱۳ هزار و ۸۰۰ تومان التماس می‌کنند که بخرید و کسی نمی‌خرد. در بازار می‌گویند این نوسان‌ها بسیاری از قرارداد‌ها را فسخ کرده است. ناگفته نماند که یکشنبه شب ادعای بلومبرگ در خصوص غنی‌سازی اورانیوم تا ۸۴ درصد و خبر تحریم اتحادیه اروپا به بازار رسید و افزایشی شد، اما معامله‌گران می‌گویند دلیل اصلی رسیدن دلار به ۵۰ هزار تومان، خبر توقف معاملات دلار و یورو در بازار متشکل بوده است. هر چه هست با اینکه طبق این خبر انتظار می‌رفت که عرضه دلار سهمیه نخواهیم داشت، اما حال و هوای بازار کاملا آشفته و جور دیگری بود. جلوی صرافی ملی و صرافی ملت که حتی بسته بودند و کرکره را پایین کشیده بودند، صف سنگین برای خرید دلار سهمیه دیده می‌شد. حتی می‌گویند برخی از ۶ صبح برای اسم‌نویسی در صف به بازار رفته بودند. تحت چنین شرایطی یکسری از صرافی‌ها هم بودند که می‌فروختند و صف سنگین جلویشان شکل گرفته بود. به گفته فعالان بازار، دلیل چنین صف‌هایی هم به اختلاف فاحش بین دلار سهمیه و دلار آزاد برمی‌گردد که باعث می‌شود تا برای خریداران دلار سهمیه، ۲۰ میلیون تومان شکاف ایجاد شود. در مورد خبر تحریم اتحادیه اروپا که در روز دوشنبه اتفاق افتاد، گفته می‌شود به دلیل اینکه از قبل این خبر در بازار پیچیده بوده، پیشخور شده است. سوالی که مطرح است این است؛ قیمت دلار کاهش می‌یابد؟، به گفته کارشناسان، در مورد کاهش بازار سه فرضیه مطرح است: برخورد به مرز روانی، اشباع خرید و راه‌اندازی بازار مبادله. البته در چارت هرات هم در ۵۰ هزار تومان یک واگرایی مخفی منفی دیده شده است که تحلیلگران فنی می‌گویند بازار می‌تواند تا ۴۸ هزار و ۳۰۰ تومان اصلاح دهد. هر چه هست، بازار فعلا به بازار مبادله با تردید نگاه می‌کند. معامله‌گران معتقدند اگر این بازار بتواند تمام نیاز‌ها را پاسخ دهد، کارا خواهد بود، اما اگر محدودیت داشته باشد، فقط به بازار اصلاح می‌دهد و درمان نیست. به باور آگاهان اقتصادی، اگه دلار روی سقف کانال صعودی تثبیت دهد و انتهای موج نتواند جلوی افزایش را بگیرد، سناریو بدبینانه‌ای شکل می‌گیرد. البته در بازار اعداد خیلی بالایی هم برای آینده دلار مطرح می‌شد که فعلا خیلی جدی گرفته نشده است. معامله‌گران می‌گویند با وضعیت فعلی بازار، بازارساز ابزار کنترلی خاصی در دست ندارد مگر اینکه طی چند روز آینده هیجان بازار کم شود و موثرترین فاند هم خبر مذاکرات است.