دلواپـسی از پسابرجام احتمالی

روزنو :پاسخ نیمه شب تهران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا، علاوه بر انتظار در خصوص واکنش سایر مذاکره‌کنندگان و افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت توافق هسته‌ای، آتش اختلاف میان اصولگرایان موافق و مخالف برجام را شعله‌ورتر کرد.

نبیله ماسرالی، سخنگوی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه این اتحادیه برای واکنش ۴۸ ساعت فرصت دارد، گفت: «اتحادیه اروپا هم اکنون در حال بررسی این پاسخ، و مشورت با سایر اعضای برجام و ایالات متحده درباره مسیر پیش رو است.»

اخبار متناقض، ولی بیشتر امیدوارکننده

در همان ساعات اولیه پاسخ تهران، لورا روزن، خبرنگار آمریکایی که تحولات پرونده هسته‌ای را دنبال می‌کند، در توییتی به نقل از یک مقام اتحادیه اروپا که نامش را فاش نکرد نوشت که ایران «فقط در مورد رفع تحریم‌ها» واکنش نشان داده که تعبیر آن شاید پذیرفتن باقی پیشنهادها است. این مقام گفت: «اما آنها درخواست‌های سختی در مورد تحریم‌ها دارند.»

پایگاه خبری «العربی الجدید» نیز به نقل از «منابع آگاه نزدیک به مذاکرات هسته‌ای» خبر داد که پاسخ ایران دربردارنده «ملاحظات» درباره سه پرونده بلاتکلیف است و افزود: «متن پیشنهادی اروپا شامل وعده آمریکا درباره رفع تحریم‌های ثانویه برخی شرکت‌های اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران و آمادگی برای حل مسئله ضمانت‌ها و اختلافات ایران و آژانس به صورتی سازنده و مثبت است». به گفته این منابع، «رابرت مالی» فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران وعده داده که «واشنگتن آماده است در جلسه آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی پرونده‌ پادمانی را ببندد به شرطی که آژانس در گزارشی پایان اختلافاتش با ایران را اعلام کند».

بر اساس این گزارش، ایران از بورل خواسته که در این دو پرونده شفافیت بیشتری نشان دهد و «وعده‌های آمریکا به صورت مکتوب درآید». این منابع گفته‌اند که ایران در پرونده حل اختلافات با آژانس «سختگیری شدیدی نشان نداده است».

در ایران واکنش‌ها با احتیاط بیشتری همراه بود. محمد مرندی، از مشاوران تیم مذاکره کننده به شبکه الجزیره گفت که «از توافق دور نیستیم.» البته او بعدا در توییتی نسبت به اخباری که از او منتشر شده، واکنش نشان و داد و نوشت: «در الجزیره عربی عرض کردم که در پاسخ ارائه شده توسط ایران، دغدغه‌ها نسبت به چند مسئله باقی مانده مطرح شده. ولی اینها مسائلی نیستند که غربی‌ها نتوانند حل کنند. به توافق نزدیکتر هستیم، ولی تا مشکلات باقیمانده حل و فصل نشوند، کار تمام نیست.»

با این حال نورنیوز به عنوان رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران در مطلبی عملا به جزئیات پاسخ ایران اشاره کرد. این رسانه نوشت: «در ایده‌های طرح شده از سوی هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی همچنان به برخی دغدغه‌های ایران که ذیل سه محور اصلی در مذاکرات‌، پاسخ شفافی داده نشده و نظرات اعلام شده به اتحادیه اروپا از سوی ایران نیز ناظر بر ضرورت تامین مطالبات قانونی کشورمان است.»

منظور از سه محور اصلی که ایران بر آن تاکید ویژه دارد در حقیقت «حل اختلاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره سه مکان آلوده به اورانیوم»، «درخواست تضمین از آمریکا برای باقی ماندن در توافق» و «درخواست راستی‌آزمایی از رفع تحریم‌های ایالات متحده» است.

نورنیوز در ادامه گزارش خود آورده است: «در طول هفته جاری مجموعه اخباری که از منابع داخلی و خارجی در قالب گزارش‌های رسمی یا تحلیل‌های سیاسی و رسانه‌ای منتشر شده حاکی از پیشرفت نسبی در مذاکرات است اگرچه تا زمان مشخص شدن دیدگاه‌های ایران که به طور قطع با ایده‌های هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا تطبیق صددرصد ندارد، نمی‌توان در مورد فرجام گفت‌وگوها اظهارنظر قطعی کرد.»

از ابتدای تشکیل دولت ابراهیم رئیسی اصلاح‌طلبان از احیای برجام حمایت کرده‌اند و هنوز هم دولت را ترغیب می‌کنند که این مهم را به سرانجام برساند. تنها هرازگاهی با یادآوری گذشته به اصولگرایان آنها را بابت ترجیح منافع جناحی بر منافع ملی شرمنده می‌کنند

شعله‌ور شدن آتش اختلاف اصولگرایان

پاسخ رسمی تهران، بار دیگر نشان داد که در ایران بر سر احیای برجام اختلاف اساسی وجود دارد. این تضاد اگر در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی، میان اعتلال‌گرایان و اصلاح طلبان از یکسو با جبهه اصولگرایان از سوی دیگر خودش را نشان می‌داد؛ حالا آتش اختلاف را به درون اردوگاه اصولگرایی انداخته است.

امیرحسین ثابتی، که از او به عنوان یاران جلیلی و چهره‌ رسانه‌ای مخالفان برجام نام برده می‌شود در کانال خود به اظهارات وزیر امور خارجه اشاره کرد و تضمین‌هایی که قرار بود از آمریکا در مذاکرات گرفته شود را یادآوری کرد. موضوعی که واکنش سریع علی نادری، مدیرعامل ایرنا را به دنبال داشت و در مطلبی با طعنه نوشت: «ظاهرا تعیین خطوط قرمز نظام، اخیرا از جانب رهبری به استاد ثابتی محول شده است.»

مخالفان احیای برجام یکی از نگرانی‌های خود را آشکارسازی تناقض اصولگرایی در مخالفت با توافق هسته‌ای دوره روحانی با برجام دوران رئیسی می‌دانند. به همین دلیل این فعال رسانه‌ای اصولگرا در انتقاد از برخی نگرانی‌ها درباره تاثیر ترور سلمان رشدی بر مذاکرات با لحنی تند نوشت: «اگر واقعا برایتان احیای توافق هسته‌ای با آمریکا اینقدر مهم است که حتی یکی از تاریخی‌ترین فتواهای امام خمینی را مزاحم آن می‌دانید، بیجا کردید در ۸ سال گذشته وقتی روحانی می‌گفت موشک‌های سپاه مانع توافق با آمریکا هستند به او انتقاد کردید. منطق حرف شما هیچ تفاوتی با روحانی ندارد.»

احمدی بیغش، نماینده مجلس و عضو جبهه پایداری هم بعد پاسخ ایران در واکنشی احتمال توافق را کم دانست و گفت:«به اعتقاد بنده هیچ توافقی صورت نخواهد گرفت، نه برجام و نه غیر برجام، این را من از روز اول گفتم، الان هم می‌گویم، زیرا هر دو طرف با هم اختلاف مبنایی دارند. آن‌ها می‌خواهند ایران از اصول خود دست بردارد، ایران هم می‌خواهد آن‌ها از مواضع استکباری‌شان دست بردارند.»

این نماینده جنجالی اصل مذاکره را وقت تلف کردن دانست و گفت: «مذاکرات هر سری، وقت تلف کردن است. البته ما به مقررات بین‌المللی پایبند هستیم و جلو می‌رویم منتهی طرف‌های مقابل ما هیچ‌گاه صداقت نداشتند، نخواهند داشت و اجازه نمی‌دهند این قصه به سرانجام برسد، چون آن‌ها دست از زیاده‌خواهی برنمی‌دارند.» نقد برجام برای نواصولگرایان یک موضوع حیثیتی قلمداد می‌شد و آنها نمی‌خواهند آبروی خود را برای ابراهیم رئیسی از دست بدهند. واکنش افرادی چون خضریان، ذوالنور، کریمی قدوسی و... همه نشان از بالا گرفتن اختلاف در جریان اصولگرایی است.

پاسخ نیمه شب تهران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا، علاوه بر انتظار در خصوص واکنش سایر مذاکره‌کنندگان و افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت توافق هسته‌ای، آتش اختلاف میان اصولگرایان موافق و مخالف برجام را شعله‌ورتر کرد

راه، مذاکره است

احتمال توافق هسته‌ای در دولت ابراهیم رئیسی، جریان اصولگرا را آبستن اتفاقات و خط‌کشی‌های جدید خواهد کرد. آنجا هم به قول عباس عبدی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب، آخرالزمان سیاست رخ داده است و حسین شریعتمداری فهمیده که باید فرمان را حالا نه با سرعت و تندی اما آرام آرام به سمت دفاع از برجام بچرخاند و شاید گوشه‌ای پارک کند تا ببیند چگونه می‌تواند جریان تندروی اصولگرایان را در پسابرجام احتمالی همچنان رهبری و مدیریت کند.

اصولگرایان معتدل هم که در انتخابات ریاست جمهوری گزینه مطلوبشان علی لاریجانی بود، کمی بی‌پرواتر سخن می‌گویند. محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای نزدیک به اصولگرایان معتدل با کنایه به مخالفان سینه‌چاک دیروز و مدافعان امروز توافق هسته‌ای می‌نویسد:«برجام شما شربت، برجام قبلی‌ها زقوم؛ برجام شما سنبل، برجام قبلی‌ها خاشاک، بترکد چشم حسودی که نتواند برجام شما را ببیند و بریده باد زبانی که مدحش را نگوید.»

استراتژی جریان اصلاح‌طلبی اما حمایت و صبر بوده است. آنها از ابتدای تشکیل دولت ابراهیم رئیسی از احیای برجام حمایت کرده‌اند و هنوز هم دولت را ترغیب می‌کنند که این مهم را به سرانجام برساند. تنها هرازچندگاهی با یادآوری گذشته به اصولگرایان آنها را بابت ترجیح منافع جناحی بر منافع ملی شرمنده می‌کنند. مانند بازنشر سخنان حسن روحانی پیش از تشکیل دولت سیزدهم و حضور ابراهیم رئیسی در ساختمان پاستور. شاید عبرتی برای تندروها شود:«همه امروز به تعامل سازنده افتخار می‌کنند. هیچ کس نیست بگوید تعامل سازنده خوب نیست. هیچ کس از تقابل با دنیا استقبال نمی‌کند. امروز همه بحث مذاکره می‌کنند. منتهی بعضی می‌گویند ما بیاییم بهتر مذاکره می‌کنیم. الحمدلله. پس مذاکره را قبول کردید. اهلاً و سهلاً. شما تشریف بیاورید. برای ما این مهم نبود. مهم این بود که بفهمید راه مذاکره است.»