شمارش معکوس برجام

روزنو :نشانه‌های رسیدن به یک توافق هسته‌ای دیگر بین ایران و طرفین غربی، نسبتاً افزایش‌یافته است؛ امری که ناظران سیاسی از آن به‌عنوان یک اتفاق مثبت یاد کرده‌اند. وزارت خارجه ایران، پاسخ خود به پیشنهاد اتحادیه اروپا را بسیار واقع‌بینانه و حرفه‌ای خوانده که متناسب با معیارهای مبتنی بر حفظ منافع ملی ایران بوده است.

تهران همچنین اعلام کرده است که تا پایان امروز، منتظر پاسخ طرفین غربی به نکات جدیدی که مطرح کرده است، خواهد ماند و این اکنون آمریکاست که باید در تعامل با پاسخ‌های ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا، از خود نرمش لازم را نشان دهد. در همین حال روزنامه العربی الجدید به نقل از منابع آگاه نزدیک به مذاکرات هسته‌ای خبر داد که پاسخ ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در واپسین ساعت‌های ضرب‌الاجل تعیین‌شده از جانب جوزپ بورل در قالب یک نامه الکترونیک ارسال شده است. این منابع که نخواسته‌اند نامشان فاش شود تأکید کرده‌اند که پاسخ ایران دربردارنده ملاحظات ایران درباره سه پرونده بلاتکلیف در مذاکرات است و اضافه کرده‌اند که متن پیشنهادی اروپا شامل وعده آمریکا درباره رفع تحریم‌های ثانویه برخی شرکت‌های اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران و آمادگی برای حل مسئله ضمانت‌ها و اختلافات ایران و آژانس به‌صورتی سازنده و مثبت است.

به گفته این منابع، رابرت مالی فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران وعده داده که واشنگتن آماده است که در جلسه آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی پرونده‌ پادمانی را ببندد به شرطی که آژانس در گزارشی پایان اختلافاتش با ایران را اعلام کند. این منابع تأکید کرده‌اند که متن اروپا شامل پیشنهاد یک جدول زمانی برای همکاری ایران و آژانس برای حل مسئله پادمانی (مربوط به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) تا پیش از نشست آتی شورای حکام در سپتامبر آینده است. بر اساس این گزارش، ایران از بوررل خواسته که در این دو پرونده شفافیت بیشتری نشان دهد و وعده‌های آمریکا به‌صورت مکتوب درآید. این منابع گفته‌اند که ایران در پرونده حل اختلافات با آژانس، سختگیری شدیدی نشان نداده است.

هم‌زمان، به گفته این منابع، تهران در پاسخ خود بر ضرورت دستیابی به ضمانت‌های اقتصادی جدی‌تر برای تضمین بقای توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها و تسهیل فعالیت شرکت‌های خارجی با ایران و تضمین ادامه‌دار بودن این فعالیت‌ها شده و دراین‌باره ایده‌های تازه‌ای را مطرح کرده است. این منابع گفته‌اند که ایران در پرونده رفع تحریم‌ها بر تعیین سازوکاری برای تضمین عملی رفع تحریم‌ها و نه‌فقط رفع آن‌ها روی کاغذ، پافشاری کرده است. در این گزارش آمده که ایران همچنین برخی تعدیلات جزئی درباره برخی اصطلاحات و واژه‌ها در متن پیشنهاد اتحادیه اروپا را مطرح کرده تا مانع از سوءتفاهم بعدی یا امکان تفسیرهای گوناگون از آن‌ها شود.

این منابع تأکید کرده‌اند که بورل تأکید کرده که تا چند روز آینده پاسخ آمریکا به این پیشنهادها را منتقل خواهد کرد. بر اساس این گزارش، این منابع افزوده‌اند که اکنون فرصت رسیدن به توافق نهایی از هر زمان بیشتر است اما قطعی شدن همه‌چیز مبتنی بر مسائل جزئی برجای‌مانده و بسته شدن کامل پرونده‌های بلاتکلیف است. خبرگزاری فرانس پرس نیز به نقل از یک سخنگوی امور خارجی بورل تأیید کرد که با دریافت پاسخ ایران، اروپا آن را بررسی می‌کند و پس از مشورت با دیگر شرکای امضاکننده توافق هسته‌ای و آمریکا گام‌های بعدی را اعلام خواهد کرد.

همچنین به گزارش شبکه قطری الجزیره، یک مسئول عالی‌رتبه ایرانی نیز اعلام کرده که در دور اخیر مذاکرات وین، تغییر در موضع آمریکا کاملاً قابل‌مشاهده بوده است و این تغییرات باید با عمل، محکم‌تر شوند. پیش‌ازاین نیز میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین هم گفته بود که پاسخ ایران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا سازنده و توپ اکنون در زمین واشنگتن است. او تأکید کرد که ایران طی روند اصلاح طرح احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد تقویت ضمانت‌های مربوط به حفظ توافق در آینده را مطرح کرد.

اولیانوف همچنین گفت: «بعید نیست که به‌زودی دیداری در سطح وزرا در خصوص توافق هسته‌ای برگزار شود.» نماینده روسیه خاطرنشان کرد: «ایرانی‌ها روز گذشته پاسخشان به پیشنهاد اتحادیه اروپا را دادند و به نظر من پاسخ آن‌ها بسیار سازنده است. آن‌ها آماده انعقاد توافق هستند به شرطی که آمریکایی‌ها سه شرط را بپذیرند.» همچنین شبکه الجزیره به نقل از یک مسئول اروپایی اعلام کرد که اتحادیه اروپا در حال بررسی پاسخ ایران به پیشنهاد این اتحادیه است. خبرگزاری فرانسه نیز اعلام کرد که اتحادیه اروپا در حال بررسی پاسخ ایران است.

پیش‌تر نشریه پولیتیکو نیز درباره پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای، در گزارشی نوشت: «طبق گفته یک مقام ارشد غربی، پاسخ ایران، شامگاه دوشنبه به‌وقت‌ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شده و بیشتر روی مسائل باقی‌مانده مرتبط با تحریم‌ها و تضمین‌ها بر سر تعاملات اقتصادی متمرکز است.» در ادامه این گزارش طبق گفته این مقام غربی ادعاشده است که پاسخ ایران خواسته‌های بیشتری در زمینه تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره منشأ ذرات مواد هسته‌ای که پیش‌تر کشف‌شده توسط بازرسان آژانس طی سال‌های گذشته در محل‌های مختلف، مطرح نمی‌کند. تهران با این تحقیقات مخالفت کرده و اصرار دارد توافق هسته‌ای تنها در صورتی می‌تواند احیا شود که این تحقیق توسط آژانس، برای همیشه مختومه اعلام شود. از سوی دیگر، روزنامه ایندیپندنت نیز با نقل‌قول از یک مقام غربی مدعی شد که ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای را به‌صورت مشروط پذیرفته است. کانال تلگرام بخش فارسی روزنامه ایندیپندنت نوشت: «یک دیپلمات غربی به نقل از هیات مذاکره‌کننده فرانسوی به ایندیپدنت فارسی گفته است، ایران متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در مورد احیای توافق هسته‌ای را به‌صورت مشروط می‌پذیرد. به این معنی که سیاست گام‌به‌گام لغو تحریم‌ها را در قبال بازگشت به تعهدات برجامی پیش خواهد گرفت.» ادعای ایندیپندنت با استناد به اظهارات این مقام غربی در پی این مطرح می‌شود که در چند روز گذشته، با پایان یافتن مذاکرات وین درباره پیشنهاد‌های اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای، ایران قرار شده بود به‌صورت مکتوب به این پیشنهاد‌ها پاسخ دهد.

در همین حال، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز اظهار کرد که برای احیای برجام، ایران باید مطالبات فرعی خود را کنار بگذارد. به گزارش رویترز، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به‌تازگی در کنفرانسی خبری اعلام کرد که ایالات‌متحده نقطه نظرات خود در خصوص پیش‌نویس نهایی اتحادیه اروپا بر سر احیای برجام را به‌طور خصوصی و مستقیم به جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواهد رساند. پرایس عنوان کرد که تنها راه برای بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای با ایران این است که تهران مطالبات فرعی خود را کنار بگذارد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در ادامه گفت: «برجام تنها درباره برنامه هسته‌ای ایران است و ما آماده‌ایم تا تنها بر سر همین مسئله مذاکره کنیم.» او در ادامه گفت که اگر ایران نتواند بازگشت به برجام را بپذیرد، آمریکا آماده اعمال تحریم خواهد بود. در همین حال، امیرعبداللهیان روز دوشنبه در نشستی در جمع خبرنگاران در مورد مذاکرات گفت: «الان به‌صورت مشخص در مورد سه موضوع در حال تبادل پیام با طرف آمریکایی هستیم و طی روزهای آینده آخرین نظرات خود را اعلام می‌کنیم و به کشورهای مذاکره‌کننده به‌صراحت گفته‌ایم که اگر نظرات ما در مورد این سه موضوع که منطقی نیز هست لحاظ شود، آمادگی داریم که وارد مرحله توافق شویم و جلسه جمع‌بندی با حضور وزیران امور خارجه در وین برگزار شود و سپس وارد مراحل بعدی کار شویم.» رییس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «ما به‌صراحت به طرف‌های آمریکایی که پیام می‌دهند که در آستانه انتخابات میان‌دوره کنگره هستیم و مشکل بنزین داریم گفته‌ایم که برای انجام قدم نهایی باید طرف آمریکایی از خود انعطاف نشان دهد. ما در تمام مراحل مذاکرات آنجا که امکانش فراهم بود، از خود انعطاف نشان دادیم و طرف آمریکایی نیز این موضوع را می‌داند که ما تاکنون به چه میزان انعطاف نشان داده‌ایم. ما در مراحل مذاکرات بر موضوعاتی که می‌توانستیم، این انعطاف را نشان داده‌ایم و اکنون نوبت به انعطاف طرف آمریکایی است.» او گفت: «در مذاکرات اخیر طرف آمریکایی در دو موضوع به‌صورت نسبی انعطاف‌هایی را به‌صورت شفاهی نشان داده است که باید مکتوب و تبدیل به متن شود و مسئله سوم موضوع تضمین‌هاست که باید آمریکایی‌ها انعطاف داشته باشند و با واقع‌بینی برخورد کنند و اگر ما چنین انعطافی را مشاهده کنیم در روزهای آینده می‌توانیم به نقطه توافق برسیم. روزها آینده روزهای مهمی برای توافق است. اگر آن‌ها انعطاف نشان ندهند دنیا به آخر نمی‌رسد. آن‌ها صحبت از پلن B می‌کنند، ما هم پلن B خود را داریم.» وزیر امور خارجه در ادامه صحبت‌های خود گفت: «حداکثر تا آخر روز دوشنبه، آخرین جمع‌بندی خود را به‌صورت مکتوب در مورد مسائل باقی‌مانده به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارائه می‌دهیم و اگر واکنش آمریکا همراه با واقع‌بینی و انعطاف باشد توافق رخ می‌دهد و اگر انعطافی نشان ندهند باید بیشتر گفت‌وگو کنیم.»

نماینده روسیه در مذاکرات وین با استقبال از این اظهارات وزیر امور خارجه ایران درباره پاسخ به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا در زمینه احیای توافق هسته‌ای، تأکید کرد که روسیه هیچ‌گاه مانعی سر راه احیای توافق نبوده و نخواهد بود. به گزارش ایسنا، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی و مذاکره‌کننده ارشد روسیه در مذاکرات وین، در پاسخ به سؤال یک خبرنگار مبنی بر اینکه آیا پیش از آنکه متن پیشنهادی اتحادیه اروپا ارائه شود، مشورتی با طرف روسی انجام‌شده بود و آیا روسیه هم درصورتی‌که ایران متن پیشنهادی را بپذیرد، توافق را خواهد پذیرفت یا نه در صفحه توییترش نوشت: «من از متن پیش‌نویس اتحادیه اروپا اطلاعی ندارم. متنی که روی میز مذاکرات قرار دارد، توسط تمامی طرفین مذاکرات وین تشریح شده. اتحادیه اروپا فقط در تاریخ ۸اوت، چند اصلاحیه به آن وارد کرد.» اولیانوف در ادامه گفت: «روسیه هیچ‌وقت مانعی سر راه احیای توافق هسته‌ای نبوده و نخواهد بود.» او همچنین دقایقی پس از اظهارات حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران درباره پاسخ ایران به پیشنهاد‌های اتحادیه اروپا هم در صفحه توییترش نوشت: «سیگنال‌های دلگرم‌کننده‌ای از ایران دریافت می‌شود.»

در همین زمینه، حمیدرضا آصفی، سخنگوی پیشین وزارت خارجه، در گفت‌وگو با ایسنا در ارتباط با پاسخ ایران به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا در ارتباط با موضوع احیای برجام با تأکید بر اینکه در مورد این مسائل و این‌گونه توافق‌ها طرفین باید در مورد همه‌چیز به تفاهم برسند تا بگوییم توافقی حاصل و نهایی شده است، تصریح کرد:‌ «بر اساس شواهد به نظر می‌رسد که بیش از گذشته به حصول توافق نزدیک شده‌ایم. البته چند موضوع کوچک همچنان باقی‌مانده که طرفین باید در مورد آن به تفاهم و توافق برسند.» او با بیان اینکه بر اساس اخبار منتشرشده تاکنون واکنش اتحادیه اروپا نیز به این طرح مثبت بوده و از طرف دیگر آمریکایی‌ها نیز گفته‌اند که باید این پاسخ را بررسی کنیم، اضافه کرد: «به نظر می‌رسد که بر اساس نوع موضع‌گیری‌های منتشرشده از سوی مقامات اتحادیه اروپا پاسخی که وزیر خارجه ایران به این طرح ارائه داده منفی نبوده، البته همان‌طور که اشاره شد چند موضوع همچنان باقی‌مانده که باید حل‌وفصل شود و همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره کردم باید طرفین در مورد همه‌چیز به توافق برسند تا صحبت از نهایی شدن این توافق کنیم.» سخنگوی پیشین وزارت خارجه با بیان اینکه به نظر می‌رسد در برخی از حوزه‌ها آمریکایی‌ها انعطاف‌هایی نشان داده‌اند که کار به جلو رفته است، تصریح کرد: «بنابراین این‌گونه نبوده که ما فقط انعطاف نشان دهیم و از سوی آن‌ها نیز انعطاف‌هایی به خرج داده‌شده است.»