قرار نیست چرخ را از نو بسازیم
يکي از رويکردهاي دولت سيزدهم براي بهبود معيشت مردم، افزايش مبلغ يارانه بود. اينکه چهارصد هزار تومان يارانه به دهک‌هاي پايين و سيصد هزار تومان به بقيه داده شود، قطعاً کمک‌کننده است.
روزنو :
روز نو :دولت سیزدهم به یک سالگی خود رسیده و به همین دلیل تحلیل و ارزیابی نقاط قوت و ضعف دولت در یک سال گذشته می‌تواند در تعیین مسیر آینده دولت تأثیرگذار باشد. ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری وعده‌هایی به مردم داد که بیشتر آن اقتصادی بود. این در حالی است که چالش‌های اقتصادی مردم هنوز کاهش پیدا نکرده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی عملکرد یک ساله دولت سیزدهم با سیدمحمد غرضی، وزیر اسبق نفت گفت‌وگو کرده است. غرضی معتقد است: «یکی از مشکلات دولت فعلی این است که برخی وزرا و مدیران دستگاه‌ها، سوابق کشور را به خوبی نمی‌شناسند. بنابراین مردم توانایی اینکه از اعمال دولت یک جمع‌بندی داشته باشند، ندارند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دولت به يک سالگي خود رسيده و در شرايط کنوني مي‌توان نقاط قوت و ضعف دولت را بهتر مورد ارزيابي قرار داد. به نظر شما مهم‌ترين نقاط قوت و ضعف دولت در سال ابتدايي خود چه بود؟
مهم‌ترين نقطه قوت دولت سيزدهم اين است که صحبت‌هاي آقاي رئيسي براي مردم اميدوارکننده بوده است و جريان اجتماعي پاي ايشان و تشکيل دولت‌شان ايستاد. اکنون يک سال از تشکيل دولت گذشته، اما گراني و مشکلاتي که توسط رانت‌خواران بر مردم تحميل شده، مشکلات زيادي براي مردم و دولت سيزدهم به وجود آورده است. نکته اين است که دولت بايد قوانين تبعيضآميز را از بين ببرد تا دست رانت‌خواران بر امور عامه مردم کوتاه شوند. قوانين تبعيضآميز مثل همين قيمت خودرو که گاهي دولتي مي‌شود، گاهي به صورت قرعه‌کشي به فروش مي‌رسد. يا قيمت ارز يا واردات دولتي اجناس و غيره که گرفتاري‌هاي بسياري را براي دولت و مردم ايجاد مي‌کند. دولت بايد بتواند موانع را پشت‌سر بگذارد تا با مشکلات کمتري مواجه شود. بنابراين شايد بتوان گفت نقطه ضعف دولت تا اين مرحله، همين وجود قوانين تبعيضآميز است.
آيا آقاي رئيسي به وعده‌هايي که به مردم داده‌اند عمل کردهاند؟
منش سياسي آقاي رئيسي اين بوده که از متخصصاني استفاده کنند که خارج از دولت‌هاي قبلي باشند. در واقع ايشان به دنبال جذب نيروهاي جوان در دولت‌شان هستند. استفاده از نيروهاي جوان ايده‌اي بسيار خوب و موثري است، ولي اگر قرار باشد چرخ را کاملاً از نو بسازيم، دچار گرفتاري‌هايي مي‌شويم و تجربيات گذشته به هدر مي‌رود. بنابراين حالا که ادب سياسي آقاي رئيسي اين بوده که از نيروهاي جوان استفاده کند، بايد براي انتقال تجربيات دولت‌هاي گذشته به مجموعه خود فعال‌تر باشند. ملاحظه مي‌کنيد که برخي از وزرا در دولت فعلي، چندان نتوانسته‌اند کارشناسان داخل وزارتخانه را جذب کنند و به جاي کارشناسان متخصص، از کارشناسان سياسي استفاده کردهاند.
مهم‌ترين مطالبه مردم از دولت بهبود وضعيت معيشتي و اقتصادي بوده. دولت به چه ميزان در اين زمينه توفيق به دست آورده است؟
يکي از رويکردهاي دولت سيزدهم براي بهبود معيشت مردم، افزايش مبلغ يارانه بود. اينکه چهارصد هزار تومان يارانه به دهک‌هاي پايين و سيصد هزار تومان به بقيه داده شود، قطعاً کمک‌کننده است. ولي اين مبالغ و يارانه‌ها، نبايد به مدد چاپ پول بدون پشتوانه به دست مردم برسد. چاپ پول بدون پشتوانه، تورم را افزايش مي‌دهد، به دنبال آن هزينه‌ها بالا مي‌روند، و در نتيجه رضايت مردم با وجود گرفتن يارانه بيشتر، کمتر مي‌شود. زيرا معيشت‌شان به دنبال تورم دچار مشکل شده و اين مبلغ يارانه مشکلي از آنها حل نخواهد کرد. ولي اگر دولت به جاي اينکه اسکناس چاپ کند، بتواند گردش ريال را در داخل دولت تنظيم کند، موثرتر است. خلق پول تورم را بيشتر مي‌کند و در نتيجه مردم با وجود دريافت يارانه بيشتر، ناراضي مي‌شوند و معيشت‌شان دچار مشکل مي‌شود.
دولت مدعي جراحي اقتصادي است. آيا زمان و نحوه اين جراحي را مناسب مي‌دانيد؟
فقط همين دولت با اين مساله مواجه نبوده است و بلکه بقيه دولت‌ها نيز با چنين وضعيتي مواجه بوده‌اند. بارها عنوان کرده‌ام که از دولت قاجار تا امروز اين جريان تورم توليد کشور را زير سوال برده و دائم جريان قاچاق و گرفتاري داخلي و تفاوت نرخ ارز وجود داشته و به تمام دولت‌ها آسيب زده و اين دولت نيز استثنا نخواهد بود. حتي در دولت آقاي احمدي‌نژاد که ششصد ميليارد دلار درآمد نفتي داشت و در دولت آقاي روحاني نيز دلار هزار توماني رسيد به سه هزار تومان و سي هزار تومان و بار آن به دوش مردم افتاد. اما اگر قرار باشد که در اين ميان عده‌اي امتياز داشته باشند و عده‌اي نداشته باشند، آنها که بدون امتياز مانده‌اند، ناراضي خواهند بود.
آيا تيم اقتصادي دولت از هارموني و نظم کافي برخوردار است؟ چه چالش‌هايي در اين زمينه مي‌بينيد؟
به نظرم يکي از مشکلات دولت فعلي اين است که برخي وزرا و مديران دستگاه‌هاي بزرگ، سوابق اجرايي کشور را به خوبي نمي‌شناسند. بنابراين مردم توانايي اينکه از اعمال دولت يک جمع‌بندي داشته باشند، ندارند. بنابراين فکر مي‌کنم نظم کافي وجود ندارد.
مهم‌ترين اولويت دولت در زمينه سياست خارجي لغو تحريم‌ها و احياي برجام بود. چرا تاکنون اين اتفاق رخ نداده است؟ چه موانعي در اين زمينه وجود دارد؟
اين جريان چهل ساله است. در تمام اين سال‌ها، ما دائم گرفتار تحريم‌ها بوده‌ايم. گاهي تحريم‌ها بين‌المللي بوده، گاهي اروپا بوده و گاهي ديگران. گرفتاري تمام دولت‌هاي گذشته و دولت جديد اين است که بخشي از قدرت سياسي با برجام مخالف است. کشورهاي ديگر همه مخالف برجام هستند. آمريکا، اسرائيل، عربستان و اروپا، همه مخالف برجام هستند. آقاي رئيسي فعلا نتوانسته اين جريان مخالف چه خارجي و چه برخي در داخل را قانع کند. جريان‌هاي مخالف به آقاي رئيسي فشار مي‌آورند. آقاي روحاني هم اخيراً گفته‌اند که اگر مجلس موافقت مي‌کرد، من برجام را به نتيجه مي‌رساندم. در نتيجه مشخص است که جريان مخالف برجام، هم در داخل دولت‌هاي مختلف و هم خارج آن وجود دارد.
رويکردي که تيم مذاکره کننده و دولت نسبت به مذاکرات در پيش گرفتند به چه ميزان در به وجودآمدن بن‌بست کنوني تأثير داشت؟
همان‌طور که عرض کردم در داخل کشور، عده‌اي منتقد و مخالف برجام هستند و به دولت فشار مي‌آورند و در خارج کشور نيز مخالفاني وجود دارد. بنابراين دولت نمي‌تواند از اين سد به راحتي عبور کند. غير ممکن است که دشمنان خارجي دولت را رها کنند. من روزنه‌اي براي حل اين مساله نمي‌بينم.
دولت بايد چه رويکردي در پيش بگيرد؟
در صورتي که توانايي اين را داشته باشند که قوانين تبعيضآميز که موجب رانت‌خواري افرادي مي‌شود را از بين ببرند، راه حضور دولت بين مردم بازتر مي‌شود. ان‌شاا... که دولت فرصت بکند اين قوانين را بشکند. در مورد اين قوانين تبعيضآميز، بهترين مثالي که مي‌توانم بزنم نرخ ارز است که هم دولت تصويب کرده هم شوراي نگهبان، عده‌اي ارز ارزان مي‌گيرند آنهايي که ارز ارزان مي‌گيرند، مي‌روند جنس را در بازار آزاد مي‌فروشند. بنابراين هم دولت ضرر مي‌کند، هم مردم، هم تجارت. بنابراين صحبت من اين است که قوانين تبعيضآميز به ضرر دولت، به ضرر مجلس و به ضرر کشور است. بقيه موارد هم همين‌طور است. مثل اتومبيل، مثل مواد پتروشيمي و غيره، عده‌اي گاز ارزان مي‌گيرند، ولي فرآورده‌‌هاي پتروشيمي را در بازار آزاد مي‌فروشند. اين هم به ضرر دولت است، هم به ضرر مردم است و هم به ضرر صنعت پتروشيمي. حمايت مردم از دولت و اينکه دولت در هر شرايطي کنار مردم باشد و تصميماتش به نفع مردم، بهترين راه براي تحکيم بدنه دولت و شکستن سد مخالفان پيشبرد اهدافي است که هم به نفع مردم است و هم به نفع دولت.
چرا برخي تلاش مي‌کنند با مطرح کردن موضوعاتي که در اولويت‌هاي بعدي جامعه هستند مطالبات اصلي مردم را به حاشيه ببرند؟
اين افراد حاشيه‌ساز در بدنه دولت حضور ندارند و خارج از آن هستند. وزارت ارشاد اعلام کرد که در مورد حجاب، دولت هر مدلي از حجاب را قبول دارد، صرفاً هدف اين است که حجاب در جامعه رعايت شود. اما اين جريان دولت را رها نمي‌کنند. افرادي که ابزار حجاب را براي به حاشيه بردن دولت استفاده مي‌کنند،برخي ارگان‌ها را رو به روي مردم قرار مي‌‌دهند. اين جريان دوقطبي، هم به ضرر دولت است، هم به ضرر مردم است و هم حتي به ضرر اجراي قوانين مربوط به حجاب است. حجاب جزو اصول و اهداف جامعه و انقلاب و جمهوري اسلامي است و بايد رعايت شود و در اين مساله شکي نيست، اما دو قطبي کردن جامعه و روش‌هاي مقابله‌اي، قطعا راه حل خوبي براي ترغيب مردم به رعايت حجاب نيست.
با توجه به شرايط موجود چه چشم‌اندازي پيش روي دولت مشاهده مي‌کنيد و چه فرصت‌ها و چالش‌هايي را در آينده در برابر دولت مي‌بينيد؟
چالش‌هاي اين دولت هم مثل دولت‌هاي گذشته است. تمام دولت‌هاي گذشته هر هشت سال دولت را با مشکلات بسياري به دولت بعد تحويل دادند. خدا کند و دعا مي‌کنيم که دولت فعلي گرفتار اين مشکلات نشود، اما اين روند رانت‌خواري، دولت فعلي را هم رها نخواهد کرد. دولت بايد تمام تلاشش را داشته باشد که از رانت‌خواران عبور کند. اين يکي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين چالش‌هايي است که در اين مسير با آن مواجه است. رفع اين موانع و گذر از آنها، قطعاً اعتماد مردم به دولت را افزايش داده و باعث مي‌شود استحکام و قدرت دولت نيز بالاتر برود.
