چرا بایدن برای خارج کردن نام سپاه از FTO تعلل می‌کند؟

روزنو :در هفته‌های اخیر، یکی از مهم‌ترین موضوعات اختلافی باقی‌مانده میان ایران و آمریکا در مذاکرت وین، موضوع حذف نام سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی خارجی آمریکا (FTO ) عنوان شد؛ این در حالی است که بسیاری از کارشناسان،‌ مقامات و نمایندگان کنگره آمریکا اعلام کرده‌اند دلیلی بر باقی‌ماندن نام سپاه در این لیست از سوی دولت بایدن نیست چرا که به گفته خودشان به اندازه کافی سپاه ایران تحریم است.

 در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت امور خارجه این کشور قرار داده است. این اقدام یک سال پیش از خروج آمریکا از برجام و در چارچوب سیاست "فشار حداکثری" اعمال و اجرا شد.

این اقدام آمریکا از دوران جنگ سرد تا کنون بی‌سابقه بوده است.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نهاد قانونی و رسمی نظامی جمهوری اسلامی است و اقدام آمریکا برای قرار دادن نام سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی FTO در حالی که حکومت جمهوری اسلامی را در سال ۱۳۵۷ به رسمیت شناخته است، نقض آشکار حاکمیت ملی ایران محسوب می‌شود.

به گفته بسیاری از کارشناسان بین‌المللی، این اقدام آمریکا یک بدعت تمام عیار و خطرناک در تاریخ حقوق و روابط بین‌الملل و به نوعی اعلان جنگ و تجاوز علیه یک کشور دیگر است. اما فهرست نهادهای تروریستی خارجی (Foreign Terrorist Organization) چیست؟

این فهرست تحت دو «قانون مهاجرت و ملیت» ١٩۶۵ و «قانون ضدتروریستی و مجازات مرگ مؤثر» ١٩٩۶ ایجاد شده و مطابق آن وزارت خارجه آمریکا اختیار تعیین مصادیق و اعمال تحریم‌هایی را بر اساس «مقررات تحریم سازمان‌های تروریستی خارجی» و «مقررات تحریم تروریسم جهانی» دارد.
در مقررات مربوطه، از ممنوعیت ارائه «کمک‌های عینی» به سازمان‌های مندرج در لیست FTO و «تعقیب کیفری متخلفین» گفته شده است، به این معنا که متخلفان نه‌ تنها در معرض تحریم‌های معمول مثل منع ‌شدن از کسب و کار در بازار آمریکا و منع دسترسی به نظام پولی آمریکا و … قرار می‌گیرند، بلکه به ‌عنوان «متخلف جنایی» مشمول پیگرد کیفری ملی و فراملی، با مجازات بیست سال زندان و جریمه‌های بسیار سنگین نیز می‌شوند.

وزارت خارجه آمریکا هم‌چنین، بیش از ۶۰ گروه و سازمان از جمله القاعده، گروه حکومت اسلامی (داعش)، حزب‌الله لبنان و برخی از تشکیلات فلسطینی را در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» قرار داده است.

اقدام ترامپ در قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست FTO در چارچوب حقوق بین الملل تهدید و نقض صلح و امنیت بین‌الملل و نیز نقض کنوانسیون مصونیت دولت‌ها و اموال متعلق به آن‌ها، اصول پایه حاکمیتی و برابری دولت‌ها، اصل حاکمیت سرزمینی و اصل عدم توسل به‌زور است.

وزارت خزانه داری دولت ترامپ هم‌چنین، علاوه بر قرار دادن نام سپاه در فهرست FTO، در اکتبر سال ۲۰۱۷، (مهرماه ۱۳۹۶) سپاه را به دلیل حمایت از تروریسم در شمول فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ قرار داد.

فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ در سال ۲۰۰۱ به دستور جرج بوش صادر شد که اشخاص یا نهادهایی را در بر می‌گیرد که آمریکا آن‌ها را با عنوان تروریست جهانی (SDGT) می‌خواند. آمریکا در سال ۲۰۰۷ نیز نیروی قدس سپاه (شاخه عملیات برون‌مرزی سپاه) را در لیست شمول فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ قرار داده بود.

شایان ذکر است، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیش‌تر و به اتهام حمایت از تروریسم مورد تحریم‌های گسترده و یک‌جانبه آمریکا تحت عنوان قانون "کاتسا" قرار گرفته بود. کاتسا (قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم) در مرداد ۱۳۹۶ با امضای دونالد ترامپ به قانون تبدیل شد و همین مساله باعث شد تا لغو تحریم‌های سپاه در این قالب نیازمند رای و تصمیم کنگره و سنای آمریکا شود.

به گزارش ایسنا، ترامپ در حالی اقدام به قرار دادن نام سپاه در فهرست FTO کرد که بنا بر گزارش رسانه‌های آمریکایی در زمان اجرای این تصمیم، وزارت دفاع آمریکا و سازمان اطلاعات مرکزی آن کشور، مخالف تصمیم وی بودند.

ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، به‌ طور علنی اعلام کرد که مخالف خارج کردن نام نیروی قدس سپاه پاسداران از این فهرست است.

روزنامه "وال استریت ژورنال" نیز در آن مقطع گزارش کرد، بعضی مقام‌های پنتاگون از جمله ژنرال جو دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش نسبت به عاقبت این تصمیم برای امنیت نیروهای آمریکایی ابراز نگرانی کرده است.

این مقام‌های نظامی هشدار دادند که تروریست دانستن سپاه پاسداران می تواند باعث تحریک خشونت علیه نیروهای آمریکایی در خاورمیانه شود، بی‌آنکه تاثیری جدی بر اقتصاد ایران داشته باشد.

این هشدارها از این جهت بود که نیروهای نظامی آمریکا در منطقه، به خصوص در خلیج فارس در تماس دائم و نزدیک با نیروهای سپاه ایران هستند و با این اقدام، نیروهای آمریکایی نمی‌توانند با یک گروه تروریست خوانده شده مماشات یا هر نوع تماس و تعامل کنند؛ این نکته بالقوه به این معنی بوده و هست که اگر قایق‌های سپاه به دور ناوهای آمریکایی مانور بدهند که همواره در این منطقه شاهد این مساله بوده‌ایم، ممکن است از دید نیروهای آمریکایی نتوان تنها به تذکر بسنده کرد بلکه این موارد می‌تواند به اقدامات نظامی و قهری منجر شود. در همین حال ایران نیز اقدام متقابل انجام داد و در واکنش قرار گرفتن نام سپاه در FTO، "ستاد فرماندهی ارتش آمریکا" (سنتکام) در خاورمیانه و شرق آفریقا را نیروی تروریستی اعلام کرد. با این تصمیم در عمل فضای درگیری و تنش در خلیج فارس و منطقه به طور چشمگیر و قابل توجهی میان ایران و آمریکا افزایش یافت تا جایی که پس از ترور شهید سپهبد قاسم سلیمانی توسط ترامپ، مجلس ایران "پنتاگون، ارتش آمریکا و تمامی شرکت‌ها و نهادهای زیر مجموعه آن" را در فهرست نهادها و گروه‌های تروریستی کشور قرار داد.

به گزارش ایسنا، جدای از ابعاد نظامی و بین‌المللی قرار داشتن نام سپاه در فهرست FTO و کاتسا، اقدام دونالد ترامپ به لحاظ سیاسی، مانعی بسیار بزرگ و دشوار بر سر راه هر گونه بازگشت احتمالی به برجام در دولت‌های آینده آمریکا بود.

شاید بتوان گفت که جدای از تاثیرات بین‌المللی و حقوقی و اقتصادی این تحریم‌ها و محدودیت‌ها، موضوع برجام و تاثیر این اقدامات بر ممانعت از دوباره اجرا شدن توافق هسته‌ای تنها دلیل اعمال این تحریم‌ها از سوی دولت وقت آمریکا بوده است.

با توجه به حضور و مشارکت سپاه در فعالیت‌های اقتصادی و زیربنایی کشور قرار دادن نام سپاه در FTO ضربه محکمی به منافع اقتصادی ایران ناشی از اجرای احتمالی برجام وارد می‌کند. به علاوه با این تحریم‌ و محدودیت‌هایی از این دست در عمل کشورها و شرکت‌های خارجی که تعاملی کوچک با آمریکا داشته باشند فرصت حضور در بازار ایران را پیدا نمی‌کنند. این درحالی است که اساسا وجود چنین قوانین و دستورالعمل‌های سرسختانه کمتر شرکتی ریسک حضور در ایران و سرمایه‌گذاری را خواهد داشت. در صورت باقی ماندن نام سپاه در FTO، معامله با شرکت‌های وابسته به سپاه صرفا جنبه نقض تحریم‌های آمریکا را نخواهد داشت، بلکه افراد و شرکت‌های خاطی با خطر جدی حمایت از تروریسم روبرو هستند که می‌تواند به بازداشت، استرداد، و زندانی شدن افراد بیانجامد.

انواع تحریم‌ها از سوی آمریکا تا کنون علیه سپاه اعمال شده است و جدای از اینکه سپاه در FTO بماند یا نه، تحریم‌ها علیه آن در قالب های دیگر وجود دارد و مشخص نیست دولت و سیاستمداران آمریکا به چه دلیل برای نگه داشتن نام سپاه در لیست مزبور اصرار دارند. بنابراین تاثیر عملی نگه داشتن نام سپاه در FTO برای آمریکا چیزی در حد "صفر" است.

از نقطه نظر ایران، فعالیت‌های متعدد سپاه پاسدارن ایران با توجه به تحریم‌های طولانی علیه این نهاد نظامی به هیچ وجه وابسته به نیروهای بیرونی و خارجی نیست و تحت تاثیر فضاسازی و اقدامات بیرونی در سطح منطقه و کشورهای همسایه قرار نمی‌گیرد.

به علاوه، جو بایدن و اغلب مقامات وزارت خارجه آمریکا از جمله کسانی بوده‌اند که در زمان اعمال این محدودیت‌ها و تحریم‌ها با این اقدام ترامپ مخالفت کردند و مشخص نیست چرا در برداشتن این محدودیت‌ها که یک روز کاملا غیرمنطقی و مخل امنیت ملی آمریکا بود، امروز تعلل می‌کنند و محکم به آن چسبیده‌اند.

جناح جک سالیوان مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در دولت بایدن که سابقه حضور در تیم مذاکراتی آمریکا در بحث هسته‌ای ایران را دارد و در ماه‌های گذشته از این مسئولیت کنار گذاشته شده است، احساس می‌کند بعد از برجام امکان مذاکره با ایران نیست و سعی دارد از قبل سپاه و درخواست ایران برای خارج کردن نام آن از FTO امتیازگیری بیشتری داشته باشد.

متاسفانه با تاخیر در مذاکرات و به نتیجه نرسیدن آن در یک سال گذشته و همزمان تحولات داخلی آمریکا به ویژه که در آستانه انتخابات کنگره قرار داریم، مساله ایران و برجام به مساله داخلی دولت بایدن تبدیل شده است و این مساله موجب شده تصمیم‌گیری درباره برجام با تاخیر بیشتری مواجه شود.
هم‌چنین بر خلاف انتظار شاهد هستیم که موضوع برجام یا خروج سپاه از FTO دارد به موضوع رقابت انتخاباتی میان بایدن و رقبایش تبدیل می‌شود که این روند اصلا به نفع برجام و ایران نخواهد بود. بایدن در حالی برای ورود به انتخابات کنگره آماده می شود که هنوز شعار انتخاباتی‌اش در کمپین انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ درباره بازگشت به برجام را عملی نکرده است.

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه فعلی آمریکا نیز وقتی سپاه در FTO‌ در دولت ترامپ قرار گفت، از منتقدان این اقدام بود و آن را خلاف توصیه‌های نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا دانست اما امروز که خودش و همراهانش در دولت هستند و می دانند که خارج کردن سپاه از فهرست کار سختی نیست، از این کار خودداری می‌کنند.

در این میان از آنجایی که لابی صهیونیستی و رهبران برخی کشورهای منطقه از جمله امارات متحده عربی و عربستان نسبت به اجرای دوباره برجام نگران هستند، از انجام هر اقدامی که این مساله را به تاخیر بیندازد یا از بین ببرد حمایت می‌کنند.

برخی منابع اعلام کردند که آنچه تحت عنوان تلاش برای مقابله سازی خروج سپاه از FTO‌ و در مقابل اعلام اینکه ایران دست از پیگیری عاملات ترور سردار سلیمانی به طور علنی در فضای رسانه‌ای مطرح می‌شود، سناریویی طراحی شده از سوی رژیم اسراییل و هم‌پیمانان منطقه‌اش‌اش است.

دولت بایدن از زمان روی کار آمدن تا کنون نشان داده است که بر خلاف شعارهای انتخاباتی‌اش، توان دل کندن از شیرینی میراثی که ترامپ به جای گذاشته است، ندارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند بایدن در همان ابتدای کار می‌توانست به راحتی با امضای دستورالعمل‌های اجرایی نسبت به لغو بسیاری از دستورات اجرایی رییس جمهور قبلی که برجام را به ورطه نابودی کشاند، بازگشت همه اعضا به برجام را کلید بزند اما از انجام این کار سر باز زد.
اکنون دولت آمریکا به بهانه‌های واهی و البته درخواست‌های فرابرجامی از انجام اقداماتی که مسیر انتفاع ایران از منافع اقتصادی برجام را تسهیل خواهد کرد، سر باز می زند و در این شرایط تلاش هم دارد تا ایران را مقصر بر هم خوردن مذاکرات نشان دهد.

به گفته منابع ایرانی، روسی و برخی کشورهای اروپایی، تنها طرفی که آماده بازگشت به برجام نیست، آمریکاست. باید دید دولت بایدن و تیم وزارت خارجه‌اش در نهایت حاضر به چشم پوشیدن از میراث دردسرساز جامانده از دوره ترامپ برای بازگشت به برجام خواهد شد یا خیر.