اصلاح طلبان

در حالی که شیوع کووید19 باعث شده است در فاصله کمتر از یک سال به سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، تحرکات سیاسی کمرنگ باشد و در عین حال در اردوگاه اصلاح‌طلبان با توجه به استعفای رئیس و نایب رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان و بلاتکلیفی این نهاد، خبری از حرکت قابل توجهی نبود، حالا در یک هفته اخیر، حرکت‌های قابل توجهی از سوی این جریان آغاز شده است.

بسیاری از اصلاح‌طلبان بارها به مساله لزوم رعایت چارچوب‌های اصلاح‌طلبی از سوی افراد‌‌‌‌‌‌‌ و اشخاص تاکید‌‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌‌اشته‌اند‌‌‌‌‌‌‌. چنانکه چند‌‌‌‌‌‌‌ی پیش نیز سعید‌‌‌‌‌‌‌ حجاریان از نظریه‌پرد‌‌‌‌‌‌‌ازان جریان اصلاحات به این موضوع اشاره کرد‌‌‌‌‌‌‌ که « اصلاح‌طلبی چارچوب مشخصی د‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌؛ اگر از آنها عد‌‌‌‌‌‌‌ول کنیم، د‌‌‌‌‌‌‌یگر اصلاح‌طلب نیستیم». این د‌‌‌‌‌‌‌ر حالی است که د‌‌‌‌‌‌‌ر موضع گیری برخی اصلاح‌طلبان بعضا د‌‌‌‌‌‌‌ید‌‌‌‌‌‌‌ه می‌شود‌‌‌‌‌‌‌ که نوع اتخاذ موضع آنها تفاوتی با اصولگرایان ند‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌ یا از آن طرف برخی؛ از مرزهای اصلاح‌طلبی عبور کرد‌‌‌‌‌‌‌ه و افق د‌‌‌‌‌‌‌یگری را د‌‌‌‌‌‌‌نبال می‌کنند‌‌‌‌‌‌‌. د‌‌‌‌‌‌‌ر حالی که چارچوب‌های اصلاح‌طلبی روشن و شفاف است. لذا بهتر است همه به جای تند‌‌‌‌‌‌‌روی یا کند‌‌‌‌‌‌‌روی همان اصل اصلاحات را مد‌‌‌‌‌‌‌نظر قرار د‌‌‌‌‌‌‌هند‌‌‌‌‌‌‌. برای بررسی چرایی عد‌‌‌‌‌‌‌ول از اصلاح‌طلبی، ترجیح قد‌‌‌‌‌‌‌رت به چارچوب‌ها و رویگرد‌‌‌‌‌‌‌انی جامعه از اصلاح‌طلبان با مرتضی مبلغ معاون سیاسی وزارت کشور د‌‌‌‌‌‌‌ر د‌‌‌‌‌‌‌ولت اصلاحات و فعال سیاسی اصلاح‌طلب به گفت‌و‌گو پرد‌‌‌‌‌‌‌اخته است که می‌خوانید‌‌‌‌‌‌‌.

اخیرا مصطفی درایتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و از اعضای حزب اتحاد ملت گفته است این احتمال وجود دارد که اصلاح‌طلبان به سمت نامزد غیراصلاح‌طلب بروند: «شاید شرایط کشور و منطقه‌ و رویدادهای بین‌المللی به‌گونه‌ای رقم بخورد که اصلاح‌طلبان دوباره مجبور شوند از چهره‌ای غیراصلاح‌طلب حمایت کنند؛ اما امروز اصلاح‌طلبان بنای رفتن به سمت‌وسوی کاندیدای غیراصلاح‌طلب را ندارند». گزاره مطروحه درایتی در حالی است که دست‌کم بارها سیاست ائتلافی از سوی خودِ اعضای اتحاد رد شده است. سخن اخیر درایتی را یا باید یک نظر شخصی دانست یا آنکه باید گفت نظر حزب اتحاد است. پیش‌تر حزب کارگزاران سازندگی بر استمرار سیاست ائتلافی اصرار داشت و اعضای این حزب می‌گفتند که همچنان می‌توان با نیروهای غیراصلاح‌طلب اما معتدل ائتلاف کرد؛ سیاستی که مجموع اصلاح‌طلبان در دو انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌های 92 و 96 و انتخابات مجلس سال 94 پیش گرفتند و توانستند حسن روحانی را راهی پاستور و جمعی از نیروهای اصلاح‌طلب و غیراصلاح‌طلب را راهی بهارستان کنند که در ادامه مسیر به‌دلیل برآورده‌نشدن نسبی انتظارات جامعه، محور انتقادها به سمت اصلاح‌طلبان رفت؛ زیرا افکار عمومی دولت یازدهم و دوازدهم و مجلس دهم را برآمده از حمایت اصلاح‌طلبان می‌دانستند. تا اینجای کار معلوم نیست که سیاست انتخاباتی اصلاح‌طلبان در انتخابات 1400 چه خواهد بود؛ زیرا به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان علاوه بر مخدوش‌شدن سرمایه اجتماعی خود به دلیل مذکور، گرفتار چند مانع دیگر نیز هستند؛ ازجمله آنکه آنها می‌دانند اگر قرار باشد شورای نگهبان همان سیاستی که در انتخابات اخیر مجلس در پیش گرفت ادامه دهد، احتمال تأیید صلاحیت نیروهای طراز اول جبهه اصلاحات بسیار کم خواهد بود. از سوی دیگر، جدای از انتقادهایی که بخشی از جامعه به اصلاحات دارد، مشکلات عدیده کنونی میل به شرکت در انتخابات را کاهش داده و تجربه نشان داده است که اگر مشارکت عمومی در انتخابات پایین باشد، شانس انتخاباتی اصلاح‌طلبان هم کاهش می‌یابد؛ حالتی که برای اصولگرایان کاملا برعکس است؛ زیرا آنها با سبد رأی ثابت اما حداقلی خود زمانی می‌توانند پیروز شوند که بدنه اصلی جامعه در انتخابات حضور نداشته باشد و مانند انتخابات اخیر مجلس، در یک انتخابات حداقلی فاتح میدان شوند. همچنین مشخص نیست در صورت ردصلاحیت نیروهای شاخص اصلاح‌طلب مجموعه اصلاح‌طلبان بین نظاره‌گربودن یا حمایت از یک نامزد غیراصلاح‌طلب اما نزدیک به مواضع‌شان کدام‌یک را انتخاب می‌کنند؟ در عین حال تا این لحظه سیاست واحد انتخاباتی خاصی در میان اصلاح‌طلبان دیده نمی‌شود، اما جسته و ‌گریخته نام‌هایی مطرح می‌شود که هرکدام البته ویژگی‌هایی دارند اما اینکه آیا همه آنها با تمام تعاریف اصلاح‌طلبی همخوان باشند، جای تأمل دارد.

فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: اصلاح‌طلبان چهره شاخص و رأی آور کم ندارند اما نهادهای حاکمیتی باید شرایطِ تشویق و حضورِ مردم را فراهم کنند

شاید کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد اصلاح‌طلبانی که دو دوره با حمایت‌های خود حسن روحانی ِ کمتر شناخته شده را راهی پاستور کردند حالا برسر همان تصمیم یعنی حمایت از روحانی در پایین‌ترین سطح محبوبیت خود در طول 23 سال اخیر باشند.

محمد سلامتی ‌گفت‌: بسیار بعید است که اصلاح‌طلبان بتوانند با یک چهره اصلاح‌طلب وارد انتخابات شوند. در واقع آنها هیچ امیدی به شورای ‌نگهبان ندارند چون اساساً برای اعضای این شورا خیلی مهم نیست که مردم در انتخابات حضوری گسترده داشته باشند. به همین دلیل کاندیداهای اصلاح‌طلبان می‌دانند که برای حضور در انتخابات تایید نخواهند شد، این در حالی است که این جریان دستش برای معرفی چهره‌های شاخص و توانا باز است.

عضو شورای مرکزی حزب مردم سالاری گفت: مهمترین مسئله انتخابات آینده، مسئله مشارکت است. جریان‌های سیاسی باید تلاش کنند که انگیزه لازم برای حضور مردم در پای صندوق‌های رأی ایجاد شود.

مسعود پزشکیان که این‌روز‌ها زمزمه‌هایی مبنی بر حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ به گوش می‌رسد، در حال حاضر سرشناس‌ترین اصلاح‌طلب حاضر در مجلس یازدهم است. او که علاوه بر دوره یازدهم مجلس سابقه نمایندگی در دوره‌های هشتم، نهم و دهم را در کارنامه خود دارد پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۵۲ جهت انجام خدمت سربازی به شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان منتقل شد و در همین دوره بود که به پزشکی علاقه پیدا کرد و در نتیجه در سال۱۳۵۴ و پس از اتمام خدمت سربازی، دیپلم دوم خود را در رشته طبیعی یا همان علوم تجربی اخذ کرد و در سال۱۳۵۵ در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز پذیرفته شد.

پس از موضوع کرونا، انتخابات ۱۴۰۰ موضوع بحث این روزها در محافل سیاسی و شبکه‌های اجتماعی است. انتخاباتی که از یکسو اصولگرایان از هم اکنون خود را فاتح آن می‌دانند، اما اصلاح‌طلبان ناامید نیستند و معتقدند در صورت تاییدصلاحیت کاندیداهای آنها نه تنها حضور مردم در پای صندوق‌های رای بیشتر می‌شود بلکه رای اکثریت به کاندیداهای این جریان است. اصلاح‌طلبان تجربه انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ و ۹۶ را دارند که کاندیدای مورد حمایت آنها یعنی حسن روحانی در دایره اصلاح‌طلبی تعریف نمی‌شد اما تنها به واسطه اینکه مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود مورد استقبال رای‌دهندگان قرار گرفت. از سوی دیگر شانس پیروزی اصلاح‌طلبان از یک منظر بیش از اصولگرایان است چراکه عملکرد مجلس یازدهم تا به اینجا مورد انتقاد شدید قرار گرفته است و همین موضوع سبب اجتناب رای‌دهندگان انتخابات ۹۸ به کاندیدای اصولگرایان در ۱۴۰۰ می‌شود. هادی غفاری فعال سیاسی اصلاح‌طلب در مورد احتمال کاندیداتوری سید حسین مرعشی و محسن صفایی فراهانی بیان داشت که اگر آنها هم تایید صلاحیت نشوند، ما که نمرده‌ایم! در ادامه گفت‌وگوی با هادی غفاری را می‌خوانید.

يادش بخير؛ انتخابات مجلس يازدهم در اسفند پارسال برگزار شد اما اقليت به پاي صندوق‌هاي راي رفتند به نحوي که برخي تاکيد کردند کاهش مشارکت در اين انتخابات در تاريخ برگزاري‌ انتخابات‌ها بي‌سابقه بوده است. قابل پيش‌بيني بود اصولگرايان پيروز آن انتخابات هستند چون کانديداهاي تاييدصلاحيت‌شده جريان اصلاح‌طلب محدود و در هر شهري انگشت‌شمار بودند. حالا اصولگرايان با گذشت زمان کمي از آغاز مجلس يازدهم صداي انتقادات از عملکرد بهارستان‌نشين‌ها به گوش مي‌رسد؛ صداهايي که اصولگرايان تصور آن را نداشتند. اصولگرايان تند دور هم نشستند تا براي پوشاندن انتقادها چاره‌جويي کنند و مانند هميشه به اين نتيجه رسيدند که اصلاح‌طلبان را تخريب کنند و بهانه‌اي را انتخاب کردند و آن هم متهم کردن اصلاحات به تشويق مردم براي عدم شرکت در انتخابات مجلس. شايد اصولگرايان حالا به اين نتيجه رسيده‌اند که عدم حضور کانديداهاي اصلاح‌طلبان چه تبعاتي براي آنها دارد.

در سال‌های اخیر جریان‌های سیاسی به دلیل غفلت از سامان‌دهی حیات اجتماعی از بدنه جامعه فاصله گرفته‌اند و پایگاه اجتماعی آنها به خطر افتاده است. موتور محرک جامعه نیز طبقه متوسط است که در شرایط کنونی با نادیده گرفتن دغدغه‌های خود مواجه شده است. این در حالی است که فضای سیاسی و اجتماعی کشور نیز با چالش‌های جدی سیاسی و اقتصادی مواجه شده است. همه این عوامل دست به دست هم داده تا جریان‌های سیاسی در مسیر رادیکالیزه شدن گام بردارند. به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان زیست در قدرت را فدای زیست در جامعه کرده‌اند؛ در حالی که باید ارتباط متقابلی بین جامعه‌محوری و قدرت‌محوری وجود داشته باشد. از سوی دیگر نیز اصولگرایان با تصاحب شعارهای اصلاح‌طلبی به دنبال تصاحب قوه مجریه و تکمیل پازل قدرت در آینده هستند. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی این موضوع با دکتر تقی آزاد‌ارمکی جامعه‌شناس برجسته کشور گفت‌وگو کرده است. دکتر آزاد‌ارمکی معتقد است: «‌اصولگرایان زودتر از موعد مقرر نزاع را آغاز کرده‌اند. در چنین شرایطی ضعف‌های امروز اصلاح‌طلبی به ضعف‌های یک سال آینده انتقال پیدا نمی‌کند؛ اتفاقی که در نهایت به سود اصلاح‌طلبان خواهد بود. اگر اصلاح‌طلبان باهوش و ذکاوت عمل کنند باید اصولگرایان را به شدت تحریک کنند که اصولگرایان با همه قدرت وارد صحنه شوند و شروع به قیل و قال کنند. این قیل و قال کردن یک سال از عمر اصولگرایان را هدر می‌دهد و از سوی دیگر اصلاح‌طلبی فرصت پیدا می‌کند ورژن جدیدی از خود بروز بدهد». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

سيب انتخابات در ايران هميشه هزار چرخ مي‌خورد و در نهايت نيز چهره‌اي از درون صندوق راي بيرون مي‌آيد که اکثرا جريانات و کنشگران سياسي را متعجب مي‌کند. مثلا در انتخابات سال 76 همه فکر مي‌کردند علي‌اکبر ناطق‌نوري به رياست‌جمهوري خواهد رسيد اما همه ديدند که در رايي تاريخي جامعه رئيس دولت اصلاحات را برگزيد. يا در سال 84 با وجود چهره‌هايي شاخص چون مرحوم آيت‌ا... هاشمي، محمود احمدي‌نژاد به پيروزي دست يافت. از اين رو انتخابات 1400 نيز همانطور غيرقابل پيش‌بيني مي‌نمايد. حسن غفوري‌فرد فعال سياسي اصولگرا معتقد است: «چهره‌اي که مي‌خواهد رئيس‌جمهور شود بايد يک چهره ملي کاريزماتيک باشد و ديگران را تخريب نکند و ايده‌هاي اميدبخشي براي مردم داشته باشد.»

یکی از پیامدهای فشارهای فزاینده اقتصادی بر مردم، لاغرشدن طبقه متوسط و افزایش گسترده‌شدن طبقه فرودست است و پیامد چنین حالتی هم به‌حاشیه‌رفتن دغدغه‌های ثانویه طبقه متوسط و درگیرشدن ایشان به رفع نیازهای اولیه است. در حقیقت در چنین حالتی گرچه طبقه متوسط همچنان در اندیشه توسعه سیاسی و چنین مفاهیمی به سر می‌برد، اما توانایی پیگیری آنها را ندارد. با تسامح شاید بتوان گفت جامعه امروزی ایران با توجه به وضعیت اقتصادی، چنین شرایطی را تجربه می‌کند، اما پدیدآمدن این وضعیت چه ارتباطی به اصلاح‌طلبان می‌تواند داشته باشد؟ جریان اصلاحات که از نظر شکلی و سیاسی در میانه دهه 70 ظهور کرد، از روز نخست جامعه هدف خود را طبقه متوسط قرار داد و گفتمان خود را توسعه سیاسی و فرهنگی معرفی کرد و اتفاقا همین طبقه بود که در سال‌های متمادی از جریان اصلاحات حمایت کرد و در بزنگاه‌های مختلف-البته با فرازونشیب‌های زیاد- نیروهای اصلاح‌طلب برای کنش سیاسی خود چشم به یاری طبقه متوسط داشتند. اصلاح‌طلبان خاصه بعد از سال 88 و با ایجاد محدودیت‌های سیاسی از یک ‌سو دیگر نتوانستند مانند سابق به کنشگری سیاسی بپردازند و در عالی‌ترین سطح با حمایتشان از حسن روحانی، توانستند یک اصولگرای میانه‌رو را رئیس‌جمهور کنند تا از گسترش اقدامات تندروها جلوگیری کنند و از نظر سرمایه‌ اجتماعی هم در معرض تحدید قرار گرفتند، زیرا بخشی از مردمِ منتقدِ دولت، نتیجه حاصل‌شده را از چشم اصلاح‌طلبان دیدند و از سوی دیگر به‌دلیل تغییراتی که در طبقه متوسط ایجاد شد، عملا نیروهای این طبقه دیگر مانند سابق پیگیر خواسته‌های سیاسی نبودند و پرواضح است که مهم‌ترین گفتمان اصلاح‌طلبان همواره توسعه سیاسی بوده است. در چنین شرایطی پرسش این است که با توجه به تمام محدودیت‌های فوق آیا اصلاح‌طلبان بازهم می‌توانند نسبت درستی با جامعه امروزی خود برقرار کنند؟ آیا قادر خواهند بود که باز هم سرمایه اجتماعی ازدست‌رفته خود را احیا کنند و پاسخ‌گوی خواسته‌های جدید آنها باشند؟ و در نهایت آیا اصلا لازم است که آنها قدری در گفتمان خود تغییری ایجاد کنند و این‌بار بتوانند با طبقه فرودست به زبانی مشترک برسند؟ برای پاسخ به تمام این پرسش‌ها و بیش از اینها ساعتی را با «علیرضا علوی‌تبار»، تحلیلگر و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان گفت: در حال حاضر مباحث و رایزنی‌هایی وجود دارد که اصلاح‌طلبان یا بر سر شورای عالی سیاستگذاری و یا بر سر شورای دیگر که نواقص شورای سیاست‌گذاری را نداشته باشد، متحد شوند.

در انتخابات سال 1392 و 1396 بيشترين سبد راي حسن روحاني را اصلاح‌طلبان تشکيل دادند، از اين رو انتظار مي‌رفت رويکرد‌ها و نحوه عملکرد دولت تدبير و اميد با رويکردهاي جريان اصلاحات همسويي بيشتري باشد، البته که برجام و برخي ديگر از دستاوردهاي دولت از اين دست هستند اما آنطور که پيداست اصلاح‌طلبان نقدهايي به عملکرد رئيس‌جمهور به‌خصوص در دولت دوم دارند و بخشي از سرمايه اجتماعي آنها در اين بين از دست رفته است. براي بررسي شرايط فعلي اصلاح‌طلبان و سازوکارهاي دروني با رسول منتجب‌نيا به گفت‌وگو پرداخته است که مي‌خوانيد.

شاهد ديگر در چالش جدى به اساس فعاليت شوراى عالى اين است كه موسوى لارى نايب رييس اين ائتلاف به طور طبيعى استعفاى خود را به رييس شورا جهت طرح در مجمع عمومى ائتلاف داده است، اما مشخص نيست استعفاى عارف به چه كسى يا به چه مرجعى ارائه شده است؟ آيا او اساسا استعفا داده؟ اگر استعفا داده چرا استعفايش را به مرجعى كه او را انتخاب كرده (مجمع عمومى ائتلاف) ارائه نكرده است.

امر به معروف و نهي از منكر براساس قواعد اسلام، فريضه‌اي است شرعي و واجب بر هر مسلماني ولي سال‌هاي اخير و به ‌واسطه برخي كنش و واكنش‌هاي انتخاباتي رخ داده اين مهم نيز تا حدودي قابل ‌توجه به بازي‌هاي سياسي كشيده شده؛ چنانكه بسياري مجوز اعطا شده به رائفي‌پور و يارانش را با توجه به سوابق او، اقدامي در همين مسير مي‌دانند. حال آنكه جليل محبي در قامت دبير ستاد امر به معروف و نهي از منكر نه ‌تنها به تكذيب اين مهم مي‌پردازد، بلكه تاكيد مي‌كند در اين ستاد «نظارت استصوابي» به سبك و سياق شوراي نگهبان وجود ندارد.

شوراي‌عالي سياست‌گذاري اصلاح‌طلبان، شورايي که مدت‌هاست درباره ادامه فعاليت آن اما و اگرهاي زيادي وجود دارد. بعد از استعفاي موسوي لاري نايب‌رئيس شوراي‌عالي و در ادامه استعفاي بحث‌برانگيز رئيس شورا يعني محمدرضا عارف بحث‌ها بر سر ادامه حيات اين تشکل اصلاح‌طلب بالا گرفت؛ البته اختلاف‌نظرها درباره عملکرد و مديريت اين شورا مربوط به ماه‌هاي اخير نيست و درواقع پيش از انتخابات اسفندماه 98 نيز نقدهاي زيادي از درون جريان اصلاحات به آن وارد بود.

روزنامه شرق: کمتر از یک سال به انتخابات ریاست جمهوری زمان باقی مانده است و گمانه‌زنی‌ها زیادی در مورد نامزد اصلی جریان اصلاحات برای انتخابات ۱۴۰۰ منتشر شده است.

طی روزهای اخیر درحالی عملکرد شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان زیر بار نقد قرار گرفته که طی انتخابات در سال های ۹۲ ، ۹۴ و ۹۶ بیشترین نقش‌آفرینی در هماهنگی و ساماندهی جریان اصلاح‌طلب به عهده شورای عالی بود اما عملکرد انفعالی این شورا و برخی اعضای آن مدت زمان زیادی مورد نقد توسط صاحب نظران قرار گرفته بود که امروز با استعفای پی در پی اعضای آن ، این نقدها بیش از پیش به چشم آمد. اما موضوع مهم دیگر نزدیکی به انتخابات ۱۴۰۰ در کمتر از یکسال دیگر است ، «تغییر ساختار و سیاست های شورای عالی طی زمان باقی مانده به نوعی سرنوشت ساز است.» برای بررسی عملکرد دولت اصلاح طلبان ، شورای عالی و سازوکار جدی با سید محمود میرلوحی عضو شورای شهر تهران و فعال سیاسی اصلاح‌طلب به گفت‌و‌گو پرداخته است که می‌خوانید.