مذاکره با چماق و باروت امکانپذیر نیست!
روزنو :افزایش رفت‌وآمد‌های دیپلماتیک و اظهارات مقامات ایران، آمریکا، اروپا و میانجی‌ها، سیگنال‌های تازه‌ای از تحرکات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن را مخابره می‌کند. برخی منابع از تبادل پیام‌هایی میان دو طرف در چارچوبی محدود خبر می‌دهند؛ هرچند مقامات رسمی همچنان بر شروط خود تاکید دارند. با این حال، تحلیل اظهارات و تحرکات نشان می‌دهد طرفین در حال سنجش مسیر‌های جدید برای احیای مذاکرات هستند.
سیگنال‌هایی در خصوص مذاکره تهران و واشنگتن از سوی دو طرف شنیده می‌شود، اما به عقیده برخی از کارشناسان این سیگنال‌ها از سوی واشنگتن مجددا توأم با فشار و تهدید است.
به گزارش روز نو در تازه‌ترین نشانه‌ها، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، یکشنبه یازدهم آبان در مصاحبه با شبکه «سی‌بی‌اس» توافق با ایران را «کلید صلح در خاورمیانه» خواند و افزود که تهران «خواهان توافق است، هرچند این را نمی‌گوید، احتمالا نباید هم بگوید، چون هیچ مذاکره‌کننده خوبی چنین حرفی را علنا اعلام نمی‌کند». رئیس‌جمهور آمریکا مجددا گریزی به حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران زد و مدعی شد: «ایران اکنون هیچ توانایی هسته‌ای ندارد.»
همزمان با این اظهارات متناقض که بخشی از رویکرد آمریکا و رفتار مذاکراتی ترامپ است، سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، طی گفت‌وگویی با شبکه خبری الجزیره درباره زمان احتمالی بازگشت به مذاکرات با آمریکا به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، گفت: «هر زمانی که آمریکایی‌ها آماده مذاکره از موضع برابر و براساس منافع متقابل باشند. اما ظاهرا آنها عجله‌ای ندارند، ما هم عجله‌ای نداریم.» به موازات این اظهارات، سخنگوی ارشد اتحادیه اروپا هم روز دوشنبه در نشست با خبرنگاران در بروکسل گفت: «به مشارکت در تمام تلاش‌های دیپلماتیک در این راستا ادامه خواهیم داد و مسوول سیاست خارجی اتحادیه با همه طرف‌ها برای یافتن راه‌حل مذاکره‌شده در تعامل است.»
از یک هفته گذشته تاکنون نشانه‌ها حکایت از تحرکات تازه در معادله مذاکراتی ایران و آمریکا آن هم ۴ ماه پس از آتش‌بس میان ایران و اسرائیل دارد. سفر هفته گذشته مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه، به عمان، گمانه‌زنی‌ها درخصوص ارسال پیام آمریکا به ایران را تشدید کرده است. موضوعی که سخنگوی دولت آن را به نوعی تایید کرد، اما اسماعیل بقایی روز دوشنبه در نشست هفتگی ارسال هرگونه پیام رسمی را رد ولی تاکید کرد که ردوبدل شدن پیام‌ها در جریان است.
پیامی از سمت عمان منتقل نشده است
در همین چارچوب، سیدعباس عراقچی طی گفت‌وگویی با شبکه خبری الجزیره تاکید کرد که این سفر یک سفر دیپلماتیک معمولی بود و تبادل پیامی با آمریکا صورت نگرفته است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، نیز در نشست خبری روز گذشته‌اش گفت که در جریان سفر تخت‌روانچی به عمان هیچ پیامی از طرف آمریکا منتقل نشده است. سخنگوی وزارت خارجه همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در چند روز اخیر اخباری در مورد مذاکرات مطرح شده؛ در‌حال‌حاضر آخرین اخبار در ارتباط با مذاکرات ایران و آمریکا چیست؟ گفت که به نظرم به صورت دقیق درباره اظهارنظر‌های مطرح‌شده در این زمینه مطالعه نشده است.
بقایی همزمان تاکید کرد البته همان‌طور که پیش از این نیز گفته‌ام، واسطه‌های مختلف برای نزدیک کردن نظرات و دیدگاه‌ها بین دو طرف تلاش می‌کنند و این امر رایج و متعارفی است. وی تاکید کرد: «البته باید به این موضوع توجه کرد که این تلاش‌ها به معنای شروع فرآیند مذاکراتی بین ایران و آمریکا نیست.» این در حالی است که اخیرا مصر، عمان، بحرین و قطر خواستار ازسرگیری مذاکرات بین تهران و واشنگتن شده‌اند. در این خصوص وزرای خارجه بحرین و عمان در جریان یکی از نشست‌های کنفرانس «گفت‌وگوی منامه» خواستار آن شدند که گفت‌و‌گو‌ها بین ایران و آمریکا از سر گرفته شود. روز گذشته نیز محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، با اشاره به اینکه «دوحه خواهان رقابت تسلیحاتی در منطقه نیست» بر ضرورت حصول توافقی میان ایران و آمریکا تاکید کرد. میخائیل اولیانوف، دیپلمات ارشد روس، هم روز دوشنبه با بیان اینکه «هیچ تصویر کاملی از نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد»، گفت که مسکو آماده است تا به حل‌و‌فصل موضوع هسته‌ای ایران کمک کند.
این در حالی است که بقایی در آخرین نشست خبری‌اش در ارتباط با موضوع مذاکرات و انجام برخی از تلاش‌ها از سوی تعدادی از کشور‌ها از جمله وزیر خارجه مصر در این ارتباط گفت: «اینکه واسطه‌ها و کشور‌های مختلف با ایران و طرف‌های مقابل گفت‌و‌گو و در نزدیک‌کردن دیدگاه‌ها تلاش و کمک کنند، امر جدیدی نیست، اما اینکه بگوییم این تماس‌ها به معنای شکل‌گیری یک روند میانجی‌گری است، خیر.» در این رابطه فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، روز یکشنبه با اشاره به اینکه وزارت خارجه پیام‌هایی را برای ازسرگیری مذاکرات دریافت کرده، گفت: «به کم‌و‌کیف پیام‌ها و موضوعات دیگر، در فرصت مناسب توضیح خواهم داد.»
مذاکره بر اساس فرمول سال ۲۰۱۵
عراقچی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود در پاسخ به پرسشی درباره شروط متعدد واشنگتن برای مذاکره اظهار کرد: «موضع ما خیلی روشن است و همیشه هم همین موضع را داشته‌ایم؛ ما در خصوص صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خودمان اطمینان داریم و در این مورد حاضریم با هر کشوری مذاکره کنیم که این اطمینان را نشان دهیم.»
عراقچی تاکید کرد: «الان هم ما برای مذاکرات عادلانه و از موضع برابر و براساس قاعده برد-برد و منافع متقابل کاملا آماده‌ایم. از نظر من توافق در موضوع هسته‌ای کاملا امکانپذیر است و هیچ لکنتی وجود ندارد.» وزیر خارجه ایران در پاسخ به پرسشی درباره محور مذاکرات میان ایران و آمریکا اظهار کرد: «ما هنوز آمادگی داریم براساس منافع متقابل وارد مذاکره شویم. فرمولی که سال ۲۰۱۵ به کار گرفته شد هنوز هم می‌تواند به کار گرفته شود. آن فرمول این بود که ایران در خصوص برنامه هسته‌ای خودش اعتمادسازی می‌کند و در مقابل نیز تحریم‌ها برداشته می‌شود.»
بقایی نیز در این باره گفت: «آمریکایی‌ها نشان داده‌اند که به لوازم یک مذاکره مبتنی بر منافع متقابل پایبند نیستند و ما زمانی می‌توانیم در مورد حصول شرایط برای انجام مذاکره معقول بین ایران و آمریکا صحبت کنیم که هر دو طرف به موضوع منافع متقابل توجه داشته باشند و نگرانی‌های طرفین را مورد توجه قرار دهند؛ درحالی‌که آمریکایی‌ها در عمل نشان داده‌اند که می‌خواهند یکسویه عمل کنند. این دیگر مذاکره نیست، بلکه دیکته کردن است و قطعا چنین روندی در مورد ایران جواب نمی‌دهد.»
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین درباره گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیم توضیح داد که اگر آنها در این خصوص جدیت داشته باشند، در مذاکره غیرمستقیم هم می‌شود نتیجه گرفت؛ بنابراین خیلی روی شکل مذاکره نباید تمرکز کرد بلکه باید روی محتوا تمرکز کنیم. ما به دلیل تجربه‌های خودمان اطمینان نداریم و همچنین علاقه‌ای هم به مذاکره مستقیم نداریم. ولی مذاکره غیرمستقیم هم می‌تواند ما را به همان نتیجه برساند. سخنگوی وزارت خارجه نیز در این رابطه تاکید کرد: «بدون تردید، ایران در هیچ مذاکره‌ای حاضر نخواهد شد که به‌صورت یک‌جانبه از حقوق مسلم خود چشم‌پوشی کند. اگر طرف‌های مقابل به واقع‌گرایی و واقع‌نگری دست یابند، می‌توان گفت شرایط برای گفت‌وگوی معنادار فراهم خواهد شد. اما در شرایط فعلی، چنین فضایی وجود ندارد.»
عراقچی در بخش دیگری از این مصاحبه و در پاسخ به پرسشی درباره محل نگهداری ۴۰۰ کیلوگرم مواد با غنای ۶۰درصد، گفت: «آنها در همان جایی هستند که قبل از حمله قرار داشتند. از قبل جنگ ما به آنها دست نزده‌ایم. البته اطلاعی هم نداریم که از این میزان ۴۰۰ کیلو چه مقدارش سالم است و چه مقدارش از بین رفته است.»
هنوز برای اصلاح مسیر دیر نیست
همزمان سیدعباس عراقچی در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در ۴۸ ساعت گذشته، دروغ شنیعی که بمباران غیرقانونی ایران توسط رژیم اسرائیل و ایالات متحده را با «تهدید هسته‌ای قریب‌الوقوع» توجیه می‌کرد، به‌طور کامل افشا شد.» وی افزود: «مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صراحتا اعلام کرده است که ایران «در حال توسعه سلاح هسته‌ای نیست و هرگز نبوده است.»
عراقچی ادامه داد: «جناب آقای البوسعیدی، همتای عمانی من و میانجی مورد اعتماد هر دو طرف ایران و آمریکا، نیز تاکید کرد که هیچ‌گاه هیچ «تهدید هسته‌ای از سوی ایران» وجود نداشته است.» وی با بیان اینکه، تهران نبود که دیپلماسی را از بین برد؛ بلکه کسانی که میز مذاکره را منفجر کردند، آن را نابود کردند، افزود: «رژیم اسرائیل به دیپلماسی حمله کرد، زیرا ترس واقعی‌اش این بود که «پروژه دشمن‌تراشی از ایران» شکست بخورد.» رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه رئیس‌جمهور آمریکا با وعده پایان دادن به فریب‌کاری‌های نتانیاهو علیه اوباما و بایدن وارد کاخ ریاست جمهوری شد، گفت که هنوز برای اصلاح مسیر دیر نشده است.
راه‌حل مذاکره از دید ظریف
همچنین روز گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران، در سخنرانی خود در شصت‌وسومین کنفرانس جهانی «پاگواش» که در شهر هیروشیمای ژاپن برگزار شد، با اشاره به تجاوز اخیر اسرائیل و واکنش ایران گفت: «اسرائیل با بی‌پروایی مرتکب اشتباهی محاسباتی شد و درنیافت که ایرانیان در برابر متجاوز متحد می‌شوند. ایران نشان داد که می‌تواند سراسر اسرائیل را هدف قرار دهد، درحالی‌که در بیشتر نقاط کشور حتی صدای گلوله شنیده نشد.» او افزود: «ایران ثابت کرد که توان واقعی‌اش نه در سانتریفیوژ‌ها بلکه در دانش، تخصص و خلاقیت دانشمندانش نهفته است. این ظرفیت نابودشدنی نیست.» ظریف تاکید کرد که ایالات متحده باید از توهم تسلیم‌پذیری ایران دست بردارد و به گفت‌وگوی واقعی و برابر روی آورد.
