میانجیگری پنهان قطر میان آمریکا و ونزوئلا؛ آیا ترامپ از حمله نظامی منصرف می‌شود؟
روزنو :با میانجیگری میان ونزوئلا، غزه و ایران، قطر از قدرت نرم به حضور مستقیم در میدان تغییر مسیر داده است.
قطر با میانجیگری میان ایالات متحده و ونزوئلا، دامنه فعالیت دیپلماتیک خود را به منطقه‌ای گسترش می‌دهد که تهدید‌های مستقیم برای امنیت ملی‌اش کمتر است، اما بازده سیاسی آن همچنان قابل‌توجه می‌ماند.
سایت «نیو عرب» در مقاله‌ای به بررسی میانجیگری قطر در منطقه آمریکای لاتین از جمله میان آمریکا و ونزوئلا پرداخته که در ادامه آمده است.
از غزه تا کابل، قطر به‌طور بی‌صدا برای برقراری صلح تلاش می‌کند. تنر منلی می‌پرسد: چگونه این کشور تا این اندازه محوری شده و چرا اکنون بین آمریکا و ونزوئلا میانجیگری می‌کند؟
قطر اخیراً به‌دلیل میانجیگری میان حماس و اسرائیل که به توافق آتش‌بس غزه انجامید، خبرساز شد. آنچه شاید کمتر شناخته شده باشد، میانجیگری این کشور حوزه خلیج فارس در دست‌کم دوازده مناقشه دیگر در مناطق مختلف، از جمله در آمریکای جنوبی است
قطر اخیراً به‌دلیل میانجیگری میان حماس و اسرائیل که به توافق آتش‌بس غزه انجامید، خبرساز شد. آنچه شاید کمتر شناخته شده باشد، میانجیگری این کشور حوزه خلیج فارس در دست‌کم دوازده مناقشه دیگر در مناطق مختلف، از جمله در آمریکای جنوبی است.
تنها هفته گذشته، در واکنش به حملات اخیر ایالات متحده به کشتی‌های غیرنظامی در سواحل ونزوئلا، گوستاوو پترو، رئیس‌جمهور کلمبیا، از قطر خواست تا میان واشنگتن و کاراکاس میانجیگری کند. پترو، که در سال ۲۰۲۲ روابط کشورش با کاراکاس را احیا کرد، معتقد است این کشور خلیج فارس در موقعیتی مناسب برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای قرار دارد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که مقام‌های قطری از پیش در پشت صحنه در حال میانجیگری بوده‌اند. نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، از دخالت دیپلماتیک قطر استقبال کرده است، در حالی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ظاهراً دیپلماسی را کنار گذاشته و رویکرد نظامی را در پیش گرفته که موجب افزایش تنش‌ها شده است.
میانجیگری قطر میان این طرف‌ها سابقه‌دار است. در سال ۲۰۲۳، دوحه به‌صورت پنهانی میزبان مذاکراتی بود که به توافق باربادوس و تخفیف محدود تحریم‌ها در همان سال انجامید.
میانجیگری در این مناقشه فراتر از یک اقدام خیرخواهانه از سوی قطر بود. طی دهه گذشته، میانجیگری به ستون اصلی سیاست خارجی این کشور تبدیل شده است. از غزه تا افغانستان، دوحه در برگزاری مذاکرات میان طرف‌های درگیر در دشوارترین مناقشات جهان تخصص یافته است.
این راهبرد به قطر امکان داده تا روابط خود با شریک امنیتی کلیدی‌اش، ایالات متحده، را در کنار ایران و بازیگران غیردولتی حفظ کند و در عین حال نفوذی فراتر از اندازه جغرافیایی خود به نمایش بگذارد.
با این حال، فضایی که زمانی بی‌طرفی قطر را پاداش می‌داد، اکنون بسیار غیر قابل پیش‌بینی‌تر شده است. در ۹ سپتامبر، اسرائیل دفتر سیاسی حماس در دوحه را هدف قرار داد و چندین نفر از جمله یک افسر امنیتی قطری را کشت و مجروح کرد.
تنها چند ماه پیش از آن، ایران در پی اوج‌گیری تنش‌های منطقه‌ای، موشک‌هایی را به سمت پایگاه هوایی العُدید در قطر شلیک کرد. این حملات در مجموع، مفروضات اصلی امنیتی قطر را در هم شکستند: این باور که میانجیگری موجب محافظت می‌شود، بی‌طرفی مانع از حمله است، و ترتیبات امنیتی ایالات متحده همچنان ارزشمند باقی مانده‌اند.
دکتر ماجد الأنصاری، مشاور نخست‌وزیر قطر و سخنگوی وزارت خارجه این کشور، در نشریه «فارن پالیسی» اظهار داشت که حمله اسرائیل «تغییری اساسی در الگوی کل منطقه» ایجاد کرد و باعث شد اسرائیل به‌عنوان «تهدیدی برای امنیت ملی کشور‌های خلیج فارس» درک شود.
او این حمله را «تجاوز به مفهوم میانجیگری و حل مناقشات از راه‌های مسالمت‌آمیز» توصیف کرد. پس از چنین حملاتی، برای کشوری کوچک مانند قطر حتی ضروری‌تر است که به سازگاری و تنوع‌بخشی در شراکت‌های دیپلماتیک، دفاعی و اقتصادی خود ادامه دهد.
با این حال، بدنه دیپلماتیک قطر محدود است و ظرفیت میانجیگری آن نیز سقفی دارد. گسترش بیش از حد می‌تواند اعتبار و نفوذی را که بر آن استوار است تضعیف کند، و هرگونه «پیروزی» احتمالی برای مادورو ممکن است بار دیگر به مسئله‌ای حساس در سیاست داخلی آمریکا تبدیل شده و انتقاد‌هایی را نسبت به دخالت دوحه برانگیزد
با این حال، بدنه دیپلماتیک قطر محدود است و ظرفیت میانجیگری آن نیز سقفی دارد. گسترش بیش از حد می‌تواند اعتبار و نفوذی را که بر آن استوار است تضعیف کند، و هرگونه «پیروزی» احتمالی برای مادورو ممکن است بار دیگر به مسئله‌ای حساس در سیاست داخلی آمریکا تبدیل شده و انتقاد‌هایی را نسبت به دخالت دوحه برانگیزد.
با این حال، همان چنددستگی قدرت جهانی که برخی خطرات را افزایش داده، فرصت‌های تازه‌ای نیز ایجاد کرده است. قطر با میانجیگری میان ایالات متحده و ونزوئلا، دامنه فعالیت دیپلماتیک خود را به منطقه‌ای گسترش می‌دهد که تهدید‌های مستقیم برای امنیت ملی‌اش کمتر است، اما بازده سیاسی آن همچنان قابل‌توجه می‌ماند.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاری‌های قطر در حوزه انرژی و کشاورزی، همراه با پروژه‌های کمک‌رسانی، به تقویت نفوذ منطقه‌ای این کشور کمک می‌کند و دیپلماسی‌اش را با قدرت اقتصادی پشتیبانی می‌نماید.
تسهیل گفت‌و‌گو میان واشنگتن و کاراکاس به دوحه این امکان را می‌دهد که سودمندی مداوم خود را برای متحدی مهم به نمایش بگذارد، در حالی که هم‌زمان روابط خود را با دیگر شرکایی گسترش می‌دهد که ممکن است به‌تدریج به بخش‌های مهم‌تری از سبد دیپلماتیک متنوع آن تبدیل شوند.
در نهایت، میانجیگری و تنوع‌بخشی دیپلماتیک همچنان بخشی مؤثر از رویکرد قطر برای هدایت مسیر خود در نظام بین‌المللی چندقطبیِ رو به گسترش باقی می‌ماند.
با تداوم حضور خود در آمریکای جنوبی، دوحه نه‌تنها بر میراث میانجیگری پایدار و بلندمدت خود بنا می‌نهد، بلکه در حال آزمودن مرز‌های امنیت یک کشور کوچک در نظم بین‌المللی در حال تغییر است.
میزان ریسک بالا و رو به افزایش است. مناقشه مرزی طولانی‌مدت ونزوئلا با گویان شدت گرفته است و همین امر باعث شد دیوان بین‌المللی دادگستری در ماه مه هشدار دهد که خطر قابل‌توجه و فزاینده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه کاراکاس ممکن است تلاش کند «کنترل و اداره سرزمین مورد مناقشه را به دست گیرد و اعمال کند.»
سیاست پراکنده و بدون برنامه ترامپ در قبال آمریکای جنوبی، که به‌طور بی‌پروا ترکیبی از مشوق و تهدید را به کار گرفته، موجب تشدید تنش‌ها شده است. مواضع اخیر ایالات متحده هرچه بیشتر رنگ‌وبوی نظامی به خود گرفته، زیرا دولت ترامپ کانال‌های دیپلماتیک را کنار گذاشته و دست به حملات نظامی علیه کشتی‌هایی در سواحل ونزوئلا زده است.
در چنین شرایطی، میانجیگری و فشار‌های بین‌المللی برای کاهش تنش به‌شدت مورد نیاز است و همان‌طور که در گذشته نیز دیده شده، حضور دیپلماتیک مستمر قطر می‌تواند نقشی محوری ایفا کند.
قطر با میانجیگری میان ایالات متحده و ونزوئلا ــ و در بسیاری از زمینه‌های دیگر ــ در حال آزمودن این مسئله است که آیا کشور‌های کوچک می‌توانند در عصری که قدرت‌های بزرگ و متحدان خردشان از تمام خطوط قرمز عبور می‌کنند، از طریق دیپلماسی به‌طور مؤثر امنیت خود را تقویت کنند یا نه.
