مذاکرات اروپا به سمت لغو تحریم‌ها پیش می‌رود؟
روزنو :مذاکرات اخیر میان ایران و کشور‌های اروپایی درباره پرونده هسته‌ای در حالی در استانبول برگزار شد که سطح بی‌اعتمادی تهران به واشینگتن به‌دلیل مشارکت آمریکا در حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در بالاترین حد ممکن قرار دارد. مقامات ایرانی معتقدند که غربی‌ها تنها به توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران می‌اندیشند و در عمل، سیاست‌های آمریکا به صورت غیرمستقیم از سوی اروپایی‌ها دنبال می‌شود.
با این حال، تهران از مذاکرات با اروپا استقبال کرده تا ضمن تأکید بر حقوق هسته‌ای خود، مسیر لغو تحریم‌ها را از مسیر دیپلماسی پیگیری کند. با این حال، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران دلایل دیگری نیز برای ورود به این گفت‌و‌گو‌ها دارد.
*مذاکره برای کاهش تنش
به گزارش روز نوواقعیت آن است که روابط کنونی میان ایران و اروپا در وضعیت بسیار شکننده‌ای قرار دارد. از یک‌سو، جنگ اوکراین و از سوی دیگر، افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم از سوی تهران؛ باعث شده اروپایی‌ها در موضعی انتقادی قرار گیرند. ایران نیز با استناد به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید دارد که تا مدت‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، همچنان به تعهداتش پایبند بوده، اما در مقابل، این اروپایی‌ها بوده‌اند که از اجرای تعهدات خود سر باز زده‌اند. در واکنش به این بی‌عملی، ایران اقدام به تغییراتی در ساختار تأسیسات هسته‌ای خود کرده و سطح غنی‌سازی را بالا برده است. با این حال، پس از اقدام ایالات متحده در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران که به نوعی شلیک به میز مذاکرات تلقی شد، ایران همچنان برای کاستن از تنش‌ها با اروپا از مسیر گفت‌و‌گو استقبال کرده است.
* جلوگیری از اسنپ‌بک
در سوی دیگر ماجرا، به نظر می‌رسد اروپایی‌ها چه تحت فشار آمریکا و چه با تکیه بر نقش خود در ساختار امنیتی جهان، آمادگی خود را برای فعال‌سازی مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) اعلام کرده‌اند. این اقدام در صورت اجرا، باعث بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و قرار گرفتن نام تهران در فهرست تهدیدکنندگان صلح و امنیت بین‌الملل خواهد شد. از همین رو، ایران تلاش دارد با حضور در مذاکرات، این پیام را منتقل کند که همچنان اهل گفت‌وگوست و آمادگی دارد در چارچوب مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره وضعیت تأسیسات هسته‌ای خود مذاکره کند.
*پالس‌هایی از بهبود شرایط
پیش از آغاز مذاکرات ایران و اروپا، برخی رسانه‌ها گزارش دادند که اروپایی‌ها در صورت بهبود فضای گفت‌و‌گو، آماده‌اند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را به تعویق بیندازند. البته این پیشنهاد با یک تبصره همراه بود: بازگشت ایران به میز مذاکره با ایالات متحده. اگرچه ایران به طور کلی از مذاکره استقبال می‌کند، اما فضای به‌شدت متشنج میان تهران و واشینگتن پس از حمله اخیر آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، مانعی جدی بر سر راه این روند است. حتی درخواست اروپایی‌ها برای میانجی‌گری نیز نتوانسته بر این تیرگی غلبه کند. با این حال، درخواست‌های دیپلماتیک اروپا برای بازگشت به مذاکره با آمریکا، در کنار پیشنهاد تعویق در اجرای اسنپ‌بک، سیگنال‌هایی مثبت به‌شمار می‌رود که می‌تواند امید به حل و فصل مسائل را افزایش دهد. در همین چارچوب، وزارت خارجه آلمان اعلام کرده: معاونان وزیر امور خارجه ایران با نمایندگان سه کشور اروپایی (E۳) و مدیران سیاسی اتحادیه اروپا دیدار کرده‌اند تا درباره برنامه هسته‌ای گفت‌و‌گو کنند. در این بیانیه آمده: «سه کشور اروپایی آماده فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها هستند، اما در صورت پایبندی ایران به تعهدات قانونی و تحقق معیار‌های مشخص، پیشنهاد تمدید مهلت برای اجرای این مکانیسم را داده‌ایم. ما از ایران می‌خواهیم مسیر دیپلماسی را انتخاب کند.»
*رایزنی تروئیکای اروپا
از سوی دیگر، رئیس‌جمهور فرانسه از رایزنی‌های هماهنگ با صدراعظم آلمان و نخست‌وزیر بریتانیا درباره بحران‌های جهانی از جمله ایران خبر داد. امانوئل مکرون در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «ما با شرکای خود در مواجهه با بحران‌های بزرگ هماهنگ هستیم. به‌تازگی با صدراعظم آلمان و نخست‌وزیر بریتانیا دیدار کردم تا درباره وضعیت غزه، ایران و اوکراین گفت‌و‌گو کنیم.»
* چه خواهد شد؟
مذاکرات اخیر در استانبول را باید گامی تاکتیکی از سوی ایران برای کنترل تنش‌های فزاینده در عرصه بین‌المللی ارزیابی کرد؛ در شرایطی که گزینه اسنپ‌بک به‌طور جدی روی میز اروپا قرار دارد و آمریکا نیز عملاً از مسیر نظامی وارد معادله شده، تهران تلاش دارد از مسیر گفت‌و‌گو با اروپا، زمان بخرد و از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت جلوگیری کند. هرچند رابطه با واشینگتن در فضای پساحمله بسیارمتشنج است، اما سیگنال‌هایی که از تعویق مکانیسم ماشه و آمادگی برای ادامه مذاکرات ارسال می‌شود، می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای دیپلماسی هوشمندانه و انعطاف‌پذیر تلقی شود. آینده این روند به میزان ابتکار عمل دیپلمات‌های ایرانی و چگونگی مهار بحران‌های موازی، چون اوکراین و غزه در سیاست خارجی اروپا گره خورده است.
