مسئول تلف شدن فوک‌های خزری چه کسی است؟
روزنو :خزان تنها پستاندار بومی دریای خزر از گونه‌های شاخص تنوع زیستی فرا رسیده است چرا که امسال فقط لاشه ۲۳ قلاده فوک در ساحل مازندران کشف شد.
فوک تنها پستاندار بومی دریایی خزر است که این روز‌ها حال روز خوبی ندارد و فقط در سال جاری نیز لاشه ۲۳ قلاده از این گونه منحصر‌به‌فرد در سواحل مازندران کشف شده است.
ورود آلاینده‌های نفتی و صنعتی به دریای خزر، یکی از عوامل اصلی تهدید این گونه است. این آلاینده‌ها، شامل فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی، سبب بیماری‌های گوارشی و تنفسی در فوک‌ها می‌شوند. آزمایش‌ها نشان می‌دهد برخی فوک‌ها به‌دلیل تماس با این مواد، دچار مسمومیت شده‌اند.
طی دو ماه گذشته ۲۱ قلاده فک از ساحل مازندران پیدا شد و ثبت موارد تلفات فوک خزری در سواحل استان و با توجه به پیش‌بینی استمرار این روند، نمونه‌برداری و کالبدگشایی فوک خزری با هدف ارتقای آمادگی میدانی و هماهنگی‌های اجرایی در حال انجام است.
محمدرضا کنعانی سرپرست حفاظت محیط زیست مازندران در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهر با اظهار اینکه پایش و ثبت تلفات فوک خزری با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و مرکز امداد و نجات فوک خزری و با حضور کارشناسان ادارات حفاظت محیط زیست و دامپزشکی شهرستان‌های ساحلی برگزار شد، افزود: در بخش نخست این نشست، آخرین وضعیت تلفات فوک خزری در سواحل استان، ضرورت تقویت گشت‌های مشترک، چالش‌های موجود در فرآیند نمونه‌برداری، اصول کالبدگشایی علمی، نحوه دفن بهداشتی لاشه‌ها و مستندسازی تخصصی مورد بررسی قرار گرفت.
وی ادامه داد: فوک خزری (Pusa caspica) تنها پستاندار بومی دریای خزر است که در پی تهدیداتی نظیر آلودگی‌های انسانی، کاهش منابع غذایی، ابتلاء به بیماری‌های ویروسی، گرفتار شدن در تور‌های صیادی، برخورد با شناور‌ها و آثار تغییرات اقلیمی، در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان گونه «در معرض انقراض» ثبت شده است.
اقدام ملی برای نجات فوک خزر
به گفته کنعانی، اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران در چارچوب برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک خزری، با مشارکت دستگاه‌های اجرایی، مراکز دانشگاهی و نهاد‌های مدنی، مجموعه‌ای از اقدامات میدانی، آموزشی و حمایتی را با هدف حفاظت مؤثر از این گونه ارزشمند در دستور کار دارد.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در پی ثبت تلفات فوک خزری در سواحل مازندران بر لزوم تقویت اقدامات هماهنگ، علمی و میدانی برای صیانت از این گونه ارزشمند تاکید کرد و با بیان اینکه فوک خزری تنها پستاندار بومی دریای خزر و یکی از گونه‌های شاخص تنوع زیستی این پهنه آبی است، اظهار داشت: این گونه به‌دلیل کاهش شدید جمعیت، تخریب زیستگاه، آلودگی‌های انسانی و تهدیدات طبیعی، در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان گونه در معرض انقراض ثبت شده است.
وی با اشاره به اهمیت سواحل جنوبی دریای خزر به‌ویژه نوار ساحلی مازندران به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم موقتی و مسیر‌های مهاجرت فصلی این گونه، افزود: بررسی داده‌های میدانی از سال ۱۴۰۱ تاکنون نشان‌دهنده روند نگران‌کننده‌ای در خصوص تلفات فوک خزری است. این موارد عمدتاً در بازه زمانی فروردین تا آبان‌ماه رخ می‌دهد.
سرپرست اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران دلایل احتمالی تلفات را شامل آلودگی‌های نفتی و صنعتی، کاهش منابع غذایی، بیماری‌های ویروسی مانند دیستمپر، گرفتار شدن در تور‌های صیادی، برخورد با شناور‌ها و آثار تغییرات اقلیمی عنوان کرد و گفت: بخشی از تلفات در فاصله‌ای دور از ساحل رخ داده و لاشه‌ها پس از چند روز توسط امواج به نوار ساحلی رانده می‌شوند و در بسیاری از نمونه‌ها، به‌دلیل پیشرفت فساد لاشه، امکان کالبدگشایی علمی و تعیین دقیق علت مرگ فراهم نبوده است.
کنعانی با اشاره به آغاز اجرای برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک خزری در استان، خاطرنشان کرد: این برنامه با مشارکت دانشگاه تربیت مدرس نور، مرکز امداد و نجات فوک خزری و با حمایت سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و با استقرار دبیرخانه دائمی در دانشگاه تربیت مدرس نور فرایند اجرای آن آغاز شده است.
وی به مجموعه‌ای از اقدامات برای صیانت از فوک خزری اشاره و اضافه کرد: پایش روزانه و منظم سواحل توسط ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌های ساحلی و ثبت دقیق مشاهدات، همراه با هماهنگی فوری با دامپزشکی برای نمونه‌برداری، کالبدگشایی و دفن بهداشتی لاشه‌ها، هماهنگی با نهاد‌های ذیربط مستقر در دریا جهت گشت‌های مشترک دریایی، تجهیز سه مرکز امداد و نجات در بهشهر، بابلسر و تنکابن، تشکیل کمیته مشورتی استانی با حضور متخصصان، سازمان‌های مردم‌نهاد و نمایندگان جوامع محلی از جمله برنامه‌ها است.
کنعانی با تأکید بر نقش ویژه مازندران در حفاظت از این گونه خاطرنشان کرد: این استان یکی از پهنه‌های اصلی استراحت و عبور فوک خزری در سواحل جنوبی دریای خزر است و حفاظت از آن، مسئولیتی فراتر از استان و در چارچوب تعهدات ملی و بین‌المللی کشور قرار دارد.
محیط زیست مازندران با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های فنی، تخصصی و انسانی خود، اجرای کامل برنامه اقدام ملی و توسعه هماهنگی بین‌بخشی را با جدیت دنبال می‌کند. صیانت از فوک خزری، تجلی‌گاه تعهد ما به تنوع زیستی، نسل‌های آینده و همکاری منطقه‌ای برای حفاظت از دریای خزر است.
مرگ ۲۳ قلاده فوک در ساحل مازندران
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست مازندران شمار فوک‌های تلف شده در ساحل دریای استان را ۲۳ قلاده اعلام کرد.
روح الله اسماعیلی اظهار کرد: در ادامه پایش‌های مستمر نوار ساحلی استان، لاشه سه قلاده فوک خزری در سواحل مازندران؛ یک مورد در ساحل چپکرود شهرستان جویبار و دو مورد دیگر در ساحل میانکاله شهرستان بهشهر، مشاهده و مستندسازی شد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی محیط زیست شناسی در این‌باره اظهار داشت: هر سه لاشه در وضعیت پیشرفته فساد قرار داشتند و به همین دلیل، امکان کالبدگشایی و تعیین دقیق علت مرگ آنها فراهم نبود.
وی با اشاره به تداوم اجرای برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک خزری اظهار داشت: پایش سواحل استان با مشارکت مرکز امداد و نجات فوک خزری و همکاری اداره‌کل دامپزشکی مازندران ادامه دارد و در صورت فراهم بودن شرایط، نمونه‌برداری‌های تخصصی با هماهنگی نهاد‌های ذیربط انجام خواهد شد.
اسماعیلی در پایان از جوامع محلی، صیادان و گردشگران خواست در صورت مشاهده فوک خزری یا لاشه‌های احتمالی، مراتب را از طریق سامانه ۱۵۴۰ یا ادارات محیط زیست شهرستان‌ها اطلاع دهند.
وی گفت: با احتساب موارد کشف‌شده شمار لاشه‌های شناسایی‌شده فوک خزری در سواحل مازندران از ابتدای سال جاری تاکنون به ۲۳ قلاده رسیده است.
بررسی‌های کارشناسان حکایت از آن دارد که طی دهه‌های گذشته بیش از ۹۰۰ هزار قلاده فوک خزری از بین رفته است و روند انقراض این پستاندار در سال‌های اخیر پرشتاب شده است.
