روسیه به‌عنوان میانجی مذاکرات تهران – واشنگتن عمل می کند؟
روزنو :در آستانه دور چهارم مذاکرات تهران – واشنگتن که با نشست های فنی، کارشناسی و جزئی همراه است، گفت‌وگوی تلفنی پزشکیان و پوتین، که به گزارش خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا) با محوریت روابط دوجانبه و مذاکرات هسته‌ای انجام شد، نشان‌دهنده آمادگی روسیه برای ایفای نقش میانجی در گفت‌وگوهای ایران و آمریکا است. پوتین در این تماس، ضمن حمایت از مذاکرات جاری، پیشنهاد ارائه مساعدت‌های فنی را مطرح کرد، پیشنهادی که به گفته دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در راستای حل دیپلماتیک مسائل دوجانبه تهران و واشنگتن است. این موضع، که پیش‌تر در گفت‌وگوی تلفنی پوتین و دونالد ترامپ در ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ نیز مطرح شده بود، حکایت از تلاش مسکو برای حفظ نفوذ خود در مذاکرات هسته‌ای دارد.
روسیه، به‌عنوان یکی از اعضای گروه ۱+۵ در مذاکرات برجام (۲۰۱۵)، سابقه طولانی در تعامل با پرونده هسته‌ای ایران دارد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ادامه مذاکرات برجام حمایت کرد و بر نقش احیای توافق در تقویت نظام عدم اشاعه هسته‌ای تأکید داشت. این عقبه، همراه با معاهده جامع راهبردی امضاشده بین ایران و روسیه در ۲۸ دی ۱۴۰۳، که پزشکیان و پوتین آن را نقطه عطفی در روابط دوجانبه دانستند، به مسکو مشروعیت دیپلماتیک برای میانجی‌گری می‌بخشد.
ابعاد فنی و لجستیک در سایه میزبانی ذخایر اورانیوم
یکی از نقش‌های بالقوه روسیه در مذاکرات هسته‌ای، میزبانی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است. گفته می شود که این پیشنهاد به‌عنوان بخشی از توافق احتمالی جدید بین ایران و دولت ترامپ مطرح شده، مشابه نقشی که مسکو در سال ۲۰۱۵ برای انتقال اورانیوم ایران ایفا کرد. الجزیره در مارس ۲۰۲۵ گزارش داد که روسیه با زیرساخت‌های فنی و تجربه قبلی، می‌تواند تضمین‌کننده اجرای تعهدات ایران در محدودسازی ذخایر اورانیوم باشد. این نقش فنی، که پوتین در گفت‌وگوی اخیر به آن اشاره کرد، نه‌تنها به پیشرفت مذاکرات کمک می‌کند، بلکه به مسکو امکان می‌دهد در برابر فشارهای غرب، به‌ویژه آمریکا، اهرم دیپلماتیک داشته باشد.
با این حال، پیشنهاد میزبانی با چالش‌هایی همراه است. به گفته یورونیوز، برخی کشورهای غربی نگران‌اند که نزدیکی راهبردی ایران و روسیه، که در معاهده ۲۰ساله تبلور یافته، ممکن است به تقویت همکاری‌های نظامی دوطرف منجر شود. این نگرانی، به‌ویژه در شرایطی که دونالد ترامپ تهدید به اقدام نظامی در صورت شکست مذاکرات کرده، می‌تواند پذیرش نقش فنی روسیه را در غرب پیچیده کند. با این حال، اظهارات آندری رودنکو، معاون وزارت خارجه روسیه، مبنی بر عدم الزام کمک نظامی در معاهده، نشان‌دهنده تلاش مسکو برای کاهش این نگرانی‌هاست.
ژئوپلیتیک تنش و منافع روسیه
نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران فراتر از میانجی‌گری و پشتیبانی فنی، به منافع ژئوپلیتیک این کشور گره خورده است. معاهده جامع راهبردی، که به گفته پوتین در گفت‌وگوی اخیر، همکاری در حوزه‌های پولی، بانکی، و انرژی را تقویت می‌کند، به مسکو امکان می‌دهد از بازار ایران و کریدور شمال-جنوب برای دور زدن تحریم‌های غرب بهره ببرد. با این حال، مذاکرات آمریکا و روسیه درباره اوکراین، که شامل بحث درباره برنامه هسته‌ای ایران بود، پرسش‌هایی درباره تعهد مسکو به ایران ایجاد کرده است. برخی تحلیل‌گران معتقدند که روسیه ممکن است در ازای امتیازات در اوکراین، از حمایت کامل از ایران عقب‌نشینی کند. اما پاسخ پسکوف به ایرنا، که همکاری تهران و مسکو را مستقل از روابط روسیه و آمریکا دانست، این نگرانی را تا حدی کاهش داده است. پوتین، با تأکید بر اجرای کامل معاهده راهبردی، نشان داده که روابط با ایران اولویت بالایی در سیاست خارجی روسیه دارد.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
همان طور که اشاره شد نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای با موانعی مواجه است که مهمترین آن فشارهای داخلی در آمریکا بر ترامپ است. به موازاتش فشارهای لابی اسرائیل هم وجود دارد که هدفش نهایی آن، تضعیف ایران است و همین مسئله می‌تواند پذیرش نقش روسیه را دشوار کند. نکته دیگر، روابط متشنج روسیه با اروپا پس از جنگ اوکراین است که اعتماد کشورهای اروپایی به میانجی‌گری مسکو را کاهش داد. با این حال، فرصت‌هایی نیز وجود دارد؛ حمایت روسیه از مذاکرات، همراه با روابط نزدیک با ایران، می‌تواند به تسریع گفت‌وگوها کمک کند. گفت‌وگوی اخیر پزشکیان و پوتین بر پروژه‌های انرژی و مذاکرات هسته‌ای متمرکز بود، که نشان‌دهنده هم‌افزایی منافع دو کشور است. همچنین، تجربه روسیه در مذاکرات برجام و زیرساخت‌های فنی‌اش، مسکو را به شریکی قابل‌اعتماد برای ایران تبدیل کرده است.
در پایان، نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا ترکیبی از میانجی‌گری دیپلماتیک، پشتیبانی فنی، و پیگیری منافع ژئوپلیتیک است. مسکو، با تکیه بر معاهده راهبردی و روابط نزدیک با تهران، تلاش می‌کند فضایی برای توافق عادلانه ایجاد کند، اما موفقیت این نقش به توانایی روسیه در مدیریت فشارهای غرب و حفظ اعتماد ایران بستگی دارد. این فرآیند، آزمونی برای دیپلماسی روسیه در حفظ تعادل بین شرق و غرب است.
