هر آنچه باید از موزه جواهرات ملی ایران دانست

معماری موزه جواهرات ملی ایران

ساختمان جواهرات ملی توسط معماران آلمانی ساخته شد و سبک معماری ایرانی و اروپایی را با هم تلفیق کرده‌ است. این ساختمان با نمای آجری دو طبقه است. اگر زیر زمین را که محل نگهداری اشیا قیمتی است، در نظر بگیریم، در مجموع سه طبقه دارد. ظاهر کلی این ساختمان در برخی از نقاط به الگوهای هخامنشی شباهت دارد که از جمله باید به ستون‌های بلند و تندیس‌های شیر و قاب سنگی سرباز هخامنشی در قسمت ورودی ساختمان اشاره کرد. ناگفته نماند که مجسمه‌های شیر در جلوی درب ساختمان بانک مرکزی بعدها به آن اضافه شد که به بیننده حس وجود نگهبانان اشیا قیمتی را القا کند.

در عین حال تا حدودی به سبک معماری ایرانی و باروک اشاره دارد. سایر قسمت‌های ساختمان نیز برطبق معماری اروپایی ساخته شده است. ساخت این عمارت شش سال طول کشید و بنای اولیه آن به شکل T انگلیسی بود و بعدها دو بازو به انتهای شمالی و جنوبی آن اضافه شد.  ورودی اصلی ساختمان این موزه نسبت به کل بنا، حجمی مرتفع‌تر دارد که آن را از سنگ ساخته‌اند. ازاره‌های سنگی ناهمرنگ با ارتفاع دو متر هم در مقابل ساختمان به چشم می‌خورند که از سنگ مرمر هستند. قسمت ورودی که چهار ستون سنگی دیده می‌شود و روی آن‌ها گاو شاخدار قرار دارد، از سرستون‌های تخت جمشید و کاخ شوش الهام گرفته شده است. اما معماری سبک اروپایی را داخل بنا به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد. به‌طوری‌که تالار اصلی با سقف بلند و نورگیرهای عمودی دیوار درست شبیه به ساختمان‌های باروک اروپایی ساخته شده است.

تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران

مجموعه جواهرات ملی ایران دارای تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده است که متعلق به دوران صفویه است. شاهان صفوی، افشاری، زندیه، قاجار و پهلوی همگی نقش مهمی در گردآوری این مجموعه داشتند. نادرشاه افشار پس از لشکرکشی به هند، بسیاری از جواهرات ارزشمند را به ایران آورد. در دوران قاجار نیز این مجموعه غنی‌تر شد و در نهایت، در دوره پهلوی، این جواهرات به خزانه بانک مرکزی منتقل و موزه جواهرات ملی ایران تأسیس شد. سلاطین صفوی از حدود قرن ۹۰۷ تا ۱۱۴۸ هجری قمری، با کمک کارشناسان دولت وقت، جمع‌آوری گوهرها و جواهرات گران‌بها را آغاز کردند. برخی از این نفایس ارزشمند از بازارهای هند، عثمانی و کشورهای اروپایی چون ایتالیا و فرانسه خریداری و به اصفهان (پایتخت حکومت آن زمان) انتقال یافت.

با ورود «محمود افغان» به ایران در پايان سلطنت شاه سلطان حسين صفوی، خزانه دولت توسط مهاجمان افغان غارت و پراکنده شد. در زمان ورود شاه طهماسب دوم به اصفهان با همراهی نادر، برخی از این جواهرات به چنگ نادر افتاد و از خروج آن‌ها از ایران جلوگیری شد. برای بازپس‌گیری سایر جواهراتی که به هندوستان رفته بود نیز نادر نامه‌هایی به دربار هند نوشت که پاسخ مساعدی دریافت نکرد. در ۱۱۵۸ هجری قمری و پس از لشکرکشی نادر به هندوستان، بخشی از جواهرات و اموال خزانه،‌ توسط محمدشاه به او تسلیم و به ایران بازگردانده شد. نادرشاه افشار، مقداری از این اموال و جواهرات را به امرای ممالک همسایه پیشکش، قسمتی را بین سپاهیان خود تقسیم و بخشی دیگر را به آستان امام رضا (ع) تقدیم کرد.

پس از قتل نادر، خزانه او توسط یکی از سرداران با نام «احمد بيک افغان ابدالی» غارت شد و برخی از این نفایس گران‌بها را چون الماس معروف «کوه نور» از ایران خارج کردند. این جواهرات سلطنتی و گوهرهای نفیس، در دوره قاجاریه در کاخ گلستان و سپس در زمان پهلوی اول، در زیرزمین کاخ مرمر نگهداری می‌شد. در سال ۱۳۱۶ خورشیدی و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی، جواهرات سلطنتی به بانک ملی ایران منتقل و به‌عنوان پشتوانه اسکناس و پول ملی، به حساب آمد. موزه جواهرات ملی نیز در سال ۱۳۳۴ ساخته شد و با تاسیس بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ افتتاح شد و در اختیار خزانه بانک قرار گرفت. جواهرات ملی ایران، امروزه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران و به‌عنوان وثیقه بدهی دولت به بانک، حفظ و صیانت می‌شود. این مجموعه نفیس و منحصربه‌فرد، بسیاری از جواهرات سلسله‌های پادشاهی صفویه، ‌افشاریه، قاجاریه و پهلوی را در معرض نمایش عموم قرار داده است. الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهر نشان، تخت طاووس (تخت خورشید) و تخت نادری، تنها بخشی از مهم‌ترین جواهراتی هستند که در این موزه نگهداری می‌شوند. با تکمیل ساخت خزانه جدید بانک مرکزی در تپه‌های عباس‌آباد، موزه جواهرات ملی ایران به این اراضی انتقال خواهد یافت.

مجموعه‌های موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران دارای مجموعه‌ای بسیار غنی و متنوع از جواهرات و اشیای زینتی است که هر کدام از آنها دارای تاریخچه و داستانی خاص هستند. برخی از برجسته‌ترین اقلام موجود در این موزه عبارتند از:

الماس دریای نور: یکی از بزرگترین و زیباترین الماس‌های صورتی جهان که به نادرشاه افشار تعلق داشت و اکنون در این موزه نگهداری می‌شود.

کره جواهرنشان: یک کره بزرگ که سطح آن با بیش از 51 هزار قطعه جواهر از جمله الماس، زمرد، یاقوت و مروارید پوشانده شده است. این کره در دوران ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است.

شمشیر شاهی: این شمشیر در زمان تاجگذاری و در مراسمات خاص به دست گرفته می‌شده است و از الماس، یاقوت و زمرد تهیه شده است.

تخت طاووس: تخت خورشید یا تخت طاووس از دیگر جواهراتی است که باز هم به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. این تخت شبیه به شاه‌نشین است و پایه‌های خمیده شبیه به پاهای شیر در آن به کار رفته است.

تخت نادری: تختی بزرگ و زیبا که به دستور نادرشاه افشار ساخته شده و با جواهرات مختلف تزئین شده است.

تاج کیانی: تاجی متعلق به فتحعلی شاه قاجار که با جواهرات گرانبها و مرواریدهای درخشان تزئین شده است.

تاج پهلوی: تاجی که برای تاجگذاری رضا شاه پهلوی ساخته شد و با الماس‌ها و زمردهای فراوانی تزئین شده است.

فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران علاوه بر نمایش مجموعه‌های ارزشمند خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و پژوهشی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های مختلف، به ترویج و گسترش دانش و مهارت‌های مرتبط با جواهرسازی و تاریخچه جواهرات کمک می‌کند.

اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی کشور، نقش مهمی در حفظ و معرفی تاریخچه و هنر جواهرسازی ایران ایفا می‌کند. این موزه با نمایش مجموعه‌ای بی‌نظیر از جواهرات و اشیای زینتی، به بازدیدکنندگان فرصت می‌دهد تا با تاریخچه و فرهنگ غنی ایران آشنا شوند.

دسترسی و بازدید موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران در خیابان فردوسی، تقاطع خیابان جمهوری، در ساختمان خزانه بانک مرکزی ایران واقع شده است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند با رعایت نکات امنیتی و مقررات خاص موزه، از مجموعه‌های متنوع و دیدنی آن بازدید کنند.

نکات بازدید از موزه جواهرات تهران

به یاد داشته باشید هنگام حرکت به سمت موزه جواهرات سلطنتی، به همراه بردن دوربین یا تلفن همراه و کیف به داخل موزه ممنوع است؛ پس امکان عکاسی از این مجموعه را نخواهید داشت. ضمناً ورود به این موزه فقط برای افراد بالای ۱۲ سال ممکن است. بعد از اینکه به چهارراه استانبول رسیدید و ساختمان بانک مرکزی را دیدید، به سمت در کوچکی که در بالای پله‌های ساختمان می‌بینید بروید. نگهبان شما را به سمت سالن‌ها و گیت‌های بازرسی راهنمایی می‌کند.