عوارض میکروبیوم بر افراد و روش داشتن میکروبیوم سالم تر
روزنو :در سال‌های اخیر، پژوهش‌های علمی توجه ویژه‌ای به میکروبیوم انسانی داشته‌اند؛ مجموعه‌ای از تریلیون‌ها میکروب، شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، و ویروس‌ها که در داخل و سطح بدن زندگی می‌کنند. این موجودات کوچک که در ابتدا اغلب به‌عنوان عوامل بیماری‌زا در نظر گرفته می‌شدند، اکنون به‌عنوان نقش‌آفرینان کلیدی در حفظ سلامت انسان شناخته شده‌اند.
میکروبیوم بدن، به‌ویژه در روده‌ها، تأثیرات عمیقی بر دستگاه گوارش، سیستم ایمنی، مغز و تپش قلب بعد خواب حتی سلامت روان دارد. مطالعات جدید نشان می‌دهند که تغییرات در ترکیب میکروبیوم ممکن است با مشکلاتی مانند چاقی، دیابت، افسردگی و بیماری‌های قلبی مرتبط باشد. با این حال، این حوزه همچنان پر از ابهامات و سوالاتی است که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند.
میکروبیوم چیست و چرا مهم است؟
میکروبیوم به مجموع تمامی میکروارگانیسم‌ها و مواد ژنتیکی آن‌ها در بدن اشاره دارد. روده انسان بیشترین تعداد میکروب‌ها را در خود جای داده و بیش از 1000 گونه مختلف باکتری در این محیط زیست دارند که همگی به ایجاد تعادل و همزیستی با بدن کمک می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها در تنظیم فرآیندهای هضم و جذب مواد مغذی نقش دارند، ترکیبات ضدباکتریایی تولید می‌کنند و حتی در تنظیم پاسخ‌های ایمنی بدن دخیل هستند.
میکروبیوم مانند یک «اثر انگشت» منحصربه‌فرد و مختص هر فرد است که تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون ژنتیک، رژیم غذایی، محیط و حتی سطح استرس قرار می‌گیرد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اختلال در تعادل میکروبیوم، موسوم به دیس‌بیوزیس، می‌تواند منجر به مشکلات متعددی شود و احتمال بروز بیماری‌های مزمنی مانند بیماری‌های التهابی روده، آلرژی، دیابت نوع 2 و حتی افسردگی را افزایش دهد.
تأثیر میکروبیوم بر دستگاه گوارش
یکی از نقش‌های اصلی میکروبیوم، کمک به هضم مواد غذایی است. این باکتری‌ها آنزیم‌هایی را تولید می‌کنند که به هضم کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها کمک کرده و به تولید ویتامین‌هایی مانند ویتامین K و ویتامین‌های گروه B می‌پردازند.
علاوه بر این، باکتری‌های روده ترکیبات زیست‌فعال مهمی به نام اسیدهای چرب کوتاه زنجیره تولید می‌کنند که اثرات مثبتی بر سلامت روده، کاهش التهاب و تقویت ایمنی دارند.
تغییرات در ترکیب میکروبیوم، مانند کاهش باکتری‌های مفید و افزایش باکتری‌های مضر، می‌تواند منجر به بیماری‌های گوارشی شود. مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که از بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو رنج می‌برند، تغییراتی در ترکیب میکروبیوم روده خود دارند.
تأثیر میکروبیوم بر سیستم ایمنی
سیستم ایمنی بدن به‌شدت تحت تأثیر میکروبیوم قرار دارد و باکتری‌های مفید روده می‌توانند با تولید مواد شیمیایی خاص و تنظیم سطح التهاب، به بدن کمک کنند تا با عوامل بیماری‌زا مقابله کند. در واقع، این میکروارگانیسم‌ها با آموزش سیستم ایمنی، تشخیص عوامل بیگانه از سلول‌های خودی را تقویت می‌کنند و به کاهش خطر بروز بیماری‌های خودایمنی کمک می‌کنند.
برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که کمبود تنوع در میکروبیوم روده می‌تواند خطر ابتلا به آلرژی‌ها و بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس را افزایش دهد.
رابطه میکروبیوم با مغز و سلامت روان
یکی از کشفیات جالب در زمینه میکروبیوم، ارتباط مستقیم آن با مغز است. این ارتباط که محور روده-مغز نامیده می‌شود، از طریق مسیرهای مختلفی از جمله سیستم عصبی و ترکیبات شیمیایی نظیر سروتونین برقرار می‌شود.
حدود 90 درصد سروتونین، که یک انتقال‌دهنده عصبی مؤثر در تنظیم خلق‌وخو و کاهش اضطراب است، در روده تولید می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که باکتری‌های روده می‌توانند تأثیرات مستقیم بر تولید سروتونین داشته باشند، و تغییر در میکروبیوم ممکن است با بیماری‌هایی مانند افسردگی، اضطراب و حتی اوتیسم مرتبط باشد.
یکی از مطالعات معتبر نشان داده است که افرادی که از افسردگی رنج می‌برند، معمولاً ترکیب میکروبیوم متفاوتی نسبت به افراد بدون این اختلال دارند و استفاده از پروبیوتیک‌ها به‌عنوان مکمل درمانی در کاهش علائم افسردگی مؤثر بوده است.
میکروبیوم و چاقی
تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیب میکروبیوم می‌تواند تأثیر زیادی بر متابولیسم و در نتیجه، بر چاقی و اضافه وزن داشته باشد. در برخی از آزمایش‌ها، باکتری‌های مرتبط با متابولیسم پایین یا افزایش جذب چربی و هوس فلفل و غذاهای تند و همچنین در افراد چاق یافت شده‌اند.
در یکی از مطالعات انجام‌شده روی موش‌ها، انتقال میکروبیوم از موش‌های چاق به موش‌های لاغر باعث افزایش وزن موش‌های لاغر شد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که میکروبیوم می‌تواند بر جذب و ذخیره انرژی تأثیر بگذارد و در تنظیم وزن بدن نقش داشته باشد.
چگونه می‌توان میکروبیوم سالم‌تری داشت؟
عوامل زیادی بر ترکیب و سلامت میکروبیوم تأثیر می‌گذارند که در اینجا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- رژیم غذایی: رژیم‌های غذایی غنی از فیبر، پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند به حفظ تنوع میکروبیوم کمک کنند. میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل از منابع خوب فیبر هستند و محصولات تخمیری مانند ماست و کفیر می‌توانند پروبیوتیک‌های مفیدی را به روده وارد کنند.
- پرهیز از آنتی‌بیوتیک‌های غیرضروری: استفاده مکرر از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند به‌سرعت ترکیب میکروبیوم را مختل کرده و باکتری‌های مفید را از بین ببرد. از این رو، مصرف آن‌ها باید تنها در موارد ضروری و با تجویز پزشک باشد.
- کاهش استرس: استرس می‌تواند تعادل میکروبیوم را برهم زند و به افزایش سطح باکتری‌های مضر کمک کند. تمرین‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و ورزش‌های هوازی می‌توانند به کاهش استرس و تقویت سلامت میکروبیوم کمک کنند.
- خواب کافی: تحقیقات نشان داده‌اند که خواب ناکافی و بی‌کیفیت می‌تواند تأثیرات منفی بر میکروبیوم داشته باشد. رعایت الگوی خواب منظم و با کیفیت برای حفظ تعادل میکروبیوم و سلامت بدن ضروری است.
میکروبیوم انسان به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در حفظ سلامت جسم و روان شناخته می‌شود. از نقش آن در هضم و جذب مواد غذایی گرفته تا تأثیرات آن بر سیستم ایمنی و سلامت روان، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این مجموعه پیچیده از میکروب‌ها تأثیرات عمیقی بر بدن ما دارد.
درک بهتر از میکروبیوم می‌تواند راه‌های جدیدی برای پیشگیری و درمان بیماری‌های مختلف، از بیماری‌های گوارشی تا اختلالات روانی، به روی ما باز کند. با توجه به این که تحقیقات در زمینه میکروبیوم همچنان در حال گسترش است، ممکن است در آینده نزدیک، روش‌های نوینی برای تقویت و بهبود سلامت میکروبیوم و به‌تبع آن، سلامت عمومی انسان به وجود آید.
