ایرانِ پزشکیان آمریکای ترامپ

 بالاخره سماجت های دونالد ترامپ در یک سال گذشته نتیجه داد و او در جدالی که ابتدا نفسگیر به نظر می‌رسید با رقیب خود که زنی از حزب دمکرات بود، توانست همه گمانه‌زنی‌ها و البته نظرسنجی‌ها را پشت سر گذاشته و بار دیگر رئیس جمهور امریکا شود.او کاملا هریس را در حالی شکست داد که وی چهارسال گذشته را در مقام معاون رئیس جمهور سپری کرده بود و برخی هم به خاطر زن بودن و هم به جهت حضور در کاخ سفید، او را رئیس جمهور بعدی امریکا می دانستند. دونالد ترامپ اما نشان داد که سرسخت تر از آن است که هم دمکرات ها و هم برخی از هم‌حزبی‌هایش او را از میدان به در کنند.

 دونالد ترامپ در حالی که تا لحظات آخر مانده به آغاز رای گیری نهایی با کاملا هریس رقابت شانه به شانه‌ای را تجربه می‌کرد و اما به ناگهان توانست در ایالت های تعیین کننده نتیجه رقابت، از رقیب خود پیشی بگیرد و با نتیجه قاطعی کلید کاخ سفید را از دست او برباید.

او برای دومین بار رئیس جمهور امریکا شد وقرار است مقدرات مردم این کشور را به دست بگیرد، اما هزاران کیلومتر دورتر از واشنگتن و کاخ سفید در مرکز تحولات خاورمیانه، مردم و دولت ایران نیز چشم به او و تصمیماتش دارند.

نوع نگاه ایرانیان به ترامپ

 دونالد ترامپ در میان ایرانیان هدف احساسات متضاد و متفاوتی است. او کسی است که دستور متسقیم ترور  سردار حاج قاسم سلیمانی را صادر کرد و او را به شهادت رساند و بخشی از ایرانیان از این منظر خواهان مرگ او بوده و هستند چه رسد به شکستش  در انتخابات ریاست جمهوری‌.

در میان بخشی از مخالفان جمهوری اسلامی ( مانند سلطنت‌طلبان) ترامپ و نتانیاهو به جهت ضرباتی که به جمهوری اسلامی زده‌اند، محبوب بوده هستند. این گروه به شدت خواهان پیروزی او در انتخابات بودند و اکنون به شدت عمل او در مقابل جمهوری اسلامی امیدوارند. بخشی دیگر  از ایرانیان ( که اصلاح‌طلبان، اعتدال‌گرایان و بخش‌هایی از اصولگرایان معتدل از ان جمله‌اند) معتقدند که ضربات ترامپ بیش از آن که جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار دهد، معیشت و زندگی مردم ایران را تهدید می‌کند. این گروه نیز چشم امید به زن بودن و حمایت برحی از چهره‌های مشهور امریکا از کاملا هریس داشتند که البته ناکام ماندند و اکنون در اضطراب تصمیمات آینده ترامپ در رابطه با ایران به سر می‌برند. در این میان واکنش متضاد برخی ارزشی‌ها  به ریاست جمهوری دونالد ترامپ جالب توجه است. این گروه که در فضای مجازی با عکس سردار سلیمانی نیز تبار سیاسی خود را نشان می‌دهند در کمال تعجب از پیروزی قاتل او استقبال کرده‌اند. این گروه برای خود دلیلی دارند و آن پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات گذشته ریاست جمهوری ایران بوده است. این گروه از هرچیزی که مسعود پزشکیان را ناکام کند، استقبال می‌کنند، حتی پیروزی دونالد ترامپ.

آینده ایرانیان با ترامپ

 حدود دوماه و نیم دیگر دونالد ترامپ کلید کاخ سفید را از رقبای سابق خود (بایدن وهریس) تحویل می‌گیرد، نوع کنش او با ایران و ایرانیان مهم‌ترین دغدغه و دلمشغولی ایرانیان است. سابقه عملکرد او همزمان با دولت روحانی در سال 2017 و خروج او از معاهده جنجالی برجام و تشدید تحریم ها علیه ایران از او چهره‌ای ساخته که بخش زیادی از ایرانیان را نگران کرده است. از این منظر آینده ایرانیان در زمان ریاست جمهوری ترامپ موضوع مهمی است که در کانون تحلیل و گمانه‌‌زنی است.

برخی معتقدند که پیروزی دونالد ترامپ قطعا بر سیاست‌های آمریکا در قبال ایران تاثیر خواهد داشت. به خصوص در حال حاضر که ایران درگیر رویارویی نظامی با اسرائیل است. در سال‌های اخیر نخست‌وزیر اسرائیل و لابی‌های طرفدار اسرائیل در آمریکا به جمهوری‌خواهان نزدیکتر بوده‌اند تا دموکرات‌ها و در این میان ارتباطات ترامپ با سران اسرائیل نیز جایگاه خاصی در سیاست خارجی امریکا داشته است.

برخی دیگر نیز معتقدند که ریاست دوباره دونالد ترامپ بر دولت امریکا، لزوماً به معنای تکرار سیاست خارجی قبلی او در قبال ایران، نیست. انتصابات او در دوره دوم از جمله ویژگی‌های تیم وزیران و مشاوران او و سیاست‌های حاکمیت ایران به طور تعیین ‌کننده‌ای ماهیت تعاملات ایالات متحده و ایران را شکل خواهد داد.

سید حسین موسویان دپیلمات پیشین ایران با انتشار مقاله‌ای در «میدل ایست‌آی»در این باره نوشت:ترامپ فرصت دارد تا جنگ‌های اسرائیل علیه غزه و لبنان را پایان دهد و درگیری‌های نظامی بین اسرائیل و ایران را مهار کند. مهار بحران کنونی در خاورمیانه نیازمند اقدامات مهمی است از جمله چهار مورد ذیل:

الف) آتش‌بس میان ایران و اسرائیل؛ ب) پایان دادن به حملات اسرائیل به لبنان و غزه؛ ج) مبادله زندانیان بین اسرائیل و حماس. اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد راه‌حل دو دولتی همچنین گامی مهم به سوی امنیت منطقه خاورمیانه خواهد بود. د) و در نهایت، ثبات و امنیت در خاورمیانه نیازمند پایان دادن به دشمنی‌های جاری میان ایران و جهان غرب است.

او ادامه داد: گفت‌وگوهای جامع و جدی بین ایران و غرب باید آغاز شود. چنین گفت‌وگوهایی شانس ترامپ را برای دستیابی به یک توافق بزرگ با ایران افزایش خواهد داد.

در این میان روابط ایران با امریکای دوران دوم ترامپ نیز یکی از دو سر این معادله است. واکنش‌های روزهای گذشته مقامات ایران اگرچه تعیین کننده آینده نیست، اما می‌تواند حاوی نشانه‌هایی باشد. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در این باره گفت:« برای ما هرگز تفاوتی نخواهد داشت که چه کسی در انتخابات آمریکا پیروز شده، چرا که کشور و نظام ما به قدرت درونی خود با ملتی با عزت و عظمت متکی است.»

او البته در جمع اعضای ستاد انتخاباتی خود افزود:« ما در توسعه روابط خود با دیگر کشورها به هیچ عنوان نگاه بسته و محدودی نخواهیم داشت. »
سخنگوی دولت پزشکیان نیز در این باره گفت:« این موضوع چندان ارتباطی به ما نخواهد داشت. سیاست های کلی آمریکا و نظام جمهوری اسلامی ایران سیاستهای ثابتی است و خیلی هم با حضور افراد مختلف  این موضوع تفاوت نمی‌کند و پیش بینی‌هایی هم در این زمینه برای عدم ایجاد مشکل برای مردم ما شده و چندان فرقی برای مردم ما نخواهد کرد که چه کسی در امریکا ر‌ئیس‌جمهور شده است.»

واکنش محمدجواد ظریف اما متفاوت با این کلی گویی‌ها بود. معاون راهبردی رییس‌جمهور در واکنش به نتیجه انتخابات آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:«مردم آمریکا، از جمله بیشتر مسلمانان، با رای خود به‌وضوح مخالفت خود را با یک سالِ شرم‌آورِ همدستی ایالات‌متحده در جنایت‌های اسرائیل در غزه و کشتار در لبنان نشان دادند.»
ظریف ادامه داد:« امیدواریم که دولت جدید ترامپ و ونس به وعده‌های خود در مورد خودداری از جنگ‌ها عمل کنند و درس مهمی که مردم آمریکا پیرامون پایان دادن به جنگ‌ها و پیشگیری از جنگ‌های جدید یاد داده‌اند را به یاد داشته باشند.ایران نشان داده عزم و توانایی مقابله با هرگونه تهاجم را دارد و تحت تأثیر تهدیدها قرار نمی‌گیرد، اما به احترام توجه می‌کند.»

در این میان برخی از تحلیل گران توصیه‌هایی به دولت پزشکیان کردند که از تهدید ترامپ، فرصت ایجاد کند. حمید ابوطالبی، مشاور حسن روحانی در زمان ریاست جمهوری او در یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس با عنوان «ایران و آمریکا؛ «بزنگاهی تاریخی»  نوشت:« انتخابات آمریکا به پایان رسید. خانم هریس که «ایران را بزرگ‌ترین دشمن آمریکا می‌خواند» شکست سختی را متحمل شد؛ و آقای ترامپ، مدعی بازگرداندن‌ صلح و ثبات از طریق هنرِ معامله (کتاب Art of The Deal)، به پیروزی وسیعی دست پیدا کرد.»

او در ادامه پرسید:« اما در این میانه، بر ایران و ایرانیان چه خواهد گذشت؟ از آغاز این هزاره و در ربع اول قرن جدید، روسای جمهور اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرای ایران دو سیاست، یکی بی‌هدف و دیگری بی‌نتیجه، را در قبال آمریکا اتخاذ نمودند: از عدم شرکت در عکس هزاره در سازمان ملل تا تسلیت فاجعه‌ی ۱۱ سپتامبر؛ و از گفتگوی تلفنی با اوباما برای مذاکرات هسته‌ای و‌ رفع تحریم و امضای برجام تا عدم گفتگو با ترامپ- داستان مکرون- برای جلوگیری از شکست مذاکرات و نابودی برجام. سیاست‌هایی که اکنون هر دو رییس جمهور نسبت به آن «احساس پشیمانی» می‌کنند.

ابوطالبی خطاب به پزشکیان نوشت:«  انجام مذاکرات جامع، حل معضلات ایران و آمریکا، و ماندگاری در تاریخ ایران دارد؛ و ایران را از نظاره‌گر رویدادهای منطقه، مستقیما بر سر میز تصمیم‌‌گیری‌ها برای آینده‌ی منطقه خواهد نشاند؟ تعادلی عقلانی میان شرق و غرب، و قدرت‌های قدیم و جدید. راه نخست، پیوستن به جرگه‌ی روسای جمهور پشیمانِ ایران است؛ و راه دوم، گشودن مسیر آینده و بازسازی اقتصاد و رفاه ملت و تثبیت قدرت ایران در منطقه و جهان. جناب آقای رییس‌جمهور مصلحتِ کشور انتخاب راه دوم است.»
او در ادامه پیشنهاد کرد:« پس در آغاز راه و در جهت رعایت آداب دیپلماتیک، هم‌چون تسلیت آمریکا در خصوص رییس‌جمهور پیشین: در یکی از سخنرانی‌های‌تان پیروزی آقای ترامپ را تبریک بگویید؛ سخنگوی دولت‌تان نسبت به حل مشکلات ایران و آمریکا ابراز امیدواری نماید؛ و کنترل ‌روابط ایران و آمریکا را خودتان در دست بگیرید.»
عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل در گفگتو با خبرانلاین در این باره گفت:« اگر آقای پزشکیان رئیس‌جمهور است و یک سیاست تعادل در سیاست‌خارجی را در نظر گرفته؛ بتواند کل مجموعه جمهوری‌اسلامی را قانع کند که می‌شود با ترامپ هم گفتگو کرد، می‌توان با او هم به گفتگو پرداخت.» او ادامه داد:« من پیش‌بینی نمی‌کنم که ترامپ بخواهد در ماه‌های اول با ایران برخورد کند. دو تا سه ماه مانده تا زمانی که او به کاخ سفید برسد. در این مدت او تلاش می‌کند پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم به جمهوری اسلامی بدهد و زمینه‌اش در این دو سه ماه تعیین می شود. اگر پیام‌های مثبتی بگیرد وقتی وارد کاخ سفید شود؛ طبیعتا او هم پیام‌های مثبت می‌گیرد و اگر در این مدت پیام‌های منفی بگیرد؛‌ پیام‌های منفی خواهد داد.»