شکی نیست که دولت در بازار ارزپاشی می‌کند

رامتین موثق

با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی مسعود پزشکیان، بازارهای مالی مختلف واکنش‌های متفاوتی نشان دادند. بورس برای چند روز بر مدار صعود بود و دلار هم که در دولت سیزدهم به 60 هزار تومان جهش پیدا کرده بود، بعد از مدت‌ها دوباره به کانال 50 هزار تومان بازگشت و در قیمت 57 هزار تومان ایستاد.

اما به اعتقاد برخی، علاوه بر واکنش بازار به پیروزی پزشکیان، ارزپاشی دولت در بازار نیز بر کاهش قیمت موثر بوده است. سیدمحمد صادق‌الحسینی، اقتصاددان، در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس نوشت: «روزهای آخر دولت است و با ارزپاشی در حال پایین کشیدن دلار هستند. آقای مخبر شما که می‌دانید نرخ حقیقی دلار بالای ۶۰ تومان است، چرا اجازه می‌دهید؟ از رای مردم محافظت کردید از دلارهای کشور هم محافظت کنید تا خزانه ارزی دولت جدید خالی نباشد. با جهش بعدی زندگی همه مردم سخت‌تر خواهد شد.»

با مشکل کمبود منابع ارزی روبه‌رو هستیم

اما به اعتقاد برخی نیازی نیست منتظر آینده بود که با کمبود منابع ارزی مواجه شویم و اکنون هم با این مشکل مواجهیم.

رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد که گفته‌های مقامات در مورد مدیریت منابع ارزی یک نوع تعارف است و واقعیت این است که در کشور با مشکل کمبود منابع ارزی روبه‌رو هستیم و مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی تامین نمی‌شود.

حسین سلاح‌ورزی در گفت‌وگو با ایلنا، افزود: عامل این مشکل هم تحریم‌ها هستند در پی این شرایط دولت به معنای عام آن و در زیرمجموعه‌اش وزارت صمت و بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار ارزی به دنبال سازوکارهایی هستند که منابع موجود را مدیریت و سازوکارهایی پیدا کنند که ارز کمتری در کشور مصرف شود.

او تصریح کرد: ممنوعیتی که اکنون بر ردیف‌های تعرفه‌ای در تخصیص ارز وضع شده غیرقانونی است؛ اما دولت این کار را انجام داده و تخصیص ارز به تعداد محدودی کالا را آزاد کرده‌ است. در واقع، در تامین ارز همین تعداد هم توانمندانه عمل نمی‌کند و چون نمی‌تواند ارز آنها را تامین کنند هر روز با ابلاغ بخش‌نامه و دستورالعمل جدیدی در جریان واردات اختلال ایجاد می‌کند.

سلاح‌ورزی همچنین خاطرنشان کرد: به باور من همه اینها برآمده از کمبود ارز در کشور است با این حال دولت اعلام می‌کند که همه چیز را در کنترل دارد و ارز به اندازه کافی در کشور وجود دارد و از کمبود ارز چیزی نمی‌گوید اما در عمل با اتخاذ روش‌های بازدارنده،‌ بر سر راه واردات مانع ایجاد می‌کند.

بانک مرکزی: درآمدهای ارزی و تراز تجاری افزایش یافته

مشکل تامین ارز واحدهای تولیدی از ابتدای امسال چندین بار توسط فعالان اقتصادی مطرح شد، اما بانک مرکزی و دولت مدام ادعا می‌کنند که ارز مورد نیاز بخش‌های مختلف اقتصاد تامین شده است.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در گزارش اخیر خود اعلام ‌کرده است: در سه ماهه نخست امسال درآمدهای ارزی کشور به ۲۵.۵ میلیارد دلار رسید. در این مدت تراز تجاری کشور معادل ۵۱.۳ درصد نسبت به مقطع مشابه سال گذشته افزایش یافته است.

همچنین مطابق آمارها، از ابتدای سال جاری تا ۲۴ تیرماه بیش از ۲۰ میلیارد دلار ارز مورد نیاز واردات کالاهای اساسی، دارو، کالاهای تجاری و بازرگانی، واردات در مقابل صادرات و خدمات تامین شد که سهم دارو و تجهیزات پزشکی از تامین ارز یک میلیارد دلار بوده است.

اما از طرف دیگر، رئیس سازمان برنامه و بودجه از خروج ۴۸۵ قلم کالا از شمول ارز ترجیحی خبر داد. داود منظور اعلام کرد که در اجرای سیاست محدودسازی تخصیص ارز ترجیحی، از سال گذشته تاکنون بیش از ۴۸۵ قلم کالا از شمول ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی خارج شد و در حال حاضر صرفاً واردات ذرت، روغن، کنجاله سویا و دارو با ارز ترجیحی انجام می‌شود.

    با ارزپاشی‌ دولت در بازار، منابع ارزی برای تولید و بخش‌های اقتصاد باقی نمی‌ماند و اگر هم ارزی تخصیص پیدا کند، در نتیجه حذف ارز ترجیحی برخی کالاهاست. تمام این سیاست‌ها تورم‌زا هستند و قیمت دلار را به‌طور مصنوعی پایین نگه می‌دارند. با تغییر دولت و تیم اقتصادی جدید نیز، فنر قیمت دلار رها و فشار ناشی از آن تنها به مردم وارد می‌شود

سیاست‌های اقتصادی

 باید علمی باشند نه سیاسی

یک استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» نرخ ارز را بیشتر تاثیرپذیر از مسائل سیاسی دانست تا مسائلی چون کمبود ارز.

علی مزیکی با اشاره به اینکه مسائل سیاسی بر نرخ بازار ارز تاثیرگذار است و تقاضاهایی که در بازار است قیمت را تعیین می‌کند، درباره تاثیر مسائل سیاسی بر نرخ ارز توضیح داد: بعد از انتخابات به نظر می‌رسد انتظار فعالان بازار این است که یک ورود ارز در آینده صورت بگیرد و خود این نگاه باعث شده که آنها اکنون عرضه‌کننده شوند.

او درباره ارزپاشی دولت در بازار اظهار کرد: دولت ایران به واسطه فروش نفت و مالکیت منابع نفتی صاحب ارز است و تا حد زیادی قدرت دستکاری بازار را دارد.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با بیان اینکه قدرت دستکاری دولت در بازار ارز ممکن است به واسطه مسائل سیاسی کم و زیاد ‌شود، تصریح کرد: شکی نیست که دولت در بازار ارزپاشی می‌کند؛ اما بعضا به واسطه مسائل سیاسی قدرتش برای این کار کم و زیاد می‌شود.

    علی مزیکی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: دولت ایران به واسطه فروش نفت و مالکیت منابع نفتی صاحب ارز است و تا حد زیادی قدرت دستکاری بازار را دارد. در مقطع کنونی نیز شکی نیست که دولت در بازار ارزپاشی می‌کند

مزیکی تاکید کرد: دولت وقتی منابع ارزی دارد، بازار را دستکاری می‌کند و هر نهادی که ارز دارد طبعا می‌خواهد آن را بفروشد و در بازار هم تاثیرگذار خواهد بود.

او درباره‌ ارزیابی این روش دولت عنوان کرد: اگر عرضه ارز توسط دولت بر اساس مطالعات یک بانک مرکزی مستقل باشد، می‌تواند مطلوب باشد.

این کارشناس ادامه داد: متخصصین امر باید تشخیص دهند با رخدادهای سیاسی ممکن است اتفاقاتی در بازار بیافتد و با افزایش عرضه از چنین روندی جلوگیری کنند.

مزیکی با تاکید بر اینکه سیاست‌های بانک مرکزی باید بر اساس مطالعه و علم باشد، در پایان خاطرنشان کرد: بازار ارز به حد کافی تحت‌تاثیر مسائل سیاسی هست و سیاست‌های اقتصادی باید به‌گونه‌ای اتخاذ شود که بتواند در بازار ارز ثبات ایجاد کند.

منافع مردم از اولویت‌های دولت نیست

ارزپاشی دولت در بازار ارز سیاستی نیست که بعد از درگذشت رئیس‌جمهور فقید و در روزهای پایانی دولت انجام پذیرفته باشد. سال گذشته و به دلیل تنش‌های منطقه که ناشی از جنگ حماس و اسرائیل بود، دلار در اقتصاد ایران در حال جهش بود و دولت اعلام ‌کرد برای جلوگیری از اثرگذاری این اتفاقات بر بازار و جهش نرخ ارز، عرضه ارز را افزایش می‌دهد.

اما همانطور که از اظهارات کارشناس برمی‌آید، افزایش عرضه ارز توسط دولت یا ارزپاشی، باید بر اثر سیاست‌های یک بانک مرکزی مستقل باشد و زمانی اتفاق بیافتد که هنوز یک واقعه سیاسی یا ... بر بازار تاثیر نگذاشته است. اما در ایران هم در استقلال بانک مرکزی همواره تردید وجود دارد و هم تمام ارزپاشی‌ها بعد از وقوع اتفاقات رخ می‌دهد.

با این ارزپاشی‌ها، منابع ارزی برای تولید و بخش‌های اقتصاد باقی نمی‌ماند و اگر هم ارزی تخصیص پیدا کند، در نتیجه حذف ارز ترجیحی برخی کالاهاست. تمام این سیاست‌ها تورم‌زا هستند و قیمت دلار را به‌طور مصنوعی پایین نگه می‌دارند. با تغییر دولت و تیم اقتصادی جدید نیز، فنر قیمت دلار رها و فشار ناشی از آن تنها به مردم وارد می‌شود.