گزارش «شرق» از نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱ و برجام
مکانیسم ماشه فعال می‌شود؟
مالک مصدق: طبق برنامه‌ریزی، بامداد روز سه‌شنبه، (۵ تیر)، هفدهمین گزارش «آنتونی گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد، درباره اجرای قطع‌نامه «۲۲۳۱» و برجام از سوی ایران در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد، قرائت شد و در ادامه هر‌یک از اعضای شورای امنیت نظرات خود را بیان کردند.
روزنو :
دراین‌میان مهم‌ترین و جدی‌ترین نکته نشست شورای امنیت ناظر بر بیانیه جدید تروئیکای اروپایی علیه ایران بود که سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلستان) در این بیانیه، ضمن تهدید تهران به فعال‌کردن مکانیسم ماشه با هدف بازگشت قطع‌نامه‌های شش‌گانه، اعلام کردند که «گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس، بار دیگر نشان می‌دهد که ایران با ادامه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای، در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران که برخی از آنها برگشت‌ناپذیر هستند، برجام را تهی کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر
خواهد کرد».
نماینده بریتانیا در سازمان ملل با ادعای «افزایش بی‌وقفه فعالیت‌های هسته‌ای» ایران، مدعی شد این روند «منطقه و جهان را بسیار خطرناک‌تر می‌کند» و افزود که «اگر ایران تعهداتش را عملی نکند، تا قبل از اکتبر ۲۰۲۵ (مهر و آبان ۱۴۰۴) مکانیسم ماشه را فعال می‌کنیم». همچنین نماینده آمریکا در سازمان ملل، در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران را به انجام اقدامات عمدی برای جلوگیری از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای نظارت بر فعالیت هسته‌ای ایران که هیچ‌‌گونه هدف غیرنظامی ندارد، متهم کرد.
گوترش در نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره برجام و تحریم‌های علیه ایران چه گفت؟
آن‌طور که تسنیم نوشته، دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش خود با بیان اینکه اجرای کامل و مؤثر برجام و قطع‌نامه «۲۲۳۱» نامشخص باقی مانده است، اظهار کرد که «ایالات متحده آمریکا نه به برجام بازگشته و نه تحریم‌های یک‌جانبه اعمال‌شده مجدد پس از خروج آن در «هشتم می ۲۰۱۸» را لغو کرده است. همچنین معافیت‌ها درباره تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران را تمدید نکرده است». درعین‌حال گوترش متذکر شد که «ایران از هشتم می ۲۰۱۹ و پس از خروج ایالات متحده از برجام، هیچ‌یک از گام‌هایی را که از تعهدات هسته‌ای خود برداشته بود، بازنگردانده است». با این حال دبیرکل سازمان ملل در این گزارش از اعضای برجام و ایالات متحده آمریکا خواست که همه راه‌های موجود را برای گفت‌وگو و همکاری دنبال کنند.
در این گزارش نوشته شده است که «از ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳، هیچ پیشنهاد جدیدی برای مشارکت یا اجازه فعالیت‌های مندرج در بند «۲» ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) از طریق کانال تدارکات به شورای امنیت ارائه نشده است. شورای امنیت ۱۴ اطلاعیه جدید را در دوره گزارش براساس بند «۲» ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) برای برخی فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای منطبق با برنامه جامع اقدام مشترک دریافت کرده است که نیاز به تأیید ندارند، اما نیازمند اطلاعیه به شورای امنیت هستند». گوترش در گزارش خود ادامه داد «تصمیم برای تمدید معافیت‌ها با توجه به برخی پروژه‌های عدم اشاعه هسته‌ای پیش‌بینی‌شده در برنامه و مقررات مرتبط با هسته‌ای در ضمیمه «B» قطع‌نامه «۲۲۳۱» (۲۰۱۵) از سوی ایالات متحده در دست بررسی است».
از بیانیه جدید ضد ایرانی تروئیکای اروپا تا مواضع واشنگتن، پکن و مسکو
در ادامه نشست بامداد سه‌شنبه شورای امنیت، بیانیه تروئیکای اروپا علیه ایران صادر و قرائت شد و سه کشور اروپایی، بار دیگر ادعاهایی را علیه ایران مطرح کردند و با اشاره به قطع‌نامه «۲۲۳۱» صراحتا عنوان کردند «این مصوبه قرار است در اکتبر سال آینده، فسخ شود و ۱۶ ماه آینده برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای بحران هسته‌ای ایران، بسیار مهم خواهد بود». سه کشور اروپایی اعلام کردند «گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس، بار دیگر نشان می‌دهد که ایران با ادامه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای، در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران که برخی از آنها برگشت‌ناپذیر هستند، برجام را تهی کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر خواهد کرد».
تروئیکای اروپایی در این بیانیه ادعایی خود که در شورای امنیت قرائت شد، با ارائه پیش‌نویس قطع‌نامه ادعا کردند «ایران نصب و راه‌اندازی هزاران سانتریفیوژ پیشرفته دیگر را در چندین سایت ازجمله تأسیسات فردو دنبال کرده است. براساس برجام، ایران متعهد شد که هیچ‌یک از این سانتریفیوژها را نصب یا راه‌اندازی نکند و از این سایت برای اهداف غنی‌سازی استفاده نکند.
ما مجددا از ایران می‌خواهیم تا تشدید تنش‌ها را متوقف کرده و به تعهدات خود در برجام بازگردد». کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان اشاره کردند «دولت‌های ما در طول سال‌های متمادی راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران را دنبال کرده و به حمایت از تلاش‌های دیپلماتیک برای اطمینان از دست‌نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای ادامه خواهند داد، اما ایران باید به طور جدی و فوری به تعهدات خود در قبال دیپلماسی و تعهدات الزام‌آور قانونی در ۱۶ ماه پیش‌رو قبل از انقضای قطع‌نامه احترام بگذارد».
به دنبال این بیانیه ضد ایرانی آلمان، فرانسه و انگلستان، «رابرت وود»، سفیر و معاون نمایندگی آمریکا در سازمان ملل، هم در این نشست با ادعایی ایران را به انجام اقدامات عمدی برای جلوگیری از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای نظارت بر فعالیت هسته‌ای ایران که هیچ‌‌گونه هدف غیرنظامی ندارد، متهم کرد. وود اعلام کرد «ایران همچنان قابلیت نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای خود از سوی جامعه بین‌المللی را نادیده می‌گیرد. این مانع از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل‌و‌فصل مسائل پادمانی باقی‌مانده می‌شود و عامدانه فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس را مختل می‌کند». نماینده آمریکا مجددا ادعاهای قبلی را تکرار کرد «آمریکا متعهد به انجام همه کارها و اقدامات لازم برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود».
در این نشست شورای امنیت، واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه، نیز سیاست این کشور را در قبال برجام و قطع‌نامه ۲۲۳۱ بیان کرد و گفت «همکاران اروپایی به جای ترسیم وضعیت عینی درباره برجام، تلاش می‌کنند مسئولیت بحران کنونی در اجرای برجام را به گردن ایران بیندازند و در شورای امنیت نیز موارد غیرمستندی را درباره مسئله اوکراین منتشر می‌کنند که چیزی برای آن وجود ندارد.
به نظر می‌رسد آنها هر کاری می‌کنند تا اقدامات نامشروع و مخرب آمریکا، طرف‌های اروپایی در برجام و خود را به‌ویژه نقض محدودیت‌های ضد ایرانی مندرج در این برنامه را که قرار بود انجام دهند، نادیده بگیرند».
نماینده روسیه در بخشی دیگر از سخنان خود خاطرنشان کرد «آنچه در این زمینه نیز به‌خوبی مشهود است، تلاش آمریکا و طرف‌های اروپایی برجام برای التهاب و ایجاد توهم پایبند نبودن ایران به قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. در شورای امنیت نیز نامه‌های مشابهی درباره نقض مفاد ۲۲۳۱ از سوی جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است». او در آخر این را هم گفت «فدراسیون روسیه معتقد است که برجام هیچ جایگزینی ندارد. راه‌اندازی مجدد این طرح تنها مسیر صحیحی است که منافع امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را تأمین می‌کند».
سفیر و نماینده چین در سازمان ملل نیز در نشست شورای امنیت از برجام به‌عنوان «دستاورد بزرگ» یاد کرد و گفت که باید هرچه زودتر احیا شود. نماینده چین از اتحادیه اروپا خواست تا نقش هماهنگ‌کننده خود را اجرا کند. نماینده چین همچنین از آمریکا خواست تا در اجرای سیاست‌های تحریمی خود علیه ایران تجدیدنظر کند. او خواستار رویکردهای سازنده شد و از تعدادی از کشورها خواست تا مسئله غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران را به‌عنوان بهانه‌ای برای مطرح‌کردن دیگر مسائل و نگرانی‌ها درباره رفتار ایران استفاده نکنند.
پاسخ تهران
در پاسخ به گزارش آنتونیو گوترش و نیز بیانیه ضد ایرانی جدید تروئیکای اروپایی و همچنین ادعاهای ایالات متحده، امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد، «تنها گزینه عملی برای احیای برجام» را گفت‌وگو و همکاری سازنده صادقانه دانست. ایروانی در سخنانی تأکید کرد: «با وجود نقش اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، متأسفانه بیانیه تروئیکای اروپایی همچنان سیاسی، جانب‌دارانه و یک‌طرفه است».
به گفته نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد، «ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان بار دیگر به طور ناموفق تلاش کردند تا ایران را برای وضعیت کنونی برجام مقصر جلوه دهند». ایروانی اذعان کرد: «برجام کامل نبود، اما همچنان بهترین گزینه است. با وجود نقض‌های سیستماتیک گسترده از طرف ایالات متحده و E3/EU، احیای برجام برای اطمینان از اجرای کامل، مؤثر و بی‌قیدوشرط آن از طرف همه اعضا به نفع همه است و به این منظور، ایران تلاش‌های درخور توجهی از طریق مشارکت فعال در 9 دور مذاکرات در وین انجام داد و مایل بود برجام را بر اساس تفاهمی که در آگوست ۲۰۲۲ به دست آمد، دوباره اجرا کند. با این حال، با وجود تلاش‌های با حسن نیت ما، ایالات متحده و E3/EU به طور مداوم از صداقت و عزم کافی برای احیای توافق برخوردار نبوده‌اند». ایروانی این را هم متذکر شد: «مجددا به جای پرداختن به رعایت‌نکردن برجام و قطع‌نامه ۲۲۳۱، فرانسه، آلمان و بریتانیا با حمایت ایالات متحده، رویکردی غیرسازنده با پیشنهاد قطع‌نامه‌ای با انگیزه سیاسی در جلسه اخیر شورای حکام اتخاذ کردند.
ما قبلا هشدار داده‌ایم که چنین اقدامی که برای فشار بر ایران انجام شده، اشتباه است و نتیجه معکوس خواهد داشت؛ بنابراین اقدامات ما کاملا مطابق با حقوق ما ذیل پاراگراف‌های ۲۶ و ۳۶ برجام است. براساس‌آن در صورت بازگشت یا اعمال مجدد تحریم‌ها از سوی ایالات متحده یا اتحادیه اروپا، ایران حق دارد اجرای تعهدات خود تحت برجام را به طور کلی یا جزئی متوقف کند». نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد ادامه داد: «فعالیت‌های هسته‌ای ایران، ازجمله غنی‌سازی در سطوح مختلف، برای اهداف صلح‌آمیز است.
این فعالیت‌ها کاملا مطابق با حقوق و تعهدات ایران تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و موافقت‌نامه پادمان آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شود. از این‌رو ادعای E3 که برنامه هسته‌ای ایران به یک نقطه بحرانی رسیده است یا ابراز نگرانی آنها از خاتمه قطع‌نامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ بی‌ربط و تحریک‌آمیز است». در پایان، ایروانی تأکید کرد «برجام یک دستاورد دیپلماتیک چندجانبه است که به‌سختی به دست آمد و به طور مؤثر از یک بحران بیجا جلوگیری کرد. برجام بهترین گزینه باقی‌مانده است، هیچ جایگزینی ندارد و احیای آن واقعا به نفع همه اعضای آن است».
