دام خطرناک روسیه برای ایران با خرید پهپاد؟

روزنو :آمریکا، انگلیس و فرانسه روز چهارشنبه برای بررسی موضوع انتقال تسلیحات از سوی ایران به روسیه یک نشست اضطراری غیرعلنی در شورای امنیت سازمان ملل برگزار کرده‌اند.

 آمریکا، انگلیس و فرانسه روز چهارشنبه برای بررسی موضوع انتقال تسلیحات از سوی ایران به روسیه یک نشست اضطراری غیرعلنی در شورای امنیت سازمان ملل برگزار کرده‌اند. این سه کشور مدعی شده‌اند که ایران در حال فروش پهپاد و احتمالا در تدارک فروش موشک به روسیه است و این تسلیحات در جنگ روسیه علیه اوکراین به کار رفته‌اند. لازم به ذکر است تمام مسئولان مرتبط با این مساله در ایران، ارسال پهپاد برای روسیه را رسما تکذیب کرده‌اند و «برترین‌ها» صرفا دست به بازنشر این مطلب از وب‌سایت روزنامه هم‌میهن زده و بازنشر مطلب به منزله تایید آن نیست.

اوکراین در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده که روسیه با پهپادهای انتحاری شاهد-136 ساخت ایران، به این کشور حمله کرده است. ایران بارها فروش سلاح به روسیه را با تاکید بر این نکته که «سلاحی برای استفاده در جنگ اوکراین» به آنها نفروخته‌اند، تکذیب کرده است. کرملین نیز سه‌شنبه 26 مهرماه استفاده نیروهایش از پهپادهای ایرانی برای حمله به اوکراین را رد کرد.

وزارت خارجه اوکراین نیز با اشاره به برخی گزارش‌های ادعایی در خصوص همکاری تسلیحاتی تهران با مسکو، از تصمیم برای قطع روابط دیپلماتیک با ایران خبر داد. این وزارتخانه اعلام کرد که طرح قطع روابط دیپلماتیک با ایران را به «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهوری اوکراین، ارسال کرده است و طبق نامه‌ای که توسط رویترز رویت شده، اوکراین از کارشناسان سازمان ملل دعوت کرده است درباره پهپادهای سرنگون‌شده ساخت ایران که توسط روسیه در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفته‌اند، تحقیقات به عمل بیاورد. در این نامه اوکراینی‌ها اقدام ایران را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل خوانده‌اند.

در گزارشی که رویترز منتشر کرده، دیپلمات‌هایی که نام‌شان برده نشده گفته‌اند: «آمریکا، انگلیس و فرانسه معتقدند انتقال این پهپادها از سوی ایران به روسیه، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است و به همتایان‌شان در شورای امنیت گفته‌اند که از یک مقام سازمان ملل خواهند خواست امروز توضیحاتی در این باره به اعضای شورای امنیت ارائه دهد.» خبرگزاری «رویترز» به نقل از منابع آگاه گزارش داد که «به‌زودی» مقادیر بیشتری از تسلیحات ساخت ایران شامل پهپادها و موشک‌های بالستیک به روسیه ارسال خواهد شد. دو مقام ارشد و دو دیپلمات ایرانی به رویترز گفته‌اند که ایران به روسیه قول داده که علاوه بر پهپادهای بیشتر، موشک‌های زمین به زمین بالستیک خود را هم به روسیه بدهد.

آیا اقدام ایران نقض قطعنامه‌های سازمان ملل است؟

یک روز بعد از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه مقامات ایران که در واکنش به برخورد با معترضان و در پی اعلام خشم اروپا و آمریکا از فروش تسلیحات به روسیه اعمال شده، یک دیپلمات ایرانی که در جریان سفر مقامات ایران به روسیه قرار گرفته، به رویترز گفته: «روس‌ها، پهپادهای بیشتر و موشک‌های بالستیک با دقت بالای ایرانی، به‌ویژه خانواده موشک‌های فاتح و ذوالفقار را درخواست کرده‌اند.» یک مقام غربی نیز این موضوع را تایید کرده و گفته است که توافقی بین ایران و روسیه برای ارائه موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد زمین به زمین از جمله ذوالفقار وجود دارد.

آمریکا و غرب می‌گویند که فروش تسلیحات به روسیه، نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مرتبط با توافق هسته‌ای سال 2015 است. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه اعلام کرده «فرانسه و انگلیس خواستار بررسی موضوع فروش پهپادهای ایرانی به روسیه و نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل شده‌اند. این چیزی است که ما هم با آن موافقیم.» با این وجود، یکی از دیپلمات‌های ایرانی که با رویترز گفت‌وگو کرده، این موضوع را مردود دانسته و گفته است: «این‌که آن تسلیحات کجا استفاده می‌شوند، مسئولیت فروشنده نیست. ما در بحران اوکراین مانند غرب جانبداری نمی‌کنیم. ما خواهان پایان دادن به بحران از طریق روش‌های دیپلماتیک هستیم.»

متن قطعنامه ۲۲۳۱ دقیقا چه می‌گوید؟

بر اساس متن مصرح قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل محدودیت‌های در نظر گرفته شده در زمینه موشک‌های بالستیک با توانایی حمل سلاح اتمی و فناوری‌های مرتبط با آن تا اکتبر 2023 همچنان برقرار است. اما تحریم‌های تسلیحاتی 13ساله سازمان ملل که فروش سلاح‌های متعارف را ممنوع کرده بود، پنج سال بعد از آغاز اجرای برجام در اکتبر 2020 برداشته شده است. با وجود تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای تمدید این تحریم‌های سازمان ملل، شورای امنیت از تمدید آن خودداری کرد و در واقع راه برای صادرات این‌گونه سلاح‌ها از سوی ایران بعد از پایان انقضای تحریم‌ها باز شد.

دام خطرناک روسیه برای ایران با خرید پهپاد؟

پیشنهاد کتبی دولت ترامپ برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل در آگوست 2020 عملا در شورای امنیت این سازمان رد شد. 18 اکتبر 2020 رسانه‌های جهان اذعان کردند که تحریم‌هایی که خرید و فروش برخی تسلیحات از جمله تانک و جنگنده را برای ایران ممنوع کرده بود، بعد از 13 سال برداشته شد. با این حال دیپلمات‌های غربی همچنان درصددند که ادعای خود درباره نقض قطعنامه 2231 را تصویب کنند.

چه خواهد شد؟

اگر شورای امنیت سازمان ملل به این نتیجه برسد که فروش تسلیحات ایرانی نقض قطعنامه 2231 بوده است، قابلیت به کار افتادن مکانیزم ماشه یا همان اسنپ‌بک برای ایران به وجود خواهد آمد. این مکانیزم در واقع در قطعنامه شورای امنیت به عنوان راهکاری برای تنبیه ایران در نظر گرفته شده است. اگر اعضای برجام به این نتیجه برسند که ایران به تعهداتش در این توافق پایبند نیست، طبق بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، هریک از طرف‌های توافق می‌توانند به کمیسیون مشترک شکایت کنند و این کمیسیون برای حل‌وفصل موضوع 15روز فرصت دارد؛ مسائل حل‌وفصل نشده به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود که 15روز دیگر فرصت دارند. سپس کمیسیون مشترک پنج روز دیگر فرصت دارد تا مسئله را حل‌وفصل کند. اگر پس از این فرایند ۳۵روزه، طرف شاکی هنوز راضی نباشد، می‌تواند موضوع را به عنوان تخطی چشم‌گیر از توافق، به شورای امنیت ارائه کند و این شورا باید ظرف ۳۰روز در مورد قطعنامه‌ای برای ادامه‌ تعلیق تحریم‌ها رای بدهد؛ قطعنامه‌ای که طرف شاکی می‌تواند وتو کند (به جز آلمان که عضو دائم شورای امنیت نیست)، و به این ترتیب، همه تحریم‌های لغوشده در برجام به جای خود برگردند.

هزینه و فایده ایران

دوشنبه 25 مهرماه، یک مقام کاخ سفید به روزنامه آمریکایی «پولیتیکو» گفته بود که ایران و هر کسی که به ایران برای کمک به کشتن اوکراینی‌ها توسط روسیه، خدمات ارائه دهد، توسط آمریکا مجازات خواهد شد. همچنین اتحادیه اروپا، دوشنبه بعد از وضع تحریم‌های جدید حقوق‌ بشری علیه 15فرد و نهاد ایرانی، اعلام کرد که تحریم‌های بیشتر علیه ایران را به‌خاطر فروش پهپاد و تسلیحات به روسیه، بررسی خواهد کرد.

دام خطرناک روسیه برای ایران با خرید پهپاد؟

برخی منابع رسانه‌ای از برگزاری یک جلسه غیرعلنی در روز چهارشنبه خبر داده‌اند که قرار است در آن استفاده روسیه از «پهپادهای ساخت ایران» در حمله به زیرساخت‌های اوکراین مورد بررسی قرار بگیرد. از سوی دیگر، یک دیپلمات عالی‌رتبه سابق ایران که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با روزنامه «هم‌میهن» درباره هزینه‌های اقدام ایران به فروش سلاح به روسیه تاکید کرد: «اساسا روسیه نیازی به سلاح ایرانی ندارد و علت افشای خرید سلاح از ایران توسط روسیه این بوده که در این مقطع دنبال شریک می‌گردد.»

او گفت: «روسیه عملا به یک سرزمین مستقل حمله کرده و درحالی‌که همه جهان انگشت اتهام را به سمتش نشانه رفته‌اند، دنبال شریک می‌گردد وگرنه به اذعان همه ناظران و افراد آگاه، روسیه از نظر سلاح و تجهیزات نیازی به واردات سلاح از ایران ندارد. پهپادهای ایرانی از روسی قوی‌تر نیستند و در بهترین حالت مثل پهپادهای روسیه‌اند. در نتیجه روسیه نیازی نداشته که از تجهیزات ایران استفاده کند.»

تفاوت ترکیه و چین با ایران

او به رویکرد دیگر شرکای استراتژیک روسیه در جهان اشاره کرد و گفت: «حتی چین که می‌توانست کمک‌های خیلی بیشتری به روسیه بکند، سکوت کرده است. چین که خیلی قوی‌تر از ماست، خودش را درگیر نکرده است. هیچ‌یک از کشورهای عضو سی‌آی‌اس به جز بلاروس در این جنگ با روسیه همراهی نکرده‌اند.»

این مقام سابق وزارت خارجه به تفاوت رفتار روسیه با ایران و ترکیه اشاره کرد و گفت: «در این جنگ، کدام بازیگران منطقه‌ای سود برده‌اند، کدام ضرر کرده‌اند؟ ترکیه از رابطه با روسیه سود می‌برد و تبدیل به کریدور گازی شده است. روسیه دارد از ترکیه استفاده می‌کند و گازش را به اروپا صادر می‌کند، بعد ما باید سلاح به روسیه بدهیم و در دنیا به مشکل بخوریم. ترکیه هم سود مالی می‌برد و هم در غرب برای خودش جایگاهی پیدا می‌کند اما ایران از این به بعد به جای اینکه سود شراکت استراتژیک‌اش را با روسیه ببرد، در دام می‌افتد.»

وی در ادامه گفت: «چرا روسیه ما را شریک گاز نکرده؟ چرا خودمان را وارد مهلکه‌ای کردیم که همه دنیا به اتفاق می‌گویند تجاوز بوده است؟ به یک کشوری حمله شده و خاک‌اش را گرفته‌اند و همه جهان بر طبق منشور سازمان ملل، به اتفاق با آن مخالف هستند؛ بعد ما شریک جرم شده‌ایم؟»