آيا گره برجام گشوده مي‌شود؟

روزنو :اين روزها نيويورك ميزبان 77 امين نشست مجمع عمومي سازمان ملل است. روساي دولت‌ها يا وزراي خارجه در راس هيات‌هاي عمدتا سياسي خود را به مقر سازمان ملل رسانده‌اند تا به سنت هر سال يك سخنراني رسمي و ديدارهاي حاشيه‌اي را پيش ببرند. حضور هيات ايران به رياست ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور، حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه و علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه در نيويورك با چند تحول مرتبط به ايران در حوزه سياست خارجي و برخي اعتراض‌هاي مردمي در داخل ايران در انتقاد به مرگ مشكوك مهسا اميني دختر 22 ساله ايراني در يكي از ساختمان‌هاي متعلق به گشت ارشاد همراه شده است. هر چند كه رييس‌جمهور ايران پيش از عزيمت به نيويورك در تماس تلفني با خانواده مهسا اميني وعده پيگيري اين پرونده تا مشخص شدن تمامي ابعاد را داد اما به هر حال همزماني اين مساله با نخستين سفر ابراهيم رييسي به نيويورك در جامه رييس‌جمهور بر فضاي عمومي تاثيرگذار بود و مقام‌هاي اروپايي و امريكايي بيانيه‌هايي در انتقاد از برخورد گشت ارشاد با او منتشر كردند. برهمين اساس حسين امير عبداللهيان وزير خارجه در اين باره در حساب توييتري‌ خود نوشت: «دستور تحقيق در مورد فوت تراژيك مهسا، كه چنانكه رييس‌جمهور گفت، مانند دختران خود ما بود، صادر شده است. حقوق بشر، براي ايران ارزشي ذاتي دارد؛ برخلاف كساني كه به آن به چشم ابزاري عليه رقبا مي‌نگرند. امريكا بايد به جاي ريختن اشك تمساح، به تروريسم اقتصادي پايان دهد.»

جنگ روسيه و اوكراين، تحولات در قفقاز جنوبي با محوريت تنش دوباره ميان آذربايجان و ارمنستان، درگيري ميان تاجيكستان و قرقيزستان، تحولات جاري در افغانستان و صدالبته وضعيت مذاكرات مسكوت مانده احياي برجام مهم‌ترين محورهاي در ارتباط مستقيم با ايران هستند كه پيش‌بيني مي‌شود در ديدارهاي حاشيه‌اي هيات ايران با ساير هيات‌ها مورد بحث و بررسي قرار گيرند. مهم‌ترين پرسش پيش از راهي شدن هيات ايراني به نيويورك حاكي از اين بود كه آيا همزماني حضور هيات‌هاي كشورهاي عضو برجام به علاوه ايالات متحده در نيويورك مي‌تواند به گشايشي در مذاكرات قفل شده احياي برجام منتهي شود؟ مقام‌هاي وزارت خارجه ايالات متحده و ايران تاكيد كرده‌اند كه هيچ ديداري در اين زمينه برنامه‌ريزي نشده اما طبيعتا احتمال برگزاري آن وجود دارد. جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه در نيويورك حضور دارد پيش از آغاز رسمي جلسات مجمع در قالب توضيحاتي درباره آخرين وضعيت مذاكرات وين تلاش كرد توپ تصميم‌گيري را به زمين ايران بيندازد. براساس ترجمه خبرگزاري فارس، بورل بامداد سه‌شنبه در مصاحبه با نشريه «پالتيكو» مدعي شد كه حتي ديدارهاي هفته پيش‌رو در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك نيز نمي‌تواند پيشرفتي در مذاكرات و احتمال حصول توافق در موضوع هسته‌اي ايران حاصل كند. او با ادعاي اينكه اتحاديه اروپا در هفته‌هاي اخير در تلاش براي مجاب كردن همه طرف‌ها جهت طي كردن آخرين گام‌ها براي «احياي توافق هسته‌اي ايران» بوده، گفت از نظر او احتمال هيچ پيشرفت بزرگي در اين‌ خصوص و مذاكرات وين وجود ندارد. جوزپ بورل افزود: «در سه ماهه گذشته، تعامل‌ها و فرآيند چند مرحله‌اي، در حال همگرايي بود. فعاليت‌ها بين طرف‌ها باعث بهبودي نتيجه شده بود، ولي در چند هفته گذشته، مساله ديگر اين نبود. ما اكنون در بن‌بست قرار داريم. ما متوقف شده‌ايم. پيشنهاد و درخواست قبلي كه توسط طرف ايراني مطرح شد، فايده‌اي براي رسيدن به يك توافق نداشت و اينكه برخي مي‌گويند ممكن است اين هفته اتفاقي بيفتد، من كه چنين گمان نمي‌كنم.» وي از پاسخ به اين سوال پالتيكو كه آيا شخصا آماده ديدار با «سيد ابراهيم رييسي» رياست‌جمهوري اسلامي ايران در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل هست، طفره رفت و مدعي شد: «آنها (ايران) قول‌هايي به من داده بودند؛ وقتي كه به دوحه سفر كردند، وقتي كه به وين رفتند. گمان نمي‌كنم كه ديدار با رييس‌جمهور [رييسي] هم بتواند چيزي را حل كند.» جوزپ بورل روز گذشته در فرصت ديگري و طي نشست خبري در نيويورك بعد از نشست غيررسمي وزراي خارجه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا در حاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل، مدعي شد كه «پاسخ‌هاي ايران، هيچ كمكي به حاصل‌شدن نتيجه [در مذاكرات وين] نمي‌كند.»

به نوشته خبرگزاري «اسپوتنيك»، وي گفت: «هيچ چيز جديدي در پرونده هسته‌اي ايران وجود ندارد و من انتظار ندارم در اين هفته اتفاق جديدي رخ دهد. پيشنهاد من براي احياي توافق هسته‌اي ايران روي ميز باقي خواهد ماند و راه‌حلي بهتر از آن نمي‌بينم. ما هنوز به دستيابي به يك نتيجه نهايي در مورد توافق هسته‌اي ايران نزديك هستيم و بايد ببينيم كه در روزهاي آينده چه اتفاقي خواهد افتاد.»

ديدارهاي نيمه برجامي اميرعبداللهيان

حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه كه در اين سفر ابراهيم رييسي را در ديدارهاي رسمي دوجانبه همراهي مي‌كند در نخستين روز حضور در نيويورك مجموعه‌اي از ديدارهاي دو جانبه را با همتاهاي خود از قطر، كره‌جنوبي و لبنان (تا لحظه تنظيم اين گزارش) پيش برد. «محمد بن عبدالرحمن آل ثاني» وزير امور خارجه قطر بامداد سه‌شنبه از ديدارش با «حسين اميرعبداللهيان» همتاي ايراني خود در نيويورك خبر داد. بن‌عبدالرحمن در صفحه توييتر خود با اشاره به برگزاري ديدارهاي دوجانبه در حاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك، نوشت: «از ديدار با دكتر اميرعبداللهيان وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران خرسند هستم.» وي درباره مفاد رايزني‌هاي خود با اميرعبداللهيان توضيح داد: «درباره راه‌هايي براي تقويت روابط دوجانبه و جديدترين تحولات در مذاكرات با امريكا براي بازگشت به برجام گفت‌وگو كرديم، امريكا منتظر تلاش‌هاي مشترك ما در اين زمينه است.» به گزارش «اعتماد»، قطر و عمان دو كشوري هستند كه در كنار كشورهاي عضو برجام در مقاطعي ميان تهران و واشنگتن پيغام‌رساني كرده‌اند.

حسين اميرعبداللهيان با پارك جين، وزير امور خارجه كره‌جنوبي نيز ديدار كرد. وزير خارجه كره‌جنوبي و همتاي ايراني در نخستين ديدار ضمن ابراز خرسندي از شصتمين سال برقراري روابط سياسي بر عزم دو كشور براي گسترش روابط همه‌جانبه تاكيد كردند. اميرعبداللهيان ضمن دعوت از همتاي كره‌اي خود براي سفر رسمي به تهران، ابراز اميدواري كرد كه با روي كار آمدن دولت جديد در اين كشور شاهد پيشرفت در روابط بين ايران و كره‌جنوبي باشيم. وزير امور خارجه كره‌جنوبي نيز با اشاره به عزم جدي و اقدامات انجام شده از سوي دولت جديد اين كشور تاكيد كرد كه رفع موانع دسترسي به منابع ايران در بانك‌هاي كره‌جنوبي در دستور كار اين كشور قرار دارد. به گزارش فارس، بدهي كره‌جنوبي به ايران در ازاي خريد ميعانات گازي در دو بانك اين كشور، مجموعا به ارزش هفت ميليارد دلار است كه از سپتامبر ۲۰۱۸ ميلادي (شهريور ماه ۱۳۹۷) به بهانه تحريم‌هاي امريكا پرداخت نشده است. از آن زمان تاكنون سفرهايي بين مقامات دو كشور انجام و رايزني‌هايي صورت گرفت كه عملا تاكنون تحولي در اين زمينه رخ نداده است. وزير خارجه كره‌جنوبي همچنين در اين ديدار ابراز اميدواري كرد كه با برداشته شدن موانع مزبور، شركت‌هاي كره‌اي بتوانند در زمينه‌هاي مختلف در ايران فعاليت كنند. وزير امور خارجه كره همچنين ابراز اميدواري كرد سفر رسمي وزراي خارجه به پايتخت‌هاي دو كشور در زمان مقتضي صورت گرفته و ديدارهاي منظم وزراي امور خارجه دو كشور ادامه پيدا كند.

به گزارش «اعتماد»، برخي منابع خبري از احتمال ديدار علي باقري با انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هم خبر دادند. برخي كارشناسان معتقدند كه اگر در مدت زمان حضور مقام‌هاي ايران و كشورهاي عضو برجام در نيويورك گشايشي در مذاكرات هسته‌اي حاصل نشود احتمال موكول شدن روند مذاكرات به پس از انتخابات ميان دوره‌اي كنگره ايالات متحده وجود خواهد داشت.

باز هم تحريم ايران توسط امريكا

همزمان با ادعاهاي مقام‌هاي اروپايي و امريكايي درباره مقصر بودن ايران در تطويل مذاكرات احياي برجام، وزارت بازرگاني امريكا شامگاه دوشنبه به وقت اين كشور اعلام كرد سه فروند هواپيماي بوئينگ ۷۴۷ متعلق به شركت‌هاي هواپيمايي ايران كه به روسيه خدمات باري ارايه مي‌كنند را در ليست سياه مربوط به هواپيماهاي ناقض قوانين كنترل صادارات ايالات متحده قرار داده است. طبق گزارش رويترز، اداره امنيت و صنعت وزارت بازرگاني امريكا مي‌گويد اقدام به شناسايي چند هواپيماي تحت كنترل شركت‌هاي هواپيمايي ماهان، فارس‌ اير قشم و ايران‌اير كرده كه با نقض قوانين صادرات وضع‌شده عليه صادرات مواد حساس به مسكو اقدام به ارسال كالاهايي ازجمله قطعات الكترونيكي به روسيه كرده‌اند. طبق گزارش رويترز، در حال حاضر ۱۸۳ فروند هواپيما به دليل نقض قوانين صادراتي امريكا در اين ليست قرار گرفته‌اند. دولت امريكا پيش از اين محدوديت‌هاي متعددي عليه اين سه شركت هواپيمايي ايراني وضع كرده است. طبق توضيحات مندرج در وب‌سايت وزارت بازرگاني امريكا شركت‌هايي كه مشمول لغو «امتيازات صادراتي» مي‌شوند قادر به مشاركت مستقيم يا غيرمستقيم در مبادله آن دسته از كالاها، نرم‌افزارها يا فناوري‌هاي صادراتي امريكا كه واشنگتن قوانيني براي صادرات آنها در نظر گرفته، نخواهند بود. اداره صنعت و امنيت وزارت بازرگاني امريكا قوانيني براي كنترل صادرات و بازصادرات اقلام، فناوري‌ها و نرم‌افزارهاي داراي فناوري‌هاي دوگانه وضع كرده است. واشنگتن به بهانه نقض اين قوانين برخي شركت‌ها را تحريم يا جريمه مي‌كند. نخستين‌بار، «داريل جكسون»، دستيار وقت وزير بازرگاني امريكا در ۱۷ مارس ۲۰۰۸ فرماني را براي لغو امتيازات صادراتي شركت هواپيمايي ماهان صادر كرد. اين فرمان از آن زمان به بعد براي دوره‌هاي ۱۸۰ روزه تمديد شده است. دولت امريكا در راستاي سياست فشار عليه ايران شركت ماهان‌اير را به بهانه‌هايي مانند انتقال نيرو و تجهيزات به سوريه در فهرست تحريم قرار داده و كشورهاي اروپايي را هم براي تحريم آن تحت فشار قرار مي‌دهد.