۵ میلیارد دلار کجاست؟ چرا نمودی ندارد؟

مهرنوش حیدری

علی قنبری گفت: وضعیت اقتصادی ایران نشان نمی‌دهد که سرمایه‌گذاری پنج میلیارد دلاری خارجی که رئیس‌جمهور اعلام کردند در آن اتفاق افتاده باشد و من شخصا نسبت به این موضوع تردید دارم. بهتر است جزئیات این سرمایه‌گذاری منتشر شود.

سرمایه‌گذاری؛ عامل مهمی است که می‌تواند موجب تقویت اقتصاد و تجارت خارجی هر کشوری شود. موضوع سرمایه‌گذاری در ایران اما شکل و شمایل دیگری به خود گرفته و تحت‌تاثیر تحریم‌های گسترده و همچنین رکود شدید اقتصادی و تورم بالا با مشکلاتی مواجه شده است.

با به نتیجه رسیدن برجام در سال 2015 برخی شرکت‌‌ها تصمیم گرفتند در بازار تولید و فروش ایران حضور داشته باشند و از مزیت‌‌های اقتصادی و استراتژیک کشور بهره ببرند. روند حضور آنها نیز خوب بود و مردم نیز از حضور شرکت‌‌ها و محصولات خارجی در ایران راضی بودند، اما از سال 1397 و با خروج آمریکا از برجام؛ شرکت‌‌ها و برندهای خارجی برای مصون ماندن از تحریم‌‌ها ناچار تصمیم به خروج از ایران گرفتند و سرمایه‌‌های خود را بردند.

البته در این سال‌‌ها سعی شد که با دور زدن تحریم‌‌ها، برخی از سرمایه‌‌های خارجی در کشور حفظ شود اما ریسک بالای این کار موجب شد تا سرمایه‌گذاران به اصطلاح دست به عصاتر حرکت کنند. ماجرا به اینجا نیز ختم نشده چرا که سرمایه‌گذاران ایرانی نیز تحت‌تاثیر نوسان‌های شدید اقتصادی و ریزش ارزش پول ملی، بخش مهمی از سرمایه‌های خود را خارج کرده‌اند و این اقدام حالا به خطری برای اقتصاد ایران بدل شده است.

اینک یک سال از عمر دولت سیزدهم سپری شده و دولتمردان به ارایه دستاوردهای خود می‌پردازند؛ یکی از دستاوردهای مهمی که در روزهای اخیر منتشر شد؛ اظهارات سید ابراهیم رئیسی درباره وضعیت و میزان سرمایه‌گذاری در 365 روز اخیر بوده است.

ابراهیم رئیسی گفت از زمان رسیدن به ریاست‌جمهوری «پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری اقتصادی یعنی دو برابر گذشته در این مدت داشتیم و تنها در زمان برجام این اتفاق افتاده و در مواقع دیگر سابقه نداشته است.»

رئیس‌جمهور همچنین اظهار کرد: «به علاوه سرمایه‌گذاری خارجی، سرمایه‌گذاری داخلی هم داشتیم و شرکت‌های بزرگ و بانک‌ها را به سرمایه‌گذاری وارد کردیم. از این رو افزایش بهره‌وری، جبران حقوق و دستمزد، و یارانه‌ها در مجموع بهبود یافت و حتما شرایط را در آینده بهتر می‌کند.»

شرایط کشور نشان‌دهنده جذب سرمایه‌‌های داخلی و خارجی نیست

علی قنبری، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در پاسخ به این سوال که آیا شرایط اقتصادی کشور نشان‌دهنده جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی است؛ به «توسعه ایرانی» گفت: آماری که از سوی رئیس‌جمهور اعلام شده به نظر نمی‌رسد تحقق یابد، شاید قول و قرارهایی مبنی بر سرمایه‌گذاری بوده و یا حتی روی کاغذ مواردی درج شده اما شرایط اقتصادی کشور نشان نمی‌دهد چنین سرمایه‌گذاری‌هایی انجام شده باشد و رشد درآمد ملی نزدیک 1.2 و یا 2 باشد.

علی قنبری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» اگر سرمایه‌گذاری‌‌های مورد اشاره رئیس‌جمهور، انجام می‌شد؛ قطعا باعث افزایش تولید، صادرات و درآمد حقیقی مردم می‌شد و وضعیت مردم بهبود می‌یافت و کشور به سمت توسعه حرکت می‌کرد؛ در حالی که در یک سال اخیر شاهد بالارفتن تورم و افزایش بیکاری بودیم

وی افزود: اگر سرمایه‌گذاری‌‌ها انجام می‌شد؛ قطعا باعث افزایش تولید، صادرات و درآمد حقیقی مردم می‌شد و وضعیت مردم بهبود می‌یافت و کشور به سمت توسعه حرکت می‌کرد؛ در حالی که در یک سال اخیر شاهد بالارفتن تورم و افزایش بیکاری بودیم و در مقابل نرخ رشد اقتصادی کشور کاهش یافت و وضعیت شاخص‌های اقتصادی از قبیل ضریب جینی و از نظر تجاری تفاوتی با قبل نداشته است.

این اقتصاددان تصریح کرد: به نظر بنده متاسفانه آقای رئیس‌جمهور مشاوران اقتصادی ماهر و کارآمد ندارد تا در جریان حقایق قرار گیرد و ممکن است صرفا اخبار و اطلاعات کلی درباره میزان سرمایه‌گذاری‌هایی که قرار است انجام شود، به ایشان ارائه داده باشند؛ در صورتی که این سرمایه‌گذاری‌ها انجام نشده و وضعیت موجود سفره و درآمد مردم کاهش داشته و به اندازه یک سوم گذشته شده است. وی ادامه داد: همچنین ارزش پول ملی کاهش یافته است در حالی که اگر سرمایه‌گذاری می‌شد؛ قطعا وضعیت بهتر از اکنون بود.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس عنوان کرد: بنده نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی نه‌تنها با دیده شک و تردید نگاه می‌کنم -زیرا با توجه به تحریم‌ها، وضعیت کشور ایجاب و اقتضا نمی‌کند تا خارجی‌ها 5 میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کنند-، بلکه قاطعانه می‌توانم بگویم که نمی‌تواند این گونه باشد.

وی در ادامه بیان کرد: در سرمایه‌گذاری‌های داخلی نیز باید گفت متاسفانه بودجه جاری دولت بیشتر در این بخش بوده و باید توجه داشت استفاده از بودجه جاری، سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شود و مجلس هم متاسفانه بودجه جاری کشور را افزایش داده به صورتی که کسری بودجه اکنون به 400 هزار میلیارد تومان رسیده است.

بانک‌ها به سمت سودآوری و تجارت حرکت می‌کنند

وی درباره سرمایه‌گذاری بانک‌ها نیز توضیح داد: بانک‌ها معمولا به سمت سودآوری و تجارت حرکت می‌کنند و هدایت درستی به سمت سرمایه‌گذاری در داخل کشور انجام نشده است. البته بنده قبول دارم که سرمایه‌گذاری بانک‌ها می‌تواند باعث رشد و توسعه شود و در صورتی که درست هدایت شوند و دولت نیز تئوری درست و مشخص اقتصادی را دنبال کند؛ اوضاع بهبود می‌یابد اما متاسفانه دولت هیچ برنامه اقتصادی مشخصی نداشته و برخلاف وعده‌ها مبنی بر ارایه 7 هزار صفحه برنامه اقتصادی، تاکنون شاهد 7 صفحه برنامه هم نبوده‌ایم.

نمی‌توان پذیرفت این میزان سرمایه‌گذاری انجام شده باشد

قنبری اظهار کرد: در کنار آن باید توجه داشت که تیم اقتصادی دولت سیزدهم نیز ناهماهنگ است و سایر شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی نیز بهبود نیافته است بنابراین نمی‌توانیم بپذیریم این میزان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی صورت گرفته است.

سهل‌تر شدن شرایط برای بنگاه‌داری بانک‌ها

وی درباره سخن رئیس‌جمهور درباره ورود بانک‌ها به عرصه سرمایه‌گذاری و اینکه آیا این شرایط بستر را برای بنگاه‌داری بانک‌ها سهل‌تر نکرده است، پاسخ داد: متاسفانه خصلت بانک‌ها این است که دنبال بنگاه‌داری و سود جاری باشند؛ آنها به دنبال منافع ملی و سرمایه‌گذاری قابل تولید در بخش‌های صنعت، کشاورزی، خدمات مولد نیستند. همان‌گونه که اشاره شد بانک‌ها به سمت معاملات بنگاه‌داری حرکت می‌کنند و تاکنون به اصطلاح به سخنان دولت و بانک مرکزی توجهی نداشته‌اند و در این مورد بانک مرکزی نیز از وظایف خود عدول کرده و نتوانسته به وظایف قانونی خود عمل کند زیرا همان‌گونه که بانک مرکزی در جهت تقویت ارزش پول ملی حرکت نکرده؛ نتوانسته از افزایش نقدینگی و در نتیجه بالارفتن تورم جلوگیری کند.

وی در پایان تاکید کرد: متاسفانه مسائل و مشکلات بانک‌‌ها فراوان است و بانک‌های کشور به صورت ربوی هستند و دولت نیز علیرغم تبلیغات فراوان در دوره انتخابات نتوانسته است به این موارد سامان دهد.