برجام در ابهام

روز نو :با گذشت پنج روز از ارسال پاسخ آمریکایی‌ها به جوابیه ایران درخصوص متن پیش‌نویس اتحادیه اروپا هنوز خبری از واکنش تهران نیست. بنابراین کما‌فی‌السابق همه چیز در حد حدس و گمانه‌زنی سیاسی و رسانه‌ای پیش می‌رود.

با گذشت پنج روز از ارسال پاسخ آمریکایی‌ها به جوابیه ایران درخصوص متن پیش‌نویس اتحادیه اروپا هنوز خبری از واکنش تهران نیست. بنابراین کما‌فی‌السابق همه چیز در حد حدس و گمانه‌زنی سیاسی و رسانه‌ای پیش می‌رود. با‌این‌حال دیروز یکشنبه، نورنیوز در توییتی از زمان دقیق برای پاسخ تهران گفت. این رسانه نزدیک به دبیر شورای عالی امنیت ملی نوشت‌: «بررسی دقیق پاسخ‌های آمریکا به محورهای اصلاحی ایران در‌خصوص ایده‌های هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی همچنان در سطوح کارشناسی در جریان است و این روند حداقل تا پایان هفته جاری ادامه خواهد داشت».

در این بین برخی رسانه‌های داخلی مانند روزنامه جمهوری اسلامی نگاه امیدوارانه‌ای به احیای برجام ندارند و در‌این‌باره نوشت: «هرچند مسئولان ایرانی مذاکرات برجامی گفته‌اند در‌حال بررسی پاسخ آمریکا به سؤال‌های ایران در‌مورد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا هستند‌ ولی رسانه‌ها به صورت غیررسمی متنی را منتشر کرده‌اند که بخشی از پاسخ طولانی آمریکا به سؤال‌های ایران را در بر دارد و نشان می‌دهد موارد مهمی از خواسته‌های ایران مورد قبول آمریکا واقع نشده است». پیش از این روزنامه نیز بلومبرگ از وجود اختلافات تهران – واشنگتن در مسیر احیای برجام و به تبع آن فرسایشی‌شدن مذاکرات گفت. در مقابل جوزپ بورل هم مانند برخی نمایندگان مجلس ایران نگاهی مثبت به احیای برجام دارد.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگو با روزنامه کرونن سَیتونگ در پاسخ به سؤالی درباره سرنوشت مذاکرات احیای برجام و متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای حصول توافق نهایی اظهار کرد: «ما در این مذاکرات به لحظه حساس و سرنوشت‌سازی رسیده‌ایم. من خوش‌بین هستم. این، آخرین میلی‌مترهاست». با این حال همچنان فضای مبهم و سردرگمی پیرامون حصول توافق بر آینده برجام سنگینی می‌کند. چون به همان اندازه که دلیل، سند و استدلال برای موفقیت در احیای برجام وجود دارد، می‌توان به واقعیت‌هایی اشاره کرد که خبر از شکست مذاکرات می‌دهند.

شکست به نام توقف!

کیهان دیروز یکشنبه از کنار‌گذاشتن مذاکرات برای همیشه گفت. این روزنامه نوشت: «لغو تحریم با مذاکره، طعمه‌ای است که مسئولان سیاست خارجی آمریکا روی قلاب گذاشته‌اند و دولت سیزدهم با همت بلند و پشتوانه مردمی خود می‌تواند قید این طعمه را بزند و مثل عملکرد قابل‌قبول خود در این یک سال، تمام تمرکز و توان خود را صرف خنثی‌سازی تحریم‌ها کند». این در حالی است که همین روزنامه، شنبه عنوان کرده بود: «قطعا اوضاع امروز بهتر از یک ‌سال قبل است و طبق پیش‌بینی‌های این مراکز معتبر بین‌المللی، اوضاع رفته‌رفته بهتر هم خواهد شد. دولت سیزدهم هم نشان داده بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف می‌شود کارهای بزرگی کرد. بنابراین‌ آن طرفی که باید عجله کند ما نیستیم. دو ماه، فقط دو ماه دیگر اگر اوضاع به همین شکل ادامه یابد، اوضاع زمین تا آسمان تغییر خواهد کرد».

جالب آنجاست که تعویق مذاکرات و به‌تأخیر‌انداختن حصول توافق تا آغاز زمستان پیش رو، ایدئال‌ترین سناریوی روس‌ها نیز هست تا جایی که در سفر مقامات کرملین به ایران این درخواست به تهران منعکس شده است.‌البته برخی از فعالین سیاسی و رسانه‌ای به ادعای توقف دو‌ماهه مذاکرات توسط کیهان واکنش نشان دادند. عباس عبدی در توییتی نوشت: «کیهان خواهان تعویق دو‌ماهه توافق برجام شده و نوشته: این دولت نشان داده بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف می‌شود کارهای بزرگ کرد‌. اگر دولت مثل کیهان اعتقاد داشت که بدون برجام کارهای بزرگی کرده مذاکرات را برای همیشه تعطیل می‌کرد، نه دو ماه».

فارغ از واکنش‌ها باید گفت این دوگانگی و تناقض کلام علاوه بر ادعای قبلی کیهان درخصوص رسیدن به توافق محکم و قوی در جریان مذاکرات است که به نظر می‌رسد با توجیه حصول توافق احتمالی و احیای برجام در دولت رئیسی مطرح شد. با‌این‌حال آنچه برای این طیف اولویت دارد، نه توقف دوماهه مذاکرات و نه رسیدن به توافق با کلیدواژه «توافق محکم»‌ بلکه تلاش برای به شکست کشاندن گفت‌وگوهاست.

آخرین دست و پا زدن‌ها

پایگاه خبری صدی البلد در گزارشی از امتیازات جدید دولت بایدن به اسرائیل در قبال احیای برجام خبر داد. در بخشی از گزارش این رسانه عربی آمده است: «واشنگتن قرار است در مقابل امضای توافق هسته‌ای با ایران و بازگشت به برجام، امتیازات و بسته جبرانی امنیتی در اختیار تل‌آویو قرار بدهد و تأکید می‌کند گفت‌وگوها درخصوص این بسته هنوز رسمی نشده است اما به محض امضای توافق هسته‌ای، این امتیازات جبرانی هم علنی خواهد شد».‌به نظر می‌رسد این اقدام واشنگتن در پی دور تازه‌ای از تلاش‌های اسرائیل برای به شکست کشاندن مذاکرات هسته‌ای باشد که مشخصا از 15 آگوست/ 24 مرداد با ارسال پاسخ مکتوب ایران به متن پیش‌نویس جوزپ بول و افزایش امیدها برای حصول توافق در دستور کار تل‌آویو قرار گرفت و کماکان با شدت ادامه دارد.

مؤیدش هم به سفر ایال هولاتان، مشاور امنیت ملی اسرائیل به آمریکا، حضور بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل در واشنگتن، تحرکات لاپید برای فشار به بایدن و... بازمی‌گردد. در همین راستا شبکه کان (کانال یازده) اسرائیل گزارش داد: «انتظار می‌رود در آستانه توافق برای احیای برجام، جو بایدن و یائیر لاپید علاوه ‌بر گفت‌وگوی تلفنی در روزهای آینده در20 سپتامبر/ ۲۹ شهریور در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار کنند». این دیدار احتمالی یائیر لاپید در‌واقع آخرین دست‌و‌پا زدن‌های نخست‌وزیر اسرائیل است که به‌سختی تلاش می‌کند به هر قیمتی جو بایدن را از توافق با ایران منصرف کند. خاصه آنکه با توجه به وضعیت شکننده لاپید و بنت در انتخابات زودهنگام کنست بی‌شک عدم احیای برجام می‌تواند تا اندازه‌ای به این دو در پیروزی در انتخابات کمک کند.

این در حالی است که رد درخواست تماس تلفنی لاپید با رئیس‌جمهور آمریکا از سوی جو بایدن به‌نوعی از صرافت کاخ سفید برای احیای برجام خبر دارد.‌ این وضعیت سبب شد تا بنی گانتس شنبه جاری در واشنگتن دوباره ادعای رسیدن ایران به نقطه گریز هسته‌ای در صورت احیای برجام را مطرح کند. وزیر دفاع اسرائیل در یک سخنرانی هشدار داد: «احیای برجام به جمهوری اسلامی این امکان را می‌دهد که در طول مدت توافق برنامه‌ هسته‌ای خود را تا حدی توسعه دهد که بتواند تا پایان دوره برجام در سال ۲۰۳۱ به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند».