آیا موج بعدی مونسون در راه غرب و شمال ایران است؟ /پیش‌بینی نقشه‌های ماهواره‌ای هواشناسی عربستان

روزنو :بررسی نقشه‌های ماهواره‌ای هواشناسی عربستان نشان می‌دهد اگرچه موقتا بارندگی‌های مونسونی در ایران قطع می‌شود، اما در ده روز پایانی مردادماه ممکن است دوباره شاهد بارندگی‌های سیل‌آسا بخصوص در سواحل خزر و نوار غربی کشور باشیم.

، در شرایطی که بیش از 10 روز از آغاز بارش‌های سیل‌آسا موسوم به مونسون در ایران سپری شده و رفته رفته از شدت بارش‌ها کاسته می‌شود، برخی سایت‌های هواشناسی خارجی معتقدند که بررسی نقشه‌ها و نمودارهای هواشناسی نشان می‌دهد احتمالا نیمه دوم مردادماه، ایران دوباره شاهد آغاز بارش‌های سیل‌آسا اما از سمت غرب باشد.

مطالعات انجام شده در نحوه اثرگذاری تغییرات اقلیمی بر فعالیت سامانه‌ مونسونی هندوستان نشان می‌دهد، این سامانه‌ به دلیل گرمتر شدن درجه حرارت هوا و افزایش اختلاف دما میان دریا و خشکی نوسان‌های مونسونی را تحت‌الشعاع قرار داده و نهایتاً سبب افزایش شدت بارش‌ها در منطقه اثر شده است؛ به این دلیل که اصولاً مونسون حجم بسیار عظیمی از رطوبت را از فضای اقیانوس هند به شبه قاره و نواحی مجاور انتقال می‌دهد.

به‌صورتی که از اوایل خردادماه تا اواسط آبان معمولاً امواج مونسونی در دو کانون بزرگ غرب و شرق شبهه قاره هندوستان شکل می‌گیرد که بخش شرقی به سمت آسیا کشیده می‌شود و بخش غربی هرسال با متاثر کردن خود هندوستان به سمت غرب یعنی ( پاکستان، افغانستان، بخش‌هایی از جنوب خلیج فارس و جنوب ایران) حرکت می‌کند.

این حجم عظیم رطوبت ایجاد شده هرسال با توجه به بارش‌های سهمگین در مناطق اثرگذاری اصلی یعنی بنگلادش، هندوستان، پاکستان و بخش‌هایی از جنوب ایران - در ایران تا امسال تقریباً بارش‌ها ناچیز بوده و به طوفان و بادهای 120 روزه ختم می‌شد - باعث بروز رانش زمین و سیل‌های سهمگین و خسارات عمده بود.

از سوی دیگر کارشناسان برآورد کرده بودند با توجه به سیستم شکل‌گیری این سامانه‌ بارشی که مبتنی بر اختلاف درجه حرارت سطح اقیانوس و سطح عظیمی از خشکی است تغییرات اقلیمی نه تنها دوره فعالیت بلکه حجم فعالیت را هم تحت تاثیر قرار داده و از اوایل سال 2020 میلادی رفته رفته این روند تشدید شده و نشانه‌های آن هم بارش‌های سهمگین امسال کشورمان است.

به‌این ترتیب با تغییرات اقلیمی و افزایش سالانه میانگین‌ دما و گسترش دامنه فعالیت مونسونی حتی در برخی پیش‌بینی‌ها تا شمال کشور عراق، با توجه به مدل‌های ارائه شده به نظر می‌رسد کشور ما هم سال به سال بیشتر در معرض فعالیت مونسون قرار خواهد گرفت و به عنوان یک پدافند غیرعامل در برابر خسارات ناشی از فعالیت این پدیده، از حالا باید چاره اندیشی کرد، تا در آینده بتوانیم از نعمات این بارش‌ها به نفع تقویت منابع آبی کشور استفاده کنیم.

رفت و برگشت سامانه

کارشناسان هواشناسی درباره چگونگی حرکت و اثرگذاری جریان‌ مونسونی بر منطقه معتقدند این جریان در واقع یک حرکت رفت و برگشتی است که متناسب با درجه حرارت و شرایط موجود دوباره به سمت اقیانوس بازگشته و درصورت مهیا بودن شرایط، مجدد به سمت خشکی کشیده خواهد شد. به صورتی که براساس مدل‌های گذشته معمولاً این سامانه از اواسط مردادماه از مناطق اثرگذاری خود شروع به عقب‌نشینی به سمت جنوب کرده و در نهایت اواخر آبان دوباره فصل خشک در منطقه ایجاد خواهد شد.

این درحالی است که براساس تغییرات ایجاد شده در شرایط اقلیمی و افزایش قابل توجه دما در منطقه خشکی مونسون امسال در منطقه نه تنها گستره فعالیت بیشتری را به خود اختصاص داده بلکه مدت زمان بیشتری را هم در کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان، ایران، عمان، امارات متحده عربی، قطر، عربستان و بخش‌هایی از عراق را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.

میزان بارندگی , بارندگی ,

برهمین اساس کارشناسان سازمان هواشناسی (arabiaweather.com) در عربستان که در حال حاضر درگیر فعالیت سامانه مونسون است، ضمن تایید گستره فعالیت سامانه مونسونی در سال جاری رسماً اعلام کرده‌اند از ابتدای هفته جاری تا اواخر هفته بارندگی‌های قابل توجهی در منطقه ایجاد شده که می‌تواند موجب آبگرفتگی سطح برخی از شهرستان‌های این کشور نیز باشد.

این کارشناسان همچنین با درنظر گرفتن شکل‌گرفتن سیستم‌های مختلف هوایی روی منطقه خاورمیانه یعنی کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، کویت، عراق و ایران برآورد کرده‌اند، برگشت سامانه فعال فعلی به منطقه و ایجاد موج تازه بارندگی‌ها دور از انتظار نیست، به این دلیل که حجم بالایی از رطوبت به دلیل تشکیل جریان‌های مختلف از جنوب عربستان به سمت شمال درحال حرکت بوده و احتمال اثرگذاری این حجم از رطوبت در منطقه شمال‌شرق عربستان دور از انتظار نیست.

این درحالی است که با توجه به نقشه‌های ماهواره‌ای و البته سرعت جریان‌های جوی ممکن است زبانه این سامانه قدرتمند بارشی از کشور عراق دوباره وارد ایران شده و پهنه کامل آن زمینه بارندگی در کل منطقه را مهیا کند که احتمالاً به قدرت سامانه فعال فعلی نخواهد بود اما اندک هم نیست.

سرکوب سامانه مونسونی ایران از دیروز آغاز شد

بر اساس اطلاعات ارسال شده از سوی ماهواره‌های هواشناسی و رصد نقشه‌های ارسالی توسط ‌آنها سرکوب سامانه بارشی فعال (بازگشت به عقب مونسون) در ایران از روز گذشته آغاز شد و رفته رفته با اثرگذاری بر سامانه فعال بر فراز ایران آن را ضعیف و ضعیف‌تر کرده و نهایتاً از مرزهای ایران خارج می‌کند.

آنطور که تحلیل‌ سینوپتیکی نقشه‌های ماهواره‌ای از روند جابه‌جایی سامانه‌های فعال شمال و جنوب ایران نشان می‌دهد با استقرار و تقویت مرکز پرارتفاع H بر فراز کشور عراق زمینه برای خروج سامانه باران‌زای مونسونی فعلی از ایران فراهم می‌شود.

به این ترتیب آنطور که نقشه‌ها نشان می‌دهند، روند افزایش دما در اغلب نقاط ایران از روز گذشته بخصوص از سمت غرب ایران آغاز شده و همین موضوع عاملی برای راندن موج بارشی عمیق مونسونی فعال بر فراز ایران به سمت هندوستان و قطع کامل بارندگی‌ها در کشور است.

استان‌های شمال‌غرب و غرب ایران اواخر هفته بعد آماده باشند

از سوی دیگر ماه آنطور که نقشه‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد کشورمان شاهد بارندگی خاص و قابل توجهی نیست و سامانه مونسونی به نوعی غیرفعال می‌شود، اما با درنظر گرفتن احتمال افزایش رطوبت سامانه‌های فعالی که در آسمان کشور عراق و جنوب شرق ترکیه قرار دارند روند اثرگذاری آنها داخل کشورمان نیز آغاز می‌شود تا جایی که دهه پایانی مرداد دوباره به احتمال قوی - براساس برآوردهای اولیه - موج سوم بارش‌های مونسونی در ایران تجربه خواهد شد.

بررسی نقشه‌های هوایی از روند حرکتی سامانه مونسونی فعال روی شبه‌جزیره عربستان با همسویی گره‌های صعودی پرارتفاع و جریانات همرفتی مونسونی این منطقه تقریباً از اواخر هفته‌ بعد برآوردها بر این است که ضمن فرارفت رطوبت به قلب سامانه همرفتی در ایران و عبور امواج ناپایدار تراز متوسط، بارش‌هایی در نیمه‌ شمالی و زاگرس - نوارغربی ایران - تخلیه می‌شود.

در این زمینه نگاه دقیق‌تر بر نقشه‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که احتمالاً کم اثرترین استان‌ها در این دور از بارندگی‌های مونسونی جنوب کرمانشاه، ایلام، شمال‌غربی خوزستان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، شمال‌غربی کرمان، شمال‌غربی سیستان و بلوچستان و یزد هستند.

بارش‌های مرداد ماه ادامه خواهند داشت

این درحالی است که بررسی‌های انجام شده از نقشه‌های ماهواره‌ای و جریان‌های شکل گرفته بر فراز ایران نشان‌دهنده این است که با توجه به آخرین برونداد مدل‌های هواشناسی مرداد ماه امسال نیز شرایط جوی در اکثر نقاط منطقه ناپایدار توصیف شده و بارش‌ها به احتمال بسیار قوی ادامه دارد.

در همین حال پیش‌بینی شده است طی هفته آینده شرایط جوی در منطقه به گونه‌ای خواهد بود که پتانسیل تشکیل و البته ورود سامانه‌های جدید بارشی - همان پیش‌بینی ورود سامانه بارشی از فراز عربستان به سمت شمال شرق - به کشور طی روز‌های آینده محتمل است. در تصویر زیرالگوی پیش‌بینی بارش 10 روز پیش رو را مشاهده می‌کنید که ناپایداری‌های گسترده بارشی در آن کاملا مشخص است.

به این ترتیب تحولات رطوبت اتمسفر با نفوذ موج جدید هفته آینده در کشور نشان می‌دهد تنها چند روز پس از خروجِ آخرین بقایای رطوبتِ موجِ عظیمِ مونسونِ هفته گذشته که سیلی از باران‌های شدیدِ تابستانی را به همراه داشت؛ بار دیگر عاملی خواهد شد که رطوبت قابل ملاحظه‌ای از سمت غرب و شمال به کشور کشیده شده و بارش‌های رگباری را در نیمه دوم مردادماه ایجاد کند و براساس پیش‌بینی‌ها عمده فعالیت این موج تازه بارش‌ها نوار ساحلی خزر، و نوارغربی کشورمان است و حتی در پاره‌ای از موارد نواحی مرکزی و شمال شرق کشورمان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.

موج بارش‌زای جدید...

جبهه اول سیستم با تشدید امواج ناپایدار سیستم و نفوذ قدرتمند جریانات مرطوب شمالی بارش‌ها از یکشنبه تا سه‌شنبه 18 مردادماه بر روی نوار شمالی به‌خصوص سواحل خزر تشدید شود، به نظر میرسد هسته‌های اصلی بارش بر روی مازندران و گلستان باشد.

بارش‌ها به خراسان‌شمالی، خراسان‌رضوی، استان‌های حاشیه جنوب البرز همچون سمنان، تهران، البرز، قم، قزوین، زنجان هم خواهد رسید و‌ جبهه دوم این سیستم بر روی کوه‌های زاگرس همچون کردستان، همدان، مرکزی، شرق لرستان، نیمه غربی اصفهان، شرق خوزستان، چهارمحال‌بختیاری، کهگیلویه‌بویراحمد، فارس و بلندی‌ها بر روی شرق و شمال هرمزگان متمرکز خواهد بود.