بعد از مرگ برجام، بمب اتم آری یا نه؟

روز نو :اگر برجام را تمام شده بدانیم و اظهارات جدید چند مقام بلند پایه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توانایی ایران در ساختن بمبب اتمی را در نظر بگیریم، این پرسش مطرح می‌شود، که ایران بمب اتمی خواهد ساخت؟

حال که به نظر می‌رسد مذاکرات ایران و غرب بخصوص آمریکا راه به جایی نخواهد برد و پس از سفر بایدن به منطقه و اکنون اجلاس مثلث ایران، روسیه و ترکیه، هر چه بیشتر از رسیدن به توافقی برد برد با آمریکا دور شده‌ایم، از گوشه و کنار کشور و توسط مقامات بلندپایه سابق و کنونی اظهاراتی به گوش می‌رسد که مهر تاییدی بر مرگ برجام است. اخیرا اظهاراتی از سوی کمال خرازی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل و وزیر خارجه سید محمد خاتمی در دولت اصلاحات منتشر شده است که نشان می‌دهد ایران می‌تواند در صورت ضرورت بمب اتمی بسازد و از این امکان برخوردار است.

کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و مشاور ارشد رهبری از توانایی فنی ایران برای ساخت بمبب اتمی خبر داد. او روز یکشنبه ۲۶ تیر در گفتگو با شبکه الجزیره گفت: «ما توانستیم در عرض چند روز اورانیوم با غنای ۶۰ درصد تولید کنیم و می‌توانیم به‌راحتی اورانیوم با غنای ۹۰ درصد تولید کنیم».

وی ادامه داد: «بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی ساخت بمبب هسته‌ای را داریم، اما تصمیم به انجام چنین کاری نداریم.» جمهوری اسلامی ایران اواخر فروردین سال ۱۴۰۰ آژانس بین المللی انرژی اتمی را از قصد خود برای غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم مطلع کرد و اگر ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۹۰ درصد برساند، در واقع همه شرایط برای ساختن بمبب اتمی مهیا می‌شود.

پیش از این محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز در گفت‌وگویی با همین شبکه احتمال غنی‌سازی نظامی اورانیوم را رد نکرده و گفته بود: «تصمیم برای غنی‌سازی ۹۰ درصد به مقامات بالادستی ارتباط پیدا می‌کند».

این روز‌ها تعداد بیشتری از مقامات جمهوری اسلامی ایران به نوعی از بمب اتمی سخن رانده‌اند. گرچه هیچکدام خبر از ساخت بمب اتمی نداده‌اند، اما اینکه باب سخن درباره توانایی کشور برای ساخت بمب حرف و حدیث زیاد شده، گویای شرایط جدیدی است. شرایطی که دور از انتظار هم نبود، چون با عقیم ماندن مذاکرات ایران و غرب، پیشبینی می‌شد جمهوری اسلامی واکنش مناسب و متناسب با این موضوعات را داشته باشد.

به عنوان مثال محمدجواد لاریجانی دیپلمات اسبق ایرانی و معاون سابق بین‌الملل قوه قضائیه می‌گوید «اگر ایران به این نتیجه برسد که سلاح هسته‌ای بسازد کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد».
وی در گفت‌وگویی با شبکه ۲ تلویزیون جمهوری اسلامی در شامگاه یکشنبه ۲۶ تیرماه، آقای لاریجانی با اشاره به سفر رئیس‌جمهور ایالات متحده به اسرائیل و تأکید دو کشور بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای گفته است که ایران طبق فتوای مقام معظم رهبری اجازه ندارد به دنبال تولید سلاح‌های کشتار جمعی باشد، «اما اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم، کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد، توان هسته‌ای ایران چیزی نیست که با بمبباران از بین برود».

تمام این فکت‌ها و گزاره‌ها البته موجب نگرانی مردم هم می‌شود، چون تحلیل‌هایی وجود دارد که اگر ایران به سمت ساخت و آزمایش بمب اتمی برود، دشمنان ما ساکت نخواهند نشست و هر احتمالی را نباید از نظر دور داشت و اگر اتمسفر حاکم بر روابط ایران با جهان و بخصوص با کشور‌های منطقه هر روز سنگین‌تر و امنیتی‌تر شود، یک بحران جدیدی بر مشکلات اقتصادی و معیشتی موجود مردم افزوده خواهد شد و باید منتظر و شاهد تورم و دیگر مشکلات مرتبط با این موضوع، تحت تاثیر روانی آن، باشیم.

این گمانه‌زنی‌ها، خبر‌ها و تحلیل‌ها در حالی اتفاق می‌افتند که رهبری دستور جدیدی مبنی بر سیاست مسلح شدن ایران به سلاح هسته‌ای صادر نکرده‌اند؛ لذا این دست اظهار نظر‌ها اگر بدون هماهنگی شورا‌ها و اتاق‌های فکر نهاد‌های مرتبط باشد، آسیب‌زا است و اولا بر افزایش قیمت دلار و ناامن شدن بازار سرمایه‌گذاری در ایران تاثیر منفی خواهند گذاشت و دوم اینکه کشور‌های منطقه که در رقابت قدیمی و حتی ایدوئولوژیک با ما هستند را به سمت رقابت تسلیحاتی خواهند برد که در بلند مدت منطقه را به انباری از باروت و این بار از نوع اتمی تبدیل خواهد کرد.

با تمام این تفاسیر، گمانه‌ها و گزاره‌ها، اما هنوز این سوال پیش روی ما است که نظر رهبری در مورد حرام بودن بمب اتمی می‌تواند برای همیشه ایران را از اتمی شدن دور کند یا از نظر فقهی این امکان وجود دارد که مرجع تقلید یا رهبر شیعی یک فتوای خود را مناسب و متناسب با شرایط جدید تغییر دهد؟