ایران - امارت؛ بازگشت به دوران دوستی

روزنو :امارات متحده عربی بعد از هفت سال تصمیم گرفته است تا بار دیگر سطح روابط خود با ایران را در عرصه سیاسی گسترش داده و این روابط را به سطح سفیر ارتقا دهد. در همین زمینه مقام‌های اماراتی به‌صراحت اعلام کرده‌اند که ابوظبی به دنبال فرستادن سفیر به تهران و ازسرگیری روابط با ایران است. امارات حتی چندی پیش و هم‌زمان با سفر جو بایدن به اراضی اشغالی نیز اعلام کرد که به دنبال ایجاد هیچ محوری علیه هیچ‌یک از کشورهای منطقه به‌ویژه ایران نیست، هرچند از هر طرحی که بدون هدف قرار دادن کشور ثالث از ما محافظت کند، استقبال می‌کنیم.

در پی قطع روابط ایران و عربستان در سال ۱۳۹۴، امارات متحده عربی نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران طی سال‌های اخیر باهدف فشارهای سیاسی علیه ایران و تبعیت از برادر بزرگ‌تر خود در حوزه کشورهای خلیج‌فارس (عربستان)، سطح روابط سیاسی و دیپلماتیک خود را با تهران کاهش داد و این روابط از سطح سفیر به کاردار تنزل پیدا کرد. در این سال‌ها روابط ایران و امارات، دوران پر از فرازونشیبی را طی کرده است چنان‌که گاهی رقابت‌ها و اختلافات موجود بین دو کشور به سمت خصومت سوق پیداکرده ولی به نظر می‌رسد که در مدت اخیر مقامات دو کشور در تعاملات دیپلماتیک رسمی و غیررسمی خود تلاش کرده‌اند به‌رغم برخی از اختلافات از جمله ارتباط نزدیک موجود بین امارات و رژیم صهیونیستی و هشدار چندین‌باره ایران در مورد عواقب این موضوع، این روابط را مدیریت کنند و بر اساس اظهارات علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه در آذرماه سال گذشته بعد از سفر به امارات، صفحه جدیدی در روابط ایران و امارات باز کنند.

در دو سال اخیر مقامات تهران و امارات سعی کرده‌اند تلاش دو کشور برای مدیریت اختلافات و افزایش گفت‌وگوهای سیاسی بین دو کشور را بیشتر از گذشته در عرصه رسانه‌ای و دیپلماتیک نمود دهند، چنان‌که اخبار رسمی منتشر شده در مورد گفت‌وگوی تلفنی وزیران امور خارجه دو کشور نیز افزایش‌یافته است و در همین راستا در چهار ماه اخیر وزیران امور خارجه دو کشور تا کنون دو بار با یکدیگر به‌صورت تلفنی رایزنی و یک‌بار نیز در ابوظبی دیدار کرده‌اند و در جریان این گفت‌وگوها مقامات اماراتی از سید ابراهیم رئیسی برای سفر به امارات دعوت کردند.

در ۲۰فروردین سال جاری وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگوی تلفنی با شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه امارات، فعال شدن کمیته‌های روابط دوجانبه در موضوعات موردتوافق و تبادل هیات‌ها را در تقویت و بسط مناسبات دوجانبه مؤثر دانست. امیر عبداللهیان همچنین در این گفت‌وگوی تلفنی تأکید کرد: «هیچ محدودیتی برای توسعه همه‌جانبه مناسبات بین دو کشور وجود ندارد.» پس از درگذشت شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان رئیس دولت امارات، حسین امیر عبداللهیان در ۲۳اردیبهشت‌ماه در پیامی به شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه امارات درگذشت رئیس دولت امارات را تسلیت گفت و در ۲۶اردیبهشت‌ماه برای شرکت در مراسم درگذشت رئیس فقید امارات متحده عربی عازم ابوظبی شد.از سوی دیگر، وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر به ابوظبی با محمد بن زاید رئیس جدید این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. جواد کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی و یکی از اعضای تیم همراه وزیر امور خارجه در سفر به امارات در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها با اشاره به دیدار دوجانبه امیرعبداللهیان و محمد بن زاید، اظهار کرد: «وزیر امور خارجه در دیدار با رئیس جدید دولت امارات متحده عربی تأکید بر گشودن فصل تازه‌ای در روابط بین دو کشور داشت.» او اضافه کرد: «محمد بن زاید از این موضوع استقبال کرد و بیان کرد که امارات نیز تمام ظرفیت‌های خود را در جهت ارتقای روابط بین دو کشور به کار خواهد گرفت.» کریمی قدوسی همچنین گفت: «محمد بن زاید به وزیر امور خارجه دولت امارات دستور داد تا جلساتی با تیم سیاست خارجی ایران در رابطه با مسائل مختلف آغاز کند و همچنین تأکید داشت که اگر در موضوعاتی پیشرفتی مشاهده نشود به‌صورت مستقیم بر آن موضوع ورود پیدا خواهم کرد.»او تأکید کرد: «محمد بن زاید از دعوت رئیس‌جمهور کشورمان برای سفر به ایران استقبال و اعلام آمادگی کرد در اولین فرصت به ایران سفر کند. همچنین در این دیدار بر حجم مبادلات دو کشور و ارتقای آن تأکید شد و بن زاید بیان کرد که می‌خواهد حجم مبادلات دوجانبه دو کشور به سطحی که درگذشته وجود داشت برسد و همچنین تأکید کرد اجازه نخواهد داد موانعی که باعث دوری ملت‌ها و دولت‌ها از هم می‌شود دوباره پدیدار شود.» کریمی قدوسی با بیان اینکه در دیدار دوساعته وزیر امور خارجه با محمد بن زاید فضای مثبتی بر جلسه حاکم بود، گفت: «برداشت بنده از دیدار آقای امیرعبداللهیان و محمد بن زاید بدین گونه است که به‌زودی شاهد آغاز مذاکرات و تعیین سفیر بین دو کشور باشیم.» امیر عبداللهیان نیز بعد از بازگشت از امارات در صفحه توییتر خود در مورد این سفر یک‌روزه نوشت: «صفحه جدیدی در روابط جمهوری اسلامی ایران و امارات گشوده شد. به گرمی دست همسایگان خود را می‌فشاریم. گرمی روابط همسایگان، دشمنان منطقه را مأیوس می‌سازد.» در همین حال، ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران نیز در همان ایام در پیام تبریک خود به شیخ محمد بن زاید آل نهیان به‌عنوان رئیس جدید دولت امارات، نوشت: «امیدوارم سنگ بنای توسعه و پیشرفت روابط دو کشور که در زمان رئیس فقید این کشور بنیان نهاده شد، در راستای منافع دو کشور گسترش روزافزون یابد.»
بر اساس این گزارش حدود یک ماه پس از ابراز نگرانی امارات متحده عربی نسبت به اهداف برنامه هسته‌ای تهران و اظهارات نماینده امارات متحده عربی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دراین‌ارتباط، وزیران امور خارجه ایران و امارات در ۲۹خردادماه ۱۴۰۱ به‌صورت تلفنی با یکدیگر در خصوص مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به گفت‌وگو و تبادل‌نظر پرداخت. وزیر امور خارجه ایران در این گفت‌وگو با اشاره به اولویت همسایگان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برافزایش دیدار و رایزنی‌های دوجانبه میان مقامات دو کشور تأکید و آن را زمینه‌ساز توسعه و گسترش مناسبات میان دو کشور ارزیابی کرد. امیرعبداللهیان تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران خواهان حفظ امنیت و پیشرفت برای همسایگان و منطقه بوده و مداخله و حضور بیگانگان را مخل امنیت منطقه می‌داند.»

امیرعبداللهیان در این گفت‌وگوی تلفنی بار دیگر با اشاره به نگرانی‌های ایران در مورد رژیم صهیونیستی و احتمال استفاده اسراییل از خاک کشور امارات برای انجام اقدامات اطلاعاتی و امنیتی علیه ایران گفت: «حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه موجب بی‌ثباتی و ناامنی و عامل ترور و خرابکاری در کل منطقه است.» شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه امارات نیز در این گفت‌وگوی تلفنی، با اشاره به منافع مشترک دو کشور در توسعه روابط فی‌مابین، از رایزنی‌های منظم مقامات ایرانی و اماراتی استقبال کرد. شیخ عبدالله در این گفت‌وگوی تلفنی در مورد نگرانی‌های امنیتی ایران در ارتباط با روابط امارات و رژیم صهیونیست و سفرهای اخیر مقامات این رژیم به ابوظبی تأکید کرد: «امارات متحده عربی به هیچ طرفی اجازه اقدامات مخرب از خاک خود علیه کشورهای همسایه امارات را نخواهد داد و امنیت همسایگان را همیشه مدنظر خواهد داشت.»

امیرعبداللهیان در این رایزنی تلفنی از همتای اماراتی خود نیز برای سفر به تهران دعوت کرد، سفری که هنوز زمان انجام آن قطعی نشده است. در همین حال، علیرضا عنایتی مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه نیز در مصاحبه با اسپوتنیک در پاسخ به سؤالی در مورد روابط ایران و امارت گفت: «ما در حوزه روابط با امارات در بخش اقتصادی و تجاری روابط کاملاً رو به گسترشی داریم و حجم مبادلاتی ایران و امارات هم افزایش‌یافته است. علاوه بر آن، دیدارهای مختلفی هم در سطح وزرا داشته‌ایم و وزیر خارجه ایران برای تسلیت درگذشت شیخ خلیفه بن زائد به امارات رفت و در آنجا با شیخ محمد بن زائد دیدار طولانی داشتند و طرفین بر لزوم گسترش مناسبات تأکید کردند.»

او همچنین گفت: «وزیر محیط‌زیست امارات نیز به‌تازگی با سفر به ایران در اجلاس محیط‌زیست ایران شرکت کرد و تفاهم‌نامه دوجانبه‌ای برای مبارزه با گردوغبار میان طرفین ایرانی و اماراتی به امضا رسید. سفرهای متقابلی بین ایران و امارات وجود دارد. ما ضمن اینکه نسبت به تهدید رژیم صهیونیستی در منطقه و نسبت به جمهوری اسلامی ایران هشدارهای لازم را می‌دهیم ولی فکر می‌کنیم که مناسبات ایران با امارات و سایر کشورهای منطقه بر مبنای سیاست همسایگی می‌تواند کاملاً توسعه و گسترش یابد.»

 در حال حاضر حجم مراودات تجاری و بازرگانی ایران و امارات بالغ بر ۱۵میلیارد دلار است و مقامات اقتصادی دو کشور و تجار بخش خصوصی ایران و امارت معتقد هستند که می‌توان این رقم را به ۳۰میلیارد دلار افزایش داد و یکی از مؤلفه‌های مؤثر بر این موضوع را گسترش روابط دو کشور در حوزه سیاسی می‌دانند، در همین چارچوب گسترش روابط سیاسی ایران با امارت و برخی دیگر از کشورهای عرب منطقه غرب آسیا، با توجه به برگزاری ۵دور مذاکره بین ایران و عربستان و تلاش تهران و ریاض برای انجام گفت‌وگوهای دیپلماتیک بعد از گفت‌وگوهای اطلاعاتی و امنیتی دو سال گذشته، تقریباً قابل پیش‌بینی است که البته این موضوع مخالفانی جدی نیز در سر راه خود دارد و برای جلوگیری از تحقق این موضوع دست به انجام اقدامات و کارشکنی‌هایی زده و خواهند زد.بر اساس این گزارش امارات طی سال‌های اخیر روابط خود را با اسرائیل توسعه داده است و نفتالی بنت، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل ۱۹خرداد سال جاری برای دومین بار در دوره اخیر به ابوظبی رفت. نفتالی بنت گفته بود که سفر او برای گفت‌وگو با حاکم امارات متحده عربی درباره پنهان‌کاری ایران و هماهنگی اقدامات کشورهای متحد در قبال ایران اهمیت داشته است، به نظر می‌رسد که علیرغم اراده دو کشور ایران و امارت برای گسترش روابط سیاسی دو کشور و مدیریت اختلاف‌ها، تحرکات و اقدامات رژیم صهیونیستی برای پیشبرد سیاست ایران هراسی در بین کشورهای منطقه به‌خصوص حوزه همکاری خلیج‌فارس و تلاش‌های این رژیم و آمریکا برای تشکیل ائتلاف علیه ایران با حضور کشورهای منطقه به بهانه مقابله با توانمندی‌های موشکی و نظامی ایران و مقابله با نفوذ منطقه‌ای تهران از موانع جدی تحقق این موضوع است، مانعی که دو کشور برای مدیریت اثرات آن راه سخت و دشواری در پیش رو دارند.