این روزها جــای ظریف چقدر خــالی است؟

روزنو :شايد وقتي صحبت از نگاه جامعه به مسائل مختلف مي‌کنيم همه بدون استثنا به مساله اقتصاد و معيشت بپردازند؛ اما در کنار اين مساله هستند قشري از مردم که ساير حوزه‌ها را نيز رصد و بررسي مي‌کنند. در همين راستا عده‌اي بر اين باورند که در شرايط امروز کشور حضور چهره مورد قبول و سياستمدار باهوش و کارکشته‌اي چون محمدجواد ظريف در عرصه‌هاي اجرايي و به ويژه ديپلماسي مي‌توانست بسيار تعيين کننده باشد. همه اين گفته‌ها نيز نشان از نوع عملکرد آقاي ديپلمات دارد که در هشت سال حضور خود در راس دستگاه ديپلماسي کشورمان فصل نويني از ديپلماسي هوشمندانه و هنرمندانه را به نمايش گذاشت و نشان داد که با عقلانيت و هوشمندي و سياست بخردانه، مي‌توان حتي قدرت‌هاي بزرگ را نيز در مذاکره به جايي رساند که آنچه مي‌خواهي بپذيرند. حال اينکه به نظر مي‌رسد شرايط امروز کشور به دلسوزاني در حوزه‌هاي مختلف براي کمک به دولت احتياج دارد و ظريف نيز يکي از آن افرادي است که مي‌تواند براي کشور مفيد فايده باشد.

از سياست و ديپلماسي تا دانشگاه

عملکرد برخي افراد در حوزه‌هاي مختلف و تاثيرات آن پس از سال‌ها مشخص مي‌شود و جامعه مي‌فهمد که برخي کارگزاران در برخي حوزه‌ها، عملکردي مثبت و موثري داشتند لذا بر همين اساس عملکرد برخي به نوعي معيار و شاقول اندازه گيري در عملکرد موفق قلمداد مي‌شود. اين در حالي است که به گواه بسياري از سياسيون از اصلاح‌طلبان گرفته تا اعتداليون و اصولگرايان محمدجواد ظريف؛ وزير امور خارجه پيشين کشورمان چهره‌اي بود که با عملکرد خود در حوزه سياست خارجي کشور، توانست نام خود را براي هميشه به عنوان سياستمداري باهوش و ديپلماتي کارکشته و ورزيده در تاريخ ماندگار کند. نگاهي به عملکرد وي و تيم زير مجموعه‌اش در دستگاه سياست خارجي نشان مي‌دهد که چگونه با ديپلماسي صلح، گفت‌وگو و مذاکره توانست پس از سال‌ها در مذاکراتي فشرده توافقي را براي کشورمان به ارمغان بياورد که امروز نيز اگر طرفين توافق براي احياي آن مي‌کوشند در همان سازو کار و چارچوبي حرکت مي‌کنند که ظريف در انعقاد برجام بنا نهاد. برخي بر اين عقيده‌اند که اساسا ظريف و يارانش باور به مذاکره براي حصول نتيجه داشتند و رويکردها نيز بر همين محور بود. هر چند که اميرعبداللهيان؛ وزير امور خارجه فعلي و مردانش نيز به مذاکره و گفت‌وگو براي رسيدن به نتيجه باور دارند و نهايت تلاش خود را نيز در اين خصوص به کار مي‌برند اما به نظر عده‌اي اگر همان زماني که تيم مذاکره کننده سابق در وين مذاکرات را تا انتها پيش برده بود همان‌ها را مامور به پايان رساندن مذاکرات مي‌کردند شايد امروز ديگر شاهد مانع تراشي‌هاي زياده خواهانه آمريکايي‌ها براي احياي برجام نبوديم. قدر مسلم آنچه که باعث شده امروز برخي اين گزاره را مطرح کنند که «اگر ظريف بود» يا «براي احياي برجام بايد ظريف را برگردانند» اين باشد که وزير خارجه پيشين زبان ديپلماسي بين‌المللي را بهتر مي‌شناخت و مي‌دانست که بايد چگونه مذاکره کرد تا هم گامي از منافع ملي و حقوق مردم کوتاه نيامد و هم به احياي توافق پرداخت. لذا همين نکات است که با توجه به عدم توفيق مذاکرات در وين و دوحه بسياري جاي خالي ظريف را حس مي‌کنند. البته ظريف اخيرا در گفت‌وگويي با «صبح‌نو» در خصوص اينکه سال گذشته گفته بود حاضرم در دولت آينده وزير امور خارجه باشم، گفته: «در کمال صداقت مي‌گويم که اگر آقاي رئيسي هم به من پيشنهاد وزارت خارجه داده بود، براي من دشوار بود که رد کنم؛ احتمالا رد مي‌کردم، با اينکه مي‌دانستم نه خود آقاي رئيسي؛ بلکه اعضاي کابينه ايشان چه گرايش‌هايي دارند و نمي‌توانستم دور يک ميز با کساني بنشينم که هشت سال تمام به من خائن و وطن‌فروش و... گفته بودند، اما اگر چنين پيشنهادي مي‌شد حتما براي اينکه نپذيرم درگيري وجداني پيدا مي‌کردم» اين در حالي است که با اين شرايط ديپلمات خندان پس از دوره وزارتش فارغ از غوغاي سياست و ديپلماسي به دانشگاه بازگشته و در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به تدريس مشغول است.

مهارت‌هاي ديپلماتيک نقش تعيين کننده‌اي دارد

يک فعال سياسي اصلاح‌طلب در ارتباط با شرايط فعلي در ديپلماسي بين‌المللي اظهار داشت: مي‌دانيم که سياست خارجي ايران بر اساس راهبردهاي کلي که نظام دارد دنبال مي‌شود و وزارت خارجه نيز بخشي از اين سازوکار است و رهبر معظم انقلاب نيز فرموده‌اند که «وزارت امور خارجه مجري سياست‌هاي نظام است.» بخشي از آن در شوراي عالي امنيت ملي تدوين و تصويب مي‌شود و وزارت امور خارجه به عنوان مجري اينها را دنبال مي‌کند. محمود صادقي به «آرمان‌ملي» گفت: حوزه سياست خارجي به جهت پيچيدگي‌هايي که دارد يک کار بسيار حرفه‌اي و تخصصي است و علاوه بر آن نيازمند افرادي است که داراي تجربه انباشته باشند، با زبان مرسوم دنيا آشنا و تسلط داشته باشند و جريان‌هاي جاري عرصه سياست بين‌الملل را بشناسند. زبان ديپلماتيک داشته باشند. وي افزود: دانستن زبان و فرهنگ طرف‌هاي مذاکره همه موثر است. دبير کل انجمن مدرسين دانشگاه‌ها در خصوص محسوس بودن نبود محمدجواد ظريف به عنوان ديپلماتي باهوش و کارکشته بيان کرد: آقاي دکتر ظريف شخصيتي بسيار منحصر به فرد است که در طي 4 دهه گذشته تجربه حضور در سازمان ملل و حضور در فراز و نشيب‌ها و تحولات مختلف سياست خارجي ايران، زندگي در آمريکا و تحصيلات و تدوين رساله و تاليفات به زبان انگليسي‌ و سخنراني‌ها به همان زبان و همچنين اينکه مورد اعتماد نظام بودند از وي شخصيتي منحصر به فرد ساخته بود. صادقي ادامه داد: در مقايسه با وزراي خارجه کشورهاي ديگر و کشورهاي پيشرفته آقاي ظريف شخصيت ممتازي بود. البته آقاي اميرعبداللهيان هم شخصيتي است که سلسله مراتب شغلي در وزارت خارجه را طي کرده و چهره شايسته‌اي است. عضو جبهه اصلاحات ايران عنوان کرد: البته تيم آقاي ظريف هم بعد از روي کارآمدن بايدن عملا نتوانست کاري انجام دهد و اين نکته‌اي است که بايد به آن توجه کرد. صادقي تصريح کرد: به هر ترتيب اکنون در شرايط پس از خروج غير قانوني آمريکا از برجام و عهدشکني اين کشور قرار داريم و ايران پاي برجام ايستاد اما اين آمريکا بود که از برجام خارج شد و اين شرايط را رقم زد. اينکه ايران بر تضمين و انتفاع اقتصادي از برجام اصرار مي‌کند نکته‌اي است که بايد به هر تيم مذاکره کننده‌اي براي آن حق داد. با وجود اينها مهارت‌هاي ديپلماتيک نقش تعيين کننده‌اي دارد.