آمارسازی، دروغ‌بازی

روزنو :بخشی از نیروهای موسوم به ارزشی که این روزها پشت سر دولت سید ابراهیم رئیسی قرار گرفته‌اند، اصرار دارند مردم ادعاهای آنان درباره یکسری آمار را باور کنند. به‌تازگی این جریان سیاسی که شاهد افزایش انتقادات نسبت به عملکرد دولت است مسیر جدیدی را در پیش گرفته است. این جریان می‌کوشد تا با متوسل شدن به آمارهای ساختگی و حتی برخی اتفاقاتی که رخ نداده است، اعلام کند نه‌تنها مردم منتقد دولت نیستند بلکه با وجود همه مشکلات مردم از وضع موجود هم خیلی راضی هستند؛ موضوعی که البته با اظهارات صریح نمایندگان مجلس و حتی برخی از مقامات دولتی تناقض دارد. البته این جریان سیاسی مرزهای دروغ را نه‌تنها در حمایت از دولت بلکه در موضوعات دیگر هم در پیش گرفته است؛ کاری که باعث می‌شود تنها اعتماد افکار عمومی نسبت به آنان روزبه‌روز کاهش پیدا کند.

روزنامه‌ایران به‌عنوان یک رسانه رسمی و ارگان رسمی دولت رسماً پرچم‌دار آمارسازی شده است. طی دو روز گذشته این روزنامه دو بار دست به انتشار آمار و ادعایی زده است که هیچ پشتوانه علمی و رسمی ندارد. به‌غیراز این، این آمار ادعایی رسماً با شرایط امروز جامعه ایران کاملاً متضاد است.

روزنامه‌ایران ابتدا روز یکشنبه در گزارشی نوشت: «یافته‌های نظرسنجی‌های مراکز معتبر داخلی، وضعیت کاملاً متفاوتی در زمینه رضایت عمومی یا شادی ایرانیان در زندگی ارائه می‌‌کند. برخلاف سیاه‌نمایی مؤسسه‌های خارجی و تکرار آن از سوی برخی غرب‌گرایان داخلی، بررسی‌ها نشان می‌‌دهد در سال 1401 میانگین نمره شادکامی 64.41 از 100 بوده است. در همین رابطه، سنجه‌های «خودم را فردی فعال و تأثیرگذار می‌‌بینم» با امتیاز 72.3، «نسبت به آینده امیدوار هستم» با امتیاز 69.4، «از زندگی خود لذت می‌‌برم» با امتیاز 68.7 و «احساس می‌‌کنم زندگی ارزشمندی دارم» با نمره 68.5 از 100، نشان می‌‌دهد که ایرانیان در محدوده انسان‌های شاد قرار دارند. درعین‌حال، نتایج یک نظرسنجی درباره «سنجش میزان رضایتمندی عمومی» که در خرداد 1401 انجام‌شده است، نشان می‌‌دهد 75درصد مردم در سطح زیاد و تا حدی زیاد در زندگی احساس آرامش و آسایش می‌‌کنند. در این رابطه، 91درصد در سطح زیاد و تا حدی زیاد از سازگاری و همدلی در خانواده خود رضایت دارند و 80درصد معتقدند «مردم در کارهای خیر شرکت کرده و به یکدیگر کمک می‌‌کنند.» این روزنامه درعین‌حال تأکید داشت هر کسی سخنی غیرازاین آمار بگوید غرب‌گراست و می‌خواهد سیاه نمایی کند. این موضع‌گیری تند علیه منتقدان در حالی است که سید ابراهیم رئیسی در بیشتر سخنرانی‌های خود تأکید می‌کند که می‌خواهد نظر منتقدان را گوش کند.این روزنامه در ابتدای همین گزارش نوشته بود: «نظرسنجی‌های مراکز معتبر افکارسنجی داخلی، از امید به آینده، روشن بودن افق و رضایت نسبی ایرانیان، هم از وضعیت اجتماعی خود و هم از عملکرد دولت در برخی حوزه‌ها حکایت می‌کند. اما درست در همین شرایط، برخی منتقدان داخلی دولت، با تکیه بر نظرسنجی‌های غیرمعتبر مراکز و مؤسسات غربی، نتایج کاملاً معکوسی را به جامعه مخابره می‌‌کنند. به‌طورکلی استفاده از نظرسنجی‌های مجعول به‌مثابه ابزار زیر سؤال بردن رقیب سیاسی، مع‌الأسف پدیده‌ای رایج در بخشی از سیاست داخلی ما است. ازجمله تلاش‌ها برای ابزارسازی از نظرسنجی، نتایج به‌اصطلاح یک پژوهش خارجی است که از سوی برخی طیف‌های منتقد دولت مورداستفاده قرارگرفته است. این طیف، به‌جای تکیه بر برنامه‌های ایجابی خود و اقناع افکار عمومی با کارنامه قبلی یا برنامه آتی، تلاش کرده با استفاده از این حربه تازه‌یاب، عملکرد یک‌ساله دولت سیزدهم را زیر سؤال ببرد. این طیف، حتی به ناکام‌ جلوه دادن دولت بسنده نکرده، بلکه فراتر از دولت رفته و از مسدود بودن افق‌ها در ایران صحبت رانده است. درحالی‌که به نظر می‌‌رسد افقی که به‌راستی مسدود شده و امیدی به گشایش آن نیست، افق این جریان سیاسی است، نه آینده ایرانیانی که در یک سال گذشته نظاره‌گر گشایش‌های ناشی از عملکرد دولت و حرکت به سمت عدالت داخلی و خارجی با تکیه بر قدرت مردم بوده‌اند.»

اما دیروز بعدازآنکه انتقادات زیادی نسبت به این گزارش مطرح شد دوباره روزنامه‌ایران همان ادعاها را این بار به شیوه‌ای جدید مطرح کرد.

این روزنامه مدعی شد: «آنچه در گزارش شماره قبل «ایران» به آن استناد شد، متکی بر یافته‌های نظرسنجی سه نهاد معتبر وزارت اطلاعات، مرکز افکارسنجی صداوسیما و مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) است؛ نهادهایی که گزارش‌ها و یافته‌های پژوهشی آن‌ها همواره مورد استناد چهره‌های دانشگاهی و دیگر مراکز تحقیقاتی داخلی بوده است. وزارت اطلاعات در نظرسنجی خود که در پی اجرای طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها صورت گرفت، «میزان رضایتمندی عمومی» را سنجیده، مرکز افکارسنجی صداوسیما «پنداشت مردم از وضعیت اقتصادی کشور و دولت سیزدهم» و نیز «روند ارزیابی پاسخگویان از جایگاه ایران در صحنه بین‌الملل» را بررسی کرده و آنچه از مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به آن اشاره شد، موج دوم پیمایش ملی «سنجش شادکامی مردم ایران» است که اول تیرماه جاری انجام شده است. این یافته‌ها همچنین بسیار نزدیک به یافته‌های دیگر نظرسنجی‌هایی است که پیش‌ازاین، مراکز داخلی همچون ایسپا یا دانشگاه مریلند طی ماه‌های گذشته انجام داده‌اند.»

البته به نظر می‌رسد که این شیوه مواجهه دولت با مشکلات امروز ایران به‌تبع از نوع رفتار ریاست جمهوری است. طی ماه‌های اخیر اعتراضات اجتماعی در شهرهای مختلف کشور شکل‌گرفته است. درعین‌حال بیشتر نمایندگان مجلس هر روز علیه ضعف کابینه رئیسی سخنرانی می‌کنند اما در تمام این مدت حتی یک‌بار هم رئیس‌جمهوری نسبت به این اعتراضات و انتقادات واکنشی نشان نداده است. رئیسی تنها اصرار دارد که دولت او تابه‌حال موفق بوده است. هرچند که خودش هم از محقق نشدن وعده‌هایش گلایه دارد. ازجمله‌اینکه چند وقت پیش از عملی نشدن ساخت سالی یک‌میلیون مسکن انتقاد کرد.

یافته‌های وزارت اطلاعات

روزنامه‌ایران مدعی شده که یافته‌های وزارت اطلاعات در زمینه گزارش‌های دینی و مذهبی نشان می‌دهد، 76درصد از پاسخگویان به این نظرسنجی به‌طور زیاد و تا حدی زیاد بر این باورند که «مردم در مراسم و مناسبت‌های مذهبی شرکت می‌کنند.» در حوزه مسائل اجتماعی نیز، حدود 64درصد پاسخگویان به‌طور زیاد و تا حدی زیاد بر این باورند که «مردم به‌حق و حقوق اجتماعی احترام می‌گذارند.» 66درصد پاسخگویان نیز به‌طور زیاد و تا حدی زیاد بر این نکته تأکید داشته‌اند که مردم در روابط اجتماعی خود با یکدیگر با تحمل و مدارا رفتار می‌کنند. حدود 70درصد (34درصد زیاد و 36درصد نسبی) از تأمین امنیت عمومی رضایت داشته و 17درصد از پاسخگویان احساس امنیت را در سطح کم و 9درصد بسیار کم اظهار کرده‌اند.

به نظر می‌رسد که این روزنامه تلاش می‌کند تا از اعتبار این وزارتخانه برای تبلیغات به نفع دولت استفاده کند. این در حالی است که تابه‌حال هیچ گزارشی دراین‌باره به‌طور رسمی منتشرنشده است. طی ماه‌های اخیر با توجه به موج گرانی‌ها بارها نمایندگان مجلس اعلام کرده‌اند که تحمل مردم تمام‌شده است و مردم تحت‌فشار حداکثری در حال گذران زندگی هستند. به‌غیراز این ائمه جمعه هم حتی چندین بار درباره وضعیت اجاره مسکن ابراز نگرانی کرده‌اند. چندی پیش یکی از روحانیون سرشناس در یک برنامه زنده تلویزیونی نسبت به وضعیت نگران‌کننده مردم اشک ریخت. حالا سؤال این است که چگونه مقامات و شخصیت‌های مهم کشور نسبت به وضعیت مردم ابراز نگرانی می‌کنند ولی نظرسنجی‌های دولتی نشان می‌دهد که مردم شاد هستند؟
اما روزنامه‌ایران پا را فراتر گذاشته و مدعی شده نه‌تنها مردم ایران شاد و امیدوار به آینده هستند بلکه علت این شادی و امیدواری هم چیزی نیست جز دولت سید ابراهیم رئیسی. این روزنامه نوشته: «برخی از منتقدان امیدواری 70درصدی ایرانیان به آینده را زیر سؤال برده‌اند، درحالی‌که بررسی‌ها نشان می‌دهد آنچه سبب بهبود شاخص امید به آینده در ایرانیان شده است، عملکرد دولت بوده است. یکی از ملاک‌ها در این نتیجه‌گیری، می‌تواند نتایج نظرسنجی ایسپا در مردادماه 1400 باشد... یافته‌های جدید ایسپا درباره امیدواری به آینده، نشان می‌دهد در یک سال گذشته، به دلایلی داخلی، نظر طیف گسترده‌ای از پاسخ‌دهندگان نسبت به آینده تغییر کرده است.» دیروز اما روزنامه جمهوری اسلامی هم نسبت به این ادعاهای روزنامه‌ایران واکنش نشان داد و نوشت که «لابد طبق همین نظرسنجی، 200درصد مردم هم می‌گویند چه کیفی دارد این گرانی بی‌سابقه که تازگی‌ها نصیب ما شده!»

ادعاهای همسان

به نظر می‌رسد که این طیف سیاسی در طرح ادعاهای بدون پشتوانه جدی هستند. به‌طور مثال روزنامه کیهان در ادامه حمایت‌های خود از طالبان در افغانستان مطلبی خلاف آنچه گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد نوشته است. این روزنامه مدعی شده است: «وضع امنیتی مردم افغانستان ازجمله وضع امنیتی شیعیان بهبود قابل‌ملاحظه‌ای داشته است؛ هر چند هنوز مشکلات وجود دارند و همکاری‌های بیشتر دو طرف را طلب می‌نماید.» درحالی‌که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که طی ماه‌های گذشته طالبان هم دست به کشتار بر اساس مذهب زده‌اند و هم نسبت به برخی اقوام در این کشور ظلم‌های زیادی کرده‌اند.

یا در موردی دیگر برخی رسانه‌های وابسته به جریان اصولگرا دیروز در خبری مدعی شدند که به متروی تل‌آویو در رژیم صهیونیستی حمله سابیری شده است. درحالی‌که از اساس این شهر مترو ندارد. بعد این رسانه‌ها تلاش کردند مطالب خود را اصلاح کنند و بگویند که شرکت در حال ساخت مترو مورد هدف قرار گرفته است.در اتفاقی دیگر خبرگزاری ایرنا به‌عنوان مهم‌ترین خبرگزاری دولتی کشور در گزارشی بلند تلاش کرده که اشتباه معاون اول رئیس‌جمهوری را توجیه کند. مخبر در نامه‌ای در اشتباهی فاحش به‌جای استفاده کلمه لایحه از کلمه طرح استفاده کرده بود. بسیاری با انتقاد از او نوشتند که نه خودش و نه همکارانش در دولت نمی‌دانند تفاوت این دو چیست. حالا ایرنا گزارشی منتشر کرده و برای آن تیتر نوشته: «رمزگشایی از طرح کلمه «طرح» در نامه مخبر» ایرنا مدعی شده است که مخبر عامدانه از کلمه طرح استفاده کرده است درصورتی‌که متن نامه نشان می‌دهد او کاملاً اشتباه کرده چون وقتی از مصوبه دولت اسم برده می‌شود منظور لایحه است و نه طرح.