عماد افروغ: افراد را متوجه فلسفه حجاب نکردیم/ بچه‌ها باید متوجه شوند که هنجارشکنی کرده‌اند؛ تفهیم باید به زبانی مهربانانه و دوستانه باشد

روزنو :عماد افروغ، استاد جامعه‌شناس دانشگاه تهران و عضو کارگروه رصد فرهنگی کشور می گوید: وجه عام و جنبه عمومی اتفاقی که در شیراز رخ‌داده همچنین اتفاقات مشابه نشان می‌دهد که ما به‌اندازه کافی کار فرهنگی نمی‌کنیم. در رابطه با عفاف و حجاب روش‌های ما ایجابی نیست و متأسفانه عمدتاً از روش‌های سلبی استفاده می‌کنیم و مدام می‌گوییم حجاب داشته باشید اگر نداشته باشید فلان می‌شود و بهمان درحالی‌که هنوز افراد را متوجه فلسفه حجاب نکردیم. ما در مورد نوع پوشش و حجاب دچار مسئله جدی هستیم و نتوانستیم پوشش را با مد به‌روز هماهنگ کنیم.

فیلم کوتاه تجمع جوانان و نوجوانان در بلوار چمران شیراز واکنش‌های زیادی را در پی داشت. این فیلم از تجمع تعدادی از دختران بی‌حجاب در یک مکان شهری حکایت دارد. برخی معتقدند باید با این موضوع برخورد قضایی شود اما مسئولان استان فارس و ... با این موضوع برخورد قهری نکردند. البته 4 نفر در این ارتباط باسابقه پرونده امنیتی دستگیرشده‌اند. در این ارتباط عماد افروغ، استاد جامعه‌شناس دانشگاه تهران و عضو کارگروه رصد فرهنگی کشور، می‌گوید: «باید بچه‌ها متوجه شوند که هنجارشکنی کرده‌اند اما این تفهیم باید به زبانی مهربانانه و دوستانه باشد و از برخورد قضایی پرهیز شود چراکه برخوردهای قضایی شدید نتیجه معکوس داشته و دارد.» در ادامه گزیده‌ای از نظرات وی را می‌خوانید.

فیلم هنجارشکنی شیراز بسیار دیده‌شده است که این موضوع در دو جنبه عام و خاص باید بررسی شود. در ریشه‌یابی جنبه خاص این ماجرا باید به فضای احساسی نوجوانان توجه داشت که نوعاً به نظر می‌رسد دختران در این فیلم در سطح سنی مقطع راهنمایی و متوسطه هستند. این گروه سنی سرشار از احساس هستند و درواقع نمی‌توان این‌طور ارزیابی کرد که عقلشان بر احساسشان غلبه دارد. بنابراین با توجه به این نکته لازم است با آنها مواجهه رأفت آمیز شود. اما در کنار این مواجهه باید به آنها تفهیم شود که اقدامشان خلاف شرع و عرف جامعه است. برای همین باید این بچه‌ها متوجه شوند که هنجارشکنی کرده‌اند اما این تفهیم باید به زبانی مهربانانه و دوستانه باشد و از برخورد شدید و غلیظ قضایی به‌شدت پرهیز شود چراکه برخوردهای شدید قضایی نتیجه معکوس دارد.

من در یک جلسه‌ای واسطه‌ای پیدا کردم که این موضوع را به مسئولان شیراز منتقل کنند. هدفم از انتقال این مطلب بود که با بچه‌ها برخورد قهری نشود. خوشبختانه بعد از ساعتی با بنده تماس گرفته شد و متوجه شدم که مسئولان نیز در جریان این معنا بوده و استاندار فارس و مسئولان حوزه علمیه این استان هم به دنبال برخورد رأفت آمیز هستند. حتی یکی از روحانیون سرشناس استان فارس که در حال حاضر در مکه مکرمه به سر می‌برد بلافاصله پس از حساسیت برانگیز شدن موضوع با مسئولین تماس گرفته و تأکید کرده که در این جریان مراقب رفتار حکومتی با نوجوانان باشند و به‌هیچ‌عنوان تندروی نکنند. نوجوانان به اقتضای رفتار احساسی‌شان گاهی اقداماتی انجام می‌دهند که با منطق عقلی فاصله دارد بنابراین من مطمئن هستم آنها هنگام انجام این اقدامات اصلاً متوجه هنجارشکنی و تخلفشان نیستند و ازاین‌رو نباید برخورد قضایی با آنها صورت گیرد. رفتار حکومتی با نوجوانان بهتر است در حد فراخواندن والدین آنها و آشکار کردن قبح قضیه برای بچه‌ها باشد. همچنین دستگاه‌های مربوط می‌توانند با روش‌های موسوم تربیتی که سوای برخورد قضایی و قهری است نوجوانان را بیدار کنند تا خدایی نکرده پرونده قضایی برای آنها باز نشود که اگر کار به محکمه و دادگاه بکشد به‌هیچ‌عنوان صحیح نیست و آینده نوجوانان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

حساب سازمان دهندگان این اتفاق از باقی افراد جداست

ممکن است یک وجه سازمانی داشته باشد، وقتی یک جرم، سازمانی و مدیریت شده هدایت شود این موضوع با جرم عادی که نوجوانان مرتکب شده‌اند متفاوت است. در دنیا نیز جرائم عادی و سازمان‌یافته معنای متفاوت دارند و نحوه برخورد هم مختلف است. جرم سازمانی یعنی عده‌ای پشت پرده اقدامات مجرمانه را هدایت و مدیریت می‌کنند. سازمان دهندگان این جرم برخلاف نوجوانان، آگاهانه و با سوءقصد و نیت مرتکب جرم می‌شوند. ازاین‌رو حساب سازمان دهندگان این اتفاق از باقی افراد جداست.

طبق آخرین اخباری که از آن مطلع هستم در این رابطه چهار نفر بازداشت‌شده‌اند که پرونده امنیتی دارند. این چهار نفر احتمالاً ماجرای شیراز را سازمان‌دهی کرده‌اند.

افراد را متوجه فلسفه حجاب نکردیم

وجه عام و جنبه عمومی اتفاقی که در شیراز رخ‌داده همچنین اتفاقات مشابه نشان می‌دهد که ما به‌اندازه کافی کار فرهنگی نمی‌کنیم. در رابطه با عفاف و حجاب روش‌های ما ایجابی نیست و متأسفانه عمدتاً از روش‌های سلبی استفاده می‌کنیم و مدام می‌گوییم حجاب داشته باشید اگر نداشته باشید فلان می‌شود و بهمان درحالی‌که هنوز افراد را متوجه فلسفه حجاب نکردیم. ما در مورد نوع پوشش و حجاب دچار مسئله جدی هستیم و نتوانستیم پوشش را با مد به‌روز هماهنگ کنیم. منظور من از مد روز پوشش اسلامی همان طرحی است که در مجلس هفتم تحت عنوان طرح سامان‌دهی مد و لباس تصویب شد اما هنوز اجرانشده است. به همین خاطر من معتقد هستم باید پوشش اسلامی طبق یک مد به‌روز با حفظ حریم تاریخی شرعی و نماد زیبا شناسانه به جوانان ارائه گردد.

پوشش ما نماد زیباشناسی ندارد

اگر به نماد زیباشناسی توجه می‌شد مسئله پوشش و مد در جامعه این‌گونه نبود. اتفاقی که در شیراز رخ‌داده تابع مدهایی است که از دست ما خارج است. مادامی که کار ایجابی در رابطه با پوشش انجام نشود و مد به‌روز ارائه نشود و تنها از روش‌های سلبی استفاده شود افراد تنها در مکان‌هایی که با برخورد روبه‌رو هستند به اجبار تا حدودی در پوشش احتیاط می‌کنند. برعکس در مکان‌هایی که برخورد سلبی و ارعاب و تهدید نباشد عده‌ای از مدهایی که قابل‌قبول نیست تبعیت می‌کنند. مسئله حجاب برای افراد درونی شود و لازمه درونی شدن حجاب اقدامات تربیتی، اخلاقی و عاطفی و از همه مهم‌تر ارائه مد به‌روز است. تا هنگامی‌که ما کار فرهنگی درست انجام ندهیم و حجاب اسلامی را به عنوان مد روز جامعه ارتقاء ندهیم تنها روشی که به ذهنمان می‌رسد همین است که مسئله کنترل حجاب را به دست نیروی انتظامی بسپاریم که در این مرحله آنها چاره‌ای جز برخورد قهری و اجباری با مسئله ندارند. وی در ادامه تصریح می‌کند: نیروی انتظامی مسئول مد نیست آنها وظایف قضایی و مواجهه فیزیکی دارند. باید نهادهای فرهنگی و نهادهای متولی مد و لباس که اتفاقاً تعدادشان در کشور ما بسیار است و همچنین سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ارشاد متحدالشکل عمل کنند و فعالیت‌هایشان هم‌افزایی داشته باشد تا ما به نتیجه برسیم و شاهد این‌گونه اتفاقات نباشیم.