وام مسکن در وضعیت «همینه که هست»

روز نو :قصه افزایش قیمت هر متر مربع خانه در پایتخت در مقابل تسهیلاتی که بانک‌ها می‌دهند در یک‌طرف و چیزی که در حساب متقاضیان خرید مسکن به اسم وام می‌رود هم در طرف دیگر؛ حکایت از ماجرای تلخ و عجیبی دارد که در مقابل طومار دردسرهای اقتصادی کاملاً به فراموشی سپرده‌شده است؛ اقشار ضعیف هم در این میان انگار رها شده‌اند؛ شبیه کسی که هر روز در باتلاق گرفتاری فرو می‌رود و در مقابل فریادی که می‌زند، این جمله را می‌شنود؛ «همینه که هست»؛ در مقابل عملکرد بانک‌ها صدایشان به‌جایی نمی‌رسد؛ نه کسی از بانک‌ها خرده می‌گیرد و نه بساط این سودهای نجومی به اسم پرداخت تسهیلات خرید مسکن جمع می‌شود؛ یک جای کار می‌لنگد؛ این را می‌توان با یک حساب‌وکتاب ساده و نگاهی به رفتار و نحوه تسهیلات‌دهی بانک‌ها به همه آن‌هایی که می‌خواهند سقفی بالای سر داشته باشند، به‌خوبی فهمید.

نزدیک به یک سال از ابلاغ وام 18درصدی مسکن می‌گذرد و این یعنی حدود 12ماه از اشتهای سیری‌ناپذیر بانک‌ها برای دریافت سودهای حاصل از این تسهیلات رد شده. اواخر شهریور سال گذشته؛ یعنی در روزهایی که متوسط قیمت هر متر مربع خانه در پایتخت، به حدود 31میلیون و 700هزار تومان رسید، بانک مرکزی طی مکاتبه‌ای با بانک مسکن، افزایش سقف‌های تسهیلات ساخت و خرید مسکن، از محل اوراق گواهی حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن را به بانک مسکن ابلاغ کرد تا سقف تسهیلات ساخت و خرید مسکن از محل اوراق گواهی حق‌تقدم در تهران برای زوجین به 400میلیون تومان برسد. درصورتی‌که متوسط قیمت هر مسکن در تهران را بر اساس قیمت تابستان سال گذشته در نظر بگیریم، این یعنی خرید یک واحد حدوداً 100متری آن‌روزها برای زوجین پایتخت‌‌نشین حدود سه میلیارد و 170میلیون تومان آب می‌خورد که حدود 400میلیون تومان از این مبلغ باید از سوی بانک در قالب تسهیلات تأمین می‌شد؛ رقمی ناچیز در برابر هزینه سنگین مسکن؛ اما از این موضوع که بگذریم عملکرد بانک‌ها در این زمینه قابل‌تأمل است و صحبت با افرادی که از این تسهیلات برای خرید خانه استفاده کرده‌اند، اتفاقات عجیبی را نشان می‌دهد؛ «دریافت 400میلیون تومان وام برای خرید مسکن در تهران، حدود 900میلیون تومان در همان اوایل زندگی هزینه روی دستمان گذاشت.» انتقادها از روند پرداخت تسهیلات خرید مسکن در تهران در شرایطی است که حالا متوسط قیمت هر متر مربع خانه در پایتخت از 35میلیون تومان عبور کرده و این تسهیلات تبدیل به رقم کاملاً ناچیزی در برابر اعداد درشت خرید مسکن شده؛ اما جدای از این‌که قیمت‌ها در بازار مسکن به کجا رسیده، با نگاهی به گزارش‌های رسیده به دست «همدلی» می‌توان به جرات گفت که بانک‌ها از شرایط موجود سوءاستفاده کرده و از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. این را می‌توان با نگاهی به صحبت‌های افرادی که تجربه استفاده از چنین تسهیلاتی را برای خرید خانه داشته‌اند، به‌خوبی فهمید. در همین زمینه یکی می‌گوید: «400میلیون تومان برای دریافت تسهیلات از بانک دریافت کردم، این رقم برای خرید خانه بسیار ناچیز است، اما درد اصلی این است که در همان ابتدا، حدود 102میلیون تومان از رقم همین وام توسط بانک از حسابم برداشته شد، یعنی در مجموع رقم وامی که گرفتم از 400میلیون تومان به 298میلیون تومان رسید؛ تازه اینکه خیلی بد نیست؛ برای بازپرداخت رقم وام باید 900میلیون تومان در ازای چیزی که در حسابم باقی‌مانده پرداخت کنم.» نکته قابل‌توجه این است که بانک‌ مسکن این تسهیلات را با عنوان وام کمک به خانه‌دار شدن افراد بی‌سرپناه می‌دهد، اما در دل آنچه تخلفاتی که صورت نمی‌گیرد و چه سودهای عجیبی که از اقشار مختلف دریافت نمی‌شود؛ از همان قشری که پول خرید خانه ندارند، هزینه تأمین معیشت کمرشان را خم کرده و تنها راهی که دارند، استفاده از تسهیلات بانک‌هایی است که بازپرداخت رقم وام‌هایشان در مقابل هزینه‌های سنگین زندگی، داستان یک گرفتاری دیگر است. گفته می‌شود که اقساط وام 400میلیون تومانی خرید مسکن برای تهرانی‌ها در بازپرداخت به‌روش ساده ماهانه شش میلیون‌و661هزارتومان است.

این یعنی، کل بازپرداخت این وام در ماه 12سال دوازدهم بالغ بر 959میلیون و 262هزار تومان، است، به‌عبارت‌دیگر سود این وام 559میلیون و 262هزار تومان می‌شود. سؤال اینجاست که در کدام‌یک از کشورهای دنیا یک چنین رقم درشتی برای ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها؛ آن‌هم به اسم کمک به خرید مسکن، دریافت می‌شود که در ایران این موضوع بدون واکنش خاصی از سوی رسانه‌ها در جریان است و هیچ واکنشی به آن نشان داده نمی‌شود. البته که درباره سایر تسهیلات نیز چنین سودهای درشتی برای بانک‌ها را می‌توان دید؛ مثلاً درباره وام 80میلیون تومانی، گفته می‌شود که اقساط این وام در بازپرداخت پنج‌ساله و با نرخ سود 17.5درصدی انجام می‌شود که ماهانه حدود دو میلیون تومان است؛ این یعنی سود این وام حدود 40میلیون و کل بازپرداخت آن 120میلیون تومان است؛ 120میلیون بازپرداخت در ازای 80میلیون تومان وام؛ یا 400میلیون تومان وام در ازای حدود 900میلیون تومان بازپرداخت. در همین زمینه گفته می‌شود که مبلغ اقساط وام 320میلیون تومانی ماهانه پنج میلیون و 329هزار تومان، کل بازپرداخت 767میلیون تومان و سود این وام 447میلیون تومان است. همچنین قسط ماهانه وام 240میلیون تومانی از محل اوراق حق تقدم حدود چهار میلیون تومان با سود 335میلیون و کل بازپرداخت 575میلیون تومان می‌شود.

برخی می‌گویند بدترین حالت مقابله با افزایش بهای مسکن، اعطای تسهیلات است؛ این یعنی سود بادآورده‌ای که نصیب محتکران مسکن شده از جیب قشر متوسط؛ آن‌هم با بهای چندین برابر تأمین شود. با نگاهی به روند تسهیلات‌دهی بانک‌ها به نظر می‌رسد معیشت قشر متوسط و ضعیف تا چند دهه به گروگان گرفته می‌شود. تحت چنین شرایطی بهتر نیست، سیاست‌های بانک مرکزی در این زمینه تغییر کند و اگر قرار است تسهیلاتی برای خرید مسکن در نظر گرفته می‌شود با سود زیر پنج درصد و زمان بازپرداخت طولانی‌تر باشد؟