نبايد بگذاريم پرونده هسته اي برود شوراي امنيت
اقدام اخیر شورای حکام در صدور قطعنامه علیه ایران به نوعی ممکن است آینده برجام را مخدوش کند. در شرایط کنونی ایران سه ماه فرصت دارد که در راستای خواسته‌های آژانس حرکت کند و دغدغه‌های آنها را مرتفع کند
روزنو :
روز نو :در حالی که در ماه‌های گذشته در برخی مقاطع مواضع ایران و آمریکا به هم نزدیک شده بود یکباره ورق برگشت و با صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران وضعیت برجام وارد فاز جدیدی شد. این در حالی است که ایران نیز در واکنش به قطعنامه اخیر برخی دوربین‌های آژانس را خاموش کرد تا طرفین در مسیری قرار بگیرند که بحران را تشدید می‌کند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع با قاسم محبعلی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. محبعلی معتقد است: «همه شرایط به ما نشان می‌دهد که منافع ایران این است که برجام را حفظ کند و به سمت مسیری حرکت کند که تحریم‌ها برداشته شود. هرچه این اتفاق به تعویق بیفتد ممکن است با چالش‌های بیشتری مواجه شود. به همان اندازه اگر ایران به سمت حفظ برجام و لغو تحریم‌ها حرکت کند با شرایط بهتری مواجه خواهد شد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران چه پیامدهایی برای مذاکرات هسته‌ای ایران خواهد داشت؟ آیا این اقدامات گره‌های برجام را بیشتر نمی‌کند؟
اقدام اخیر شورای حکام در صدور قطعنامه علیه ایران به نوعی ممکن است آینده برجام را مخدوش کند. در شرایط کنونی ایران سه ماه فرصت دارد که در راستای خواسته‌های آژانس حرکت کند و دغدغه‌های آنها را مرتفع کند. در غیر این صورت این احتمال وجود دارد که در سه ماه آینده شورای حکام پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. این یک تصمیم سیاسی است که بستگی به این موضوع دارد که طرف‌های مقابل چه تصمیمی در این زمینه بگیرند. واقعیت این است که وضعیت کنونی روند ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل را تسریع می‌کند. اگر پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارسال شود نیز به احتمال زیاد باید با برجام خداحافظی کرد. نکته دیگر اینکه ایران در واکنش به صدور قطعنامه شورای حکام دوربین‌های آژانس را خاموش کرده است. من این اقدام را واکنشی می‌دانم. در عالم سیاست باید واقع بین بود و سود و زیان یک تصمیم را در آینده مشاهده کرد. این وضعیت نوعی واکنش در مقابل واکنش را به وجود آورده و به نظر می‌رسد طرفین وارد روندی شده‌اند که بحران را تشدید خواهد کرد.
ایران در مقابل این قطعنامه باید چه رویکردی را در دستور کار قرار می‌داد؟
فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح آمیز است و نسبت به همکاری با آژانس نگرانی وجود ندارد. من معتقدم نباید نگرانی در این زمینه وجود داشته باشد. برنامه هسته‌ای ایران هدف‌های اقتصادی و علمی دارد و در چنین شرایطی می‌توان با آژانس همکاری کرد و نگرانی‌های آژانس را مرتفع کرد. در چنین شرایطی می‌توان بهانه را از دست مخالفان جمهوری اسلامی و مخالفان برجام گرفت. از سال1384 که ایران اقدام به شکستن مهر و موم آژانس کرد و باعث شد که پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل برود و دولت وقت قطعنامه‌ها بین‌المللی را کاغذ پاره خواند هزینه‌های زیادی به کشور وارد شد. هزینه‌هایی که مسائل دیگر و از جمله مدیریت داخلی کشور را نیز تحت الشعاع قرار داد. اقدامات تشدید کننده بحران همواره برای کشورها هزینه ایجاد خواهد کرد. مجلس شورای اسلامی می‌تواند در چنین شرایطی رویکرد مثبتی در پیش بگیرد.
شما عنـــوان می‌کنید اگر پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شود به احتمال زیاد باید با برجام خداحافظــی کرد. آیا برجام آلترناتیو دیگـــری نــدارد و اگر مجبور باشیم با برجــــام خداحافظی کنیم شرایط ایران در فضای بین‌المللی در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت؟
در چنین شرایط باید به دنبال یک توافق جدید بود. این در حالی است که اگر طرفین به سمت یک توافق جدید حرکت کنند این انتظار که به ایران امتیازات زیادی داده شود بعید به نظر می‌رسد. برجام حداکثر امتیازی بود که دولت اوباما حاضر شد به جمهوری اسلامی ایران بدهد. پس از اوباما ترامپ به قدرت رسید که از برجام خارج شد و تنش‌های زیادی با ایران به وجود آورد. در شرایط کنونی بایدن حاضر نیست به اندازه‌ای که اوباما به ایران امتیاز داد به ایران امتیاز بدهد. این در حالی است که شانس پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات کنگره آمریکا بالاست و این احتمال وجود دارد که کنگره در آینده در اختیار جمهوری خواهان قرار بگیرد. از سوی دیگر شانس پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز پایین است و جمهوری خواهان از شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری برخوردار هستند. بدون تردید اگر جمهوری خواهان در آمریکا قدرت را به دست بگیرند شرایط سخت‌تری را برای برجام در نظر خواهند گرفت و مسیر توافق سخت‌تر خواهد شد. همه این شرایط به ما نشان می‌دهد که منافع ایران این است که برجام را حفظ کند و به سمت مسیری حرکت کند که تحریم‌ها برداشته شود. هرچه این اتفاق به تعویق بیفتد ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود. به همان اندازه اگر ایران به سمت حفظ برجام و لغو تحریم‌ها حرکت کند با شرایط بهتری مواجه خواهد شد. در چنین شرایطی سطح تهدیدها و تنش‌ها پیرامون ایران افزایش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مانند عربستان، ترکیه و مصر نیز احتمالا به سمت تولید سلاح هسته‌ای حرکت خواهند کرد. این اتفاقات باعث خواهد شد که وضعیت پیچیده‌ای در خاورمیانه ایجاد شود. به همین دلیل اگر نگاه دوراندیشانه‌ای به وضعیت بین‌المللی داشته باشیم باید به سمت یک توافق آبرومندانه و برد- برد حرکت کنیم.
در ماه‌های گذشته در برخی مقاطع مواضع ایـــران و آمریکا به هم نزدیک شده بود و حتی صحبت از توافق مــی‌شد. با این وجود به یک باره ورق برگشت و دوباره واگرایی‌های گذشته تکرار شد. چرا در حالی که اخبـــاری مبنی بر توافق به گوش می‌رسید به یک باره همه چیز تغییر کرد؟
یکی از دلایل اصلـــی این اتفاق جنگ روسیه و اوکراین بود. روس‌ها با این درخواست که خودشان از تحریم‌های برجامی معــاف شوند در راستا احیای توافــق این مسآله را مطرح و از تاکتیک‌های متفاوتی استفاده کردند. اسرائیل همواره از موضع دشمنی با برجام رفتار می‌کرد و تلاش می‌کرد برجام دوباره به نتیجه نرسد. از سوی دیگر عربستان نیز تلاش داشت مسائل منطقه‌ای در برجام گنجانده شود. از سوی دیگر تندروهای داخلی در آمریکا نیز با برجام مخالف بودند و تلاش می‌کردند در این زمینه سنگ‌اندازی کنند. با این وجود همه این عوامل مسأله مهمی که باعث شد پس از جنگ اوکراین برجام به محاق برود.
برخی کشورها مانند قطر و عمان نیز به دنبال میانجی‌گری در زمینه برجام هستند. به نظر شما کشورهای میانجی به چه اندازه می‌توانند به نجات برجام کمک کنند؟
به هر حال ما باید ایـــن واقعیت را پذیریم که مسیـــر دیپلماسی عاقلانه‌ترین و کم هزینه‌ترین مسیر است. به همین دلیل ما باید برای رسیدن به اهدافی که در نظر گرفته‌ایم در همین مسیر حرکت کنیم. موفقیت در این مسیر به تصمیماتی بستگی دارد که در ایران گرفته می‌شود. اینکه ایران از چه میزان آمادگی برای پاسخ دادن به تحرکات در زمینه برجام برخوردار است حائز اهمیت است و می‌تواند سرنوشت برجام را مشخص کند. طرف مقابل نباید به این موضوع فکر کند که از مسیر تشدید بحران می‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند. کسانی که چنین دیدگاهی دارند اشتباه می‌کنند و دیدگاه‌های آنها هزینه‌های زیادی برای برجام به‌همراه خواهد داشت. ایران باید تلاش خود را انجام بدهد که از کانال دیپلماسی اهداف خود را دنبال کند و باید همچنان این کانال را حفظ کند. از سوی دیگر باید نسبت به تلاش‌هایی که میانجی‌گران انجام می‌دهند پاسخ مثبت بدهد.
دیپلماسی به معنای داد وستد است و کشورها باید تلاش کنند در چنین فضایی منافع خود را تأمین کنند. مسئولان جمهوری اسلامی باید به این نکته فکر کنند که در شرایط کنونی چه امتیازی را می‌توانند از طرف مقابل بگیرند و در مقابل چه امتیازی را به طرف مقابل بدهند.
