پشت‌پرده گرانی محصولات پروتئینی

روز نو :قیمت گوشت و لبنیات در حالی همچنان افزایشی است که به نظر می‌رسد دولت راهکار و برنامه حمایتی از تولیدکننده‌ها و مصرف‌کننده‌ها بعد از حذف ارز دولتی نهاده در دستور کار قرار نداده است. در حالی آثار وحشتناک حذف ارز 4200تومانی خیلی زودتر از چیزی که تصور می‌شد در بازارها نمایان شده که بر اساس آمار، بیش از ۵۰درصد کالاهای اساسی دپو در گمرک و بنادر به سه نهاده برای تولید دام و طیور اختصاص دارد و قیمت این محصولات به‌شدت رو به افزایش است. آن‌طور که بسیاری از فعالان صنعت مرغ و گوشت می‌گویند، تولیدات دامی از گوشت و مرغ گرفته تا لبنیات و تخم‌مرغ به‌شدت کاهش‌یافته و تولیدکنندگان بسیاری در معرض ورشکستگی هستند.

برآوردها نشان از شش برابر شدن نرخ نهاده‌های دامی و ناتوانی مردم در خرید اجناس دارد. گزارش‌های میدانی حکایت از این دارد که گوشت گوساله به ازای هر کیلو به 240 تا 250هزار تومان رسیده و گوشت گوسفند نیز با 195هزارتومان به دست مصرف‎کننده می‌رسد. تحت چنین شرایطی اما نه اوضاع بر وفق مراد مصرف‎کنندگان است و نه تولیدکنندگان. نکته قابل‌توجه دپوی نهاده‌های دامی در مرزهای ورودی است که باوجوداینکه گفته می‌شود ترخیص این کالاها مانع جدی ندارد، اما بسیاری از دامداران و مرغداران از عرضه نشدن نهاده در سامانه بازارگاه گله دارند؛ ناگفته نماند بازارگاه سامانه اصلی توزیع خوراک دام و طیور کشور محسوب می‌شود که در اجرای ماده۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز طراحی شد. اما بااین‌همه به نظر می‌رسد در راستای قوانین موجود پیش نمی‌رود و بنابراین در آشفتگی‌های اخیر بازار گوشت و مرغ تأثیر قابل‌توجهی داشته است.

آن‌طور که گزارش ایسنا نشان می‌دهد، این اولین بار نیست که دامداران و مرغداران از کمبود و یا عرضه نشدن نهاده در سامانه بازارگاه انتقاد و اعلام می‌کنند با اینکه حتی هزینه خرید را پرداخته‌اند، نهاده را تحویل نگرفته‌اند. اخیراً رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران گفته که یکی از شرکت‌های متعلق به سازمان تعاون روستایی، نهاده دامی را فروردین‌ماه در سامانه بازارگاه به گاوداران فروخته و پول آن را نیز دریافت کرده، ولی هنوز به آن‌ها تحویل نداده است.

در همین جریان اعلام اخیر سلامی- مدیر امور پشتیبانی دام- قابل‌توجه است، وی گفته که بارگیری بیش از ۱۰۰هزار تن کنجاله سویای وارداتی از بندر امام (ره) آغاز شده و در حال حاضر بیش از ۵۰۰هزار تن نهاده در بنادر کشور آماده توزیع است که به‌محض ترخیص، عملیات حمل آن انجام خواهد شد. وی البته به اقدام برای واردات هم اشاره داشته و گفته که شرکت پشتیبانی امور دام به دستور مقام عالی وزارت جهاد کشاورزی به جهت حمایت از تولید در حال کارسازی واردات بیش از یک‌میلیون و ۳۰۰هزار تن نهاده است که به‌محض ورود، ترخیص و بارگیری تحویل تولیدکنندگان خواهد شد.

اما اینکه نبود نهاده و اقدام برای واردات جهت تأمین آن دلیلی برای عدم عرضه در سامانه بازارگاه باشد، چندان با آمار و ارقام و جریان ترخیص کالای اساسی که نهاده از اهم آن است، منطبق نیست و چند مورد در این رابطه قابل‌توجه است.

فعلاً نهاده کم نیست، ۶۴درصد دپو شده، نهاده است

واردات کالاهای اساسی با ارز ۴۲۰۰ در حداقل دو سال اخیر محدود به هفت‌قلم بوده است؛ گندم، جو، ذرت، کنجاله سویا، روغن، دانه‌های روغنی و همچنین بخشی از دارو و تجهیزات پزشکی. در صدر این واردات همواره نهاده‌های تولید دام و طیور یعنی سه قلم جو، ذرت و کنجاله سویا که در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود، قرار داشته و حتی همیشه بالاترین سهم از موجودی کالاهای اساسی در گمرک و بنادر متعلق به این نهاده‌ها بوده است. تازه‌ترین گزارش گمرک ایران نشان می‌دهد که تا ۱۱خردادماه امسال، ۳.۹میلیون تن کالای اساسی در گمرک و بنادر موجود بوده که از این رقم سه میلیون تن در بنادر و حدود ۹۰۰هزار تن در شناورها قرار داشته است. از موجودی سه میلیون تنی بیش از یک‌میلیون و ۸۷۵هزار تن به جو، ذرت و کنجاله سویا اختصاص داشته که بیش از ۱.۵میلیون تن ذرت، حدود ۱۶۳هزار تن جو و ۱۵۲هزار تن سویا بوده است. باید به این میزان حدود ۵۷۰هزار تن از این سه کالا که در شناورهای رسیده به بنادر قرار دارند هم اضافه کرد که به حدود ۲.۵میلیون تن نهاده می‌رسد. این نزدیک به ۲.۵میلیون تن نهاده، حدود ۶۴درصد مجموع کالاهای اساسی موجود در بنادر و شناورها را تشکیل می‌دهد که این آمار بالای ۵۰درصدی، در دو تا سه سال اخیر تقریباً همیشه در واردات و موجودی نهاده‌های تولید در بین کالاهای اساسی وجود داشته است.

می‌توان گفت گاهی کمتر و یا بیشتر ولی همواره نهاده‌ها به گمرک رسیده و موجودی میلیونی داشته است که اکنون هم بدون اینکه واردات جدیدی به بنادر صورت بگیرد یکجا حدود ۲.۵میلیون تن نهاده وجود دارد که باید ترخیص و توزیع شود.

ترخیص هم که درصدی است، توزیع چگونه است؟

اما موضوع دیگر ترخیص کالا و توزیع آن در سامانه بازارگاه و رساندن به متقاضی است. در مرحله ترخیص کالا، گرچه اغلب موانعی از تأمین ارز تا صدور مجوزهای دیگر و حتی عدم اقدام به‌موقع واردکننده وجود دارد ولی درهرحال حدود دو تا سه سال اخیر اقداماتی جهت تسهیل ترخیص اقلام اساسی صورت گرفت که ازجمله آن ترخیص ۹۰درصدی کالاهای اساسی در صف تخصیص ارز بود و در ادامه به نحوی پیش رقت که کالای اساسی امکان ترخیص حتی بدون صف تخصیص را هم داشت و ۱۰درصد باقی مانده بعد از تأمین ارز، ترخیص نهایی می‌شود.

جوها، ذرت و سویاهایی که فاسد شد...

بر این اساس واردکننده اعم از دولتی و خصوصی می‌تواند با ورود کالا به بنادر و دریافت مجوزهای ضروری، بدون تأمین ارز، نسبت به ترخیص بخش عمده کالا ورود کند، البته اعلام مسئولان گمرک در مدت اخیر از این حکایت داشته که مشکل خاصی برای ترخیص این اقلام نیست، حتی گزارش‌ها نشان داده که روزانه حداقل ۴۰هزار تن کالا از بندر امام خمینی که عمده اقلام اساسی در آن دپو شده بارگیری و تخلیه می‌شود. بااین‌وجود بارها گزارش گمرک نشان داد که عدم ورود به‌موقع جهت ترخیص کالا موجب آلودگی یا فاسدشدن آن شده است که می‌توان به جریان آلوده شدن ذرت‌های یک شرکت خصوصی، جوانه‌زدن جوهای شرکت دولتی و یا فاسدشدن کنجاله‌های سویای واردکننده دولتی اشاره کرد.

اینکه در جریان واردات نهاده‌ها و به‌ویژه بعد از ترخیص چه مسائلی وجود دارد که موجب کندی شارژ بازارگاه و عدم تأمین به‌موقع نهاده موردنیاز دامداران و مرغداران شده و موجبات نارضایتی آن‌ها را فراهم می‌آورد باید مسئولان مربوطه به‌ویژه جهاد کشاورزی پاسخ دهند.