آغاز دور جدید افزایش نرخ ارز

روزنو :در حالی کمتر خبری از بازار ارز به گوش می‌رسد که فردوسی و سبزه‎میدان واکنش متفاوتی را نسبت به تغییرات جدید اقتصادی در ایران نشان داده‎اند.

دولت سیزدهم از مسیری آزموده شده درصدد مهار بازار ارز برآمد. دولت در اولین واکنش، وقتی بهای ارز از مرز 30 هزار تومان گذشت و بالاتر از این رقم ایستاد، سایت‎های اعلام قیمت را از اعلام خبر قیمت دلار محروم کرد تا نرخ دلار نیز به فهرست محرمانه‎ها بپیوندد.

این تجربه پیش از این نیز آزموده شده است. در سال 1390، در پی وقوع بحران ارزی در ایران، سایت‌ها از اعلام بهای دلار منع شدند تا دیگر نتوان رقم قیمت را به طور مداوم رصد کرد. حالا مهمترین سایت‎های اعلام خبر، مقابل قیمت دلار و یورو و حتی درهم امارات خط تیره‌ای گذاشته‌اند.

اقتصاد ایران مدت‌هاست با تب‌سنج دلار مورد سنجش قرار می‌گیرند. گرانی و ارزانی دلار نه در میدان فردوسی و سبزه‌میدان و نه در اثر افزایش یا کاهش تقاضا، بلکه به واسطه تحرکات سیاسی رقم می‌خورد و حالا نیز نگاه خیره ارز به تصمیماتی بزرگتر از تصمیمات اتخاذشده در میدان اقتصادی است که مسیر حرکت را روشن می‌کند.

این چنین است که بسیاری از کارشناسان معتقدند قیمت دلار در این فضا می‌تواند روندی افزایشی را تجربه کند و به رشدی بیش از این میزان برسد.

چرا دلار گران می‌شود؟

تغییر مکانیزم تخصیص یارانه ارزی یکی از دلایل افزایش قیمت دلار بود. همه ماجرا این نیست. از ابتدا موافقان حذف ارز 4200 تومانی می‎گفتند که قیمت دلار در صورتی می‌تواند کاهش یابد که عرضه دوگانه ارز متوقف و ارز 4200 تومانی حذف شود چرا که تخصیص ارز 4200 تومانی خود عامل مهم رشد تورم در این سال‌هاست و افزایش نرخ تورم نیز خود را در رشد بهای دلار به نمایش می‌گذارد .

رئیس‌ کل بانک مرکزی ادعای بزرگتری نیز در این خصوص داشت و می‌گفت ارز نیمایی از بازار خریداری شده است تا با قیمت 4200 تومان صرف واردات کالاهای اساسی شود. ادعایی که از سوی همتی، رئیس‌ کل اسبق بانک مرکزی رد شد. حالا در اولین گام پس از حذف ارز 4200 تومانی، داستان ارز به افزایش قیمت گره خورده است.

از سوی دیگر فردوسی دیگر گوش به زنگ مذاکرات وین نیست. مذاکرات وین بدون دستیابی به نتیجه‌ای خاص مدت‌هاست متوقف مانده و سفر مقامات ارشد اروپایی به ایران نیز جو مثبت چندانی را در عرصه سیاست ایجاد نکرده است. حالا نسبت به زمان آغاز مذاکرات معادلات جهان تغییر کرده است. از یک سو روسیه با حمله به اوکراین معادلات منطقه را دستخوش تغییر کرده و از سوی دیگر، خط و نشان این کشور برای فنلاندی‌ها و سوئدی‌ها نگرانی‎هایی را ایجاد کرده است.

اگر تا دیروز دولت سیزدهم از افزایش میزان صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی در تحریم خبر می‌داد و شکست تحریم‌ها را جشن می‎گرفت، امروز بازار نفت و فرآورده‌‌های نفتی در معرض خطری تازه‎تر از تحریم قرار دارد. تحریم روسیه، شمشیر دولبه‎ای برای ایران است. شاید بتوان گفت منگنه‎ای است که می‎تواند ایران تحریم‎شده را تحت فشاری جدی قرار دهد و این فشار بیشتر به معنی کاهش ورود ارز و گرانی بیشتر دلار است.

همه این عوامل دست به دست هم داده‎اند تا موقعیت بازار ارز متزلزل و غیرقابل پیش‌بینی باشد.

کارشناسان می‎گویند قیمت دلار می‌تواند بیش از این پیشروی کند؛ آن‌ها که خوشبین‌تر هستند رسیدن قیمت دلار به 35 هزار تومان را محتمل می‎دانند و بدبین‎ها ارقام بالاتری را مطرح می‌کنند

دلار چه خواهد شد؟

اعلام نشدن خبر قیمت دقیق دلار در بازار آزاد و بسنده کردن فضای خبری به قیمت‌های اعلامی در بانک مرکزی برای خرید وفروش در صرافی‎های بانکی اما نتوانسته است ترمز رشد قیمت را در بازار آزاد بکشد.

قیمت‌ها همچنان در محدوده بالاتر از 30 هزار تومان تثبیت شده‌اند. کارشناسان می‎گویند قیمت دلار می‌تواند بیش از این پیشروی کند و آن‌ها که خوشبین‌تر هستند رسیدن قیمت دلار به 35 هزار تومان را محتمل می‎دانند. در سوی دیگر میدان، در خیابان حافظ نیز رشد شاخص بورس نشان از آن دارد که بازار مالی خود را مهیای رشد تازه دلار کرده است و این کندگی از کانال 20 هزار تومان اولین نشانه‎های تحقق این پیش‎بینی است.

علی اصغر سمیعی، کارشناس اقتصادی و دبیر اسبق کانون صرافان درباره قیمت واقعی دلار می‌گوید: همین حالا بهای این ارز باید 35 هزار تومان باشد.

وی به خبرآنلاین توضیح داده است: در حالی که متوسط نرخ تورم در همین سال برای کشورهای حوزه دلار کمتر از ۴ درصد گفته می‌شد. بر این اساس با احتساب تفاضل این دو نرخ تورم قیمت برای دلار در آغاز سال ۱۴۰۱ حدود ۳۵ هزار تومان برآورد می‌شد، ولی با توجه به اخباری که از مذاکرات وین می‌رسید و خوش‌بینی که در اثر آن خبرها در جامعه اقتصادی به وجود آمد از یک طرف، و محدودیت‌هایی که برای واردکنندگان، صادرکنندگان و صرافان به وجود آمد از طرف دیگر، و تزریق بیش از تقاضایی که توسط بانک مرکزی انجام می‌شد، فنر قیمت فشرده و قیمت‌ها زیر ۳۰ هزار تومان نگه داشته شد.

علی صالح‌آبادی، رئیس‌ کل بانک مرکزی نیز که پیش از این وعده پیش‌بینی‌پذیر شدن بازار ارز را به افکار عمومی ایران و فعالان اقتصادی داده بود، در واکنش به نوسانات این چندروزه گفته است: التهاب در بازار غیر رسمی که ناشی از آثار روانی است، حتما کاهش خواهد یافت.

رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر این که تعادل و آرامش با تامین ارز در بازار حاکم خواهد شد، گفت: به عنوان بازارساز هم در بازار نیما و هم در بازار متشکل حضور موثر خواهیم داشت.

وی با بیان این که ذخایر اسکناس بانک مرکزی به بیشترین اندازه در تاریخ رسیده است، تصریح کرد: با وزارت صمت جلسات متعددی داریم. با توجه به بهبود وضعیت منابع ارزی کشور ثبت سفارش‌ها نیز بیشتر شده است.

هر چه هست بازار ارز ایران از سال 1397 تاکنون کندگی از کانال‌ها را تجربه کرده است. وقتی ترامپ از برجام خارج شد، دلار از کانال سه هزار تومان حرکت خود را آغاز کرد و حالا در حال پیشروی در کانال 30 هزار تومان است. خطر مهم اما اینجاست که ادامه این روند می‌تواند منجر به دو اتفاق شود، یا تثبیت قیمت دلار و صرفه‌دار شدن قاچاق به واسطه رشد قیمت واقعی ارز در بازار آزاد و یا رشد دوباره‎ی قیمت دلار در پی افزایش بهای کالاهای اساسی که هر دو در نهایت به بحران در گروه‌های متوسط و فقیر جامعه منجر خواهد شد. آنچه مسلم است مهار لنگر ارز در کنار مهار تورم از ضروریات امروز جامعه است.