اگر عبدالناصر همتی رئیس جمهور شده بود، چه می‌شد؟

روزنو :عبدالناصر همتی این روزها به منتقد اصلی اقتصاد دولت رئیسی تبدیل شده است و فیلم‌های انتقادی‌اش بازنشر می‌شود. در شبکه‌های اجتماعی این سوال مطرح شده که اگر همتی که یک اقتصاددان است، به جای رئیسی آمده بود، واقعا اتفاق خاصی می‌افتاد و او کشور بحران‌زده را نجات می‌داد؟ این گزارش را بخوانید تا از این خیال واهی خارج شوید.

سال گذشته در چنین روزهایی، عبدالناصر همتی نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد و طی چند روز، در یک فرایند پیش‌بینی نشده، نامزد گروهی از اصلاح‌طلبانی شد که معتقد بودند همچنان صندوق رای تنها راه تغییر است. همتی تا قبل از آن چهره درجه یک سیاسی به شمار نمی‌رفت و حتی در فهرست طولانی نامزدهای پرشمار جریان اصلاح طلب، نام او دیده نمی‌شد اما حالا کمتر از یک سال او بدل به چهره‌ای شده است که شأنیت جایگاه یک رئیس جمهور را برای خود قائل است و در میان کاندیداهای انتخابات، تنها کاندیدایی است که به نقد دولت مشغول است. حتی مهرعلیزاده که برخی حملاتش علیه ابراهیم رئیسی (همچون رئیس جمهور با شش کلاس سواد یا آقای قاضی) به طعنه‌های سیاسی در ایران تبدیل شد هم سکوت کرده و این همتی است که راه انتقاد و افشاگری را در پیش گرفته است و البته صحبت‌هایش مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است.

همتی این روزها توییتی می‌زند یا خودش دوربینش را تنظیم می‌کند و روی میز می‌گذارد و در اتاقی خلوت شروع به حرف زدن می‌کند! او اخیرا در فیلمی که منتشر کرده، رئیسی را چاپ بدون پشتوانه پول متهم کرده است. او گفته «رکورد تاریخی! ‏سال۱۴۰۰چاپ پول در دولت سیزدهم ۱۴۲ هزار میلیارد تومان شد (علیرغم ادعای تسویه تنخواه دولت) ‏و شایسته کسب عنوان فوق سلطان چاپ پول شد. مشکلات دولت را کاملاً درک می‌کنم، ‏فقط خواستم حامیان و امپراطوری رسانه‌ای دولت هم بدانند تا ان‌شاءالله به ریشه های واقعی مشکلات بپردازند و به جای این حرف‌ها ریشه مشکلات را بررسی و شناسایی کنند و بدانند پشت پرده گرانی‌ها همین عوامل است.»

در شبکه‌های اجتماعی این سوال مطرح شده که اگر عبدالناصر همتی که یک اقتصاددان است، به جای رئیسی آمده بود، واقعا اتفاق خاصی می‌افتاد و او کشور بحران‌زده را نجات می‌داد؟ قبل از انتخابات تصور بر این بود که او که توسط حسن روحانی برکنار شده بود، با دستوری یا اشاره‌ای به میدان انتخابات آمده تا تنور رقابت را گرم کند و بعد از انتخابات هم احتمالا منصبی به او داده خواهد شد تا همچون دیگر کاندیداها پاداش و صله‌ای بگیرد اما درباره همتی چنین نشد، او تا این لحظه پستی نگرفته و نقدهای او هم هر لحظه شدیدتر می‌شود اما این نقدها چقدر جدی است؟

عبدالناصر همتی دانش آموخته اقتصاد است اما در نقدی که نسبت به وضعیت فعلی مطرح کرده است، مخاطب او فقط دولت رئیسی است و همچنان در لباس نامزد رقیب انتخابات، و نه یک اقتصاددان مستقل، به نقد ابراهیم رئیسی پرداخته است.

دولت ابراهیم رئیسی البته در زمینه اقتصاد نمره قبولی نگرفته است و اداهایی همچون «طراحی پوستر جراحی اقتصادی تو او احسان خاندوزی» بیش از آنکه باورپذیر باشد، به شوخی افکار عمومی تبدیل شده است؛ یکی قالیباف را به آن اضافه می‌کند و دیگر محمد مخبر را در تصویر می‌گنجاند تا به سبک رایج ایرانی عادت «شوخی با فاجعه» همچنان ادامه داشته باشد.

با انکه بخش عمده نقدهای همتی واقعیت دارد، اما واقعیت بزرگتر آنچنانکه اکثریت اقتصاددان‌ها می‌گویند، تحریم‌های اقتصادی آمریکا به خصوص ممانعت از ورود ارز به کشور است؛ چنانچه در زمان دولت روحانی و ریاست همتی بر بانک مرکزی نیز چاپ اسکناس از نظر میزان انتشار تفاوت چندانی با دولت ابراهیم رئیسی نداشت. حتی سخنگوی دولت رئیسی هم گفته «در قانون بودجه سال گذشته وقتی که دولت مردمی شروع به کار کرده منابع ارز ترجیحی که در قانون بودجه ۱۴۰۰ پیش‌بینی شده بود، تمام شد و منبعی برای اختصاص ارز ترجیحی وجود خارجی نداشت. برای تامین کالاهای اساسی با ارز یارانه ای ما حدود ۲۰ میلیارد دلار منابع نیاز داریم. در حالی که در بودجه امسال حدود ۹ میلیارد دلار پیش‌بینی شده است و این یعنی شما توانایی این منابع را در چارجوب بودجه ندارید و باید با شیوه دیگری تامین کنید. حال چرا اینگونه پیش‌بینی شده است به این دلیل این که سقف منابع واقعی موجود همین بود.»

اگر کسی در فضای انتخابات باشد یا قرار باشد، بخش بزرگی از واقعیت را نبیند، به موضوع تحریم و شرایطی که ایجاد شده، اشاره‌ای نمی‌کند و تنها از این انتقاد می‌کند که مثلا دولت رکورد چاپ پول بدون پشتوانه را شکسته است؛ چنانچه همتی نیز به مهمترین مشکل اقتصاد کشور (عدم ورود ارز) هیچ اشاره‌ای نمی‌کند و نه تنها از ضرورت رفع تحریم‌ها صحبت نمی‌کند، بلکه اشاره‌ای به دخالت دستگاه‌های نظامی در اقتصاد هم ندارد که چه اقتصاددان‌های لیبرال و نئولیبرال و چه اندیشمندان نهادگرا و سوسیالیست، همیشه از آن به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات اقتصادی کشور نام می‌برند.

نکته تامل برانگیز در این ماجرا، زمانی است که برخی حامیان همتی، صحبت‌های این نامزد انتخابات را به شکلی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌کنند؛ تو گویی گویا کلید تمام مشکلات اقتصادی کشور در دست همتی بوده و مقصر اصلی وضع موجود، قهر مردم با صندوق‌های رای است.

نکته دردناک‌تر آنکه دولت مستقر هم درکی از این موضوع ندارد؛ چنانچه شعار همیشگی ابراهیم رئیسی این است که «اقتصاد را به تحریم‌ها گره نمی‌زند.» رضا نصری استاد روابط بین الملل در توییتی معنادار واکنش جالبی به جمله پرتکرار رئیسی نشان داد و در چند کلمه به خوبی عدم درک دولت از مناسبات جهانی را نشان داد. نصری در آن توییت نوشته بود: «آقای رئیسی، این گفته که «اقتصاد را به تحریم گره نمی‌زنیم» مثل حرف فردی است که توده بدخیمی در بدن دارد و می‌گوید «سلامتم را به سرطان گره نمی‌زنم!» ابتدا توده تحریم را بردارید، بعد اقتصاد را از تحریم مصون کنید. نمی‌شود با حفظ توده‌ای که در حال متاستاز است سیستم ایمنی را قوی کرد.»