گروکشیِ تازه روس‌ها بر سر توافق ایران و غرب

روزنو :علی‌رغم تلاش برای فاصله‌گذاری میان احیای برجام و موضوعات حاشیه‌ای همچنان دستیابی به توافق احیای برجام میان ایران و غرب به چالش جدی تبدیل شده و سنگ‌اندازی جدید روسیه در این رابطه امید به بازگشت به توافق هسته‌ای را تقریبا ناممکن کرده است.

روسیه تحریم‌‌های غرب علیه مسکو به دلیل حمله‌اش به اوکراین را سدی مقابل توافق اتمی ایران خواند و از آمریکا ضمانت کتبی خواست تا این تحریم‌ها به همکاری این کشور با ایران لطمه وارد نکند. در مقابل خبرگزاری رویترز نوشت یک دیپلمات ایرانی این تغییر موضع را «غیرسازنده» خوانده است.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز گذشته به خبرنگاران گفت: «ما به تضمین نیاز داریم که این تحریم‌ها روابط تجاری - اقتصادی و سرمایه‌گذاری که در برجام تعیین شده را تحت تاثیر قرار ندهد.»

او تاکید کرد: «ما ضمانت‌نامه کتبی خواسته‌ایم که روند کنونی آغاز شده توسط آمریکا به هیچ وجه به حق ما برای همکاری آزاد و کامل تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری و همکاری نظامی- فنی با ایران ضربه نزند.»

لاوروف تاکید کرد تحریم‌های غرب علیه روسیه برای برجام «مشکل» ایجاد کرده و هشدار داد منافع ملی روسیه باید در نظر گرفته شود.

بر اساس توافق برجام به روسیه و چین اجازه داده می‌شود که به توسعه برنامه اتمی صلح آمیز در ایران کمک کنند.

مقامات ایران هنوز به این سخنان واکنش نشان نداده‌اند، اما خبرگزاری رویترز نوشت یک دیپلمات ایرانی که حاضر نشد نامش ذکر شود، این سخنان را «غیرسازنده» خوانده است.

او گفت: «روس‌ها از دو روز پیش این خواسته را روی میز گذاشته بودند. این درک وجود دارد که روسیه با تغییر موضع خود در مذاکرات وین قصد دارد منافع خود را در جاهای دیگر تامین کند و این موضوع برای مذاکرات سازنده نیست.»

با این حال، ساعاتی بعد خبرگزاری دولتی ایرنا گزارش خبرگزاری رویترز را خبرسازی خواند و نوشت که «هیچ مقام ایرانی مرتبط با مذاکرات هسته‌ای و آگاه در این زمینه» با رویترز مصاحبه نکرده است.

روزنامه وال استریت ژورنال هم نوشت درخواست‌های جدید روسیه روند مذاکرات اتمی وین را تهدید می‌کند و این در حالی است که مقام‌های غربی و ایرانی گفته‌اند به توافق برای احیای برحام نزدیک شده‌اند.

این سخنان وزیر خارجه روسیه همزمان با سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران برای حل مسائل پادمانی بیان شده که تحلیلگران آن را به عنوان یکی از زمینه‌های حصول توافق احتمالی دانسته‌اند.

روز جمعه مذاکره‌کنندگان غربی به پایتخت‌های خود بازگشتند و از حصول احتمالی توافق خبر دادند اما علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد و تیم مذاکره ایران، در وین باقی ماندند.

با این حال لاوروف گفت: «هنوز چندین موضوع وجود دارد که ایران خواهان شفاف‌سازی بیشتر در درباره آنها است و ما این خواسته را منصفانه می‌دانیم.»

پیشتر، گاربریل نورونها، مشاور ارشد پیشین وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، توافق احتمالی اتمی را فاجعه خواند و اعلام کرد مذاکرات در اصل توسط نماینده روسیه اداره شده است.

روسیه در پی حمله به اوکراین تحت تحریم‌های شدیدی از سوی اروپا و آمریکا قرار گرفته و انتظار می‌رود اقتصادش ضربه سنگینی بخورد.

دولت‌های ایران و روسیه در موارد مختلف از جمله سوریه در سال‌های گذشته با یکدیگر همکاری داشته‌اند و ایران در صدد امضای یک قرارداد ۲۰ ساله با روسیه است.

اوایل اردیبهشت ۱۴۰۰ انتشار یک فایل صوتی از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت، درباره کارشکنی روسیه در برجام واکنش‌های بسیاری را در پی داشت.

در پی تهاجم روسیه به خاک اوکراین در بیش از یک هفته گذشته سیل تحریم‌ها به سوی مسکو سرازیر شده، تا آنجا که عده‌ای از تحلیل‌گران می‌گویند که این گسترده‌ترین تحریمی است که تاکنون علیه یک کشور استفاده شده است.

این تحریم‌ها در همین چند روز از ارزش پول ملی روسیه، روبل، به‌شدت کاسته و ارزش سرمایه این کشور در بانک مرکزی آن را بسیار پایین آورده است.

اما در حالی که حمله روسیه در اوکراین در جریان بوده است، در وین، پایتخت اتریش،‌ مذاکره‌کنندگان چند کشور دخیل در برجام در تلاش بوده‌اند این توافق اتمی را احیا کنند.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز جمعه به خبرنگاران در بروکسل گفته بود که ممکن است ظرف روزهای شنبه یا یک‌شنبه هفته جاری در مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا، توافق نهایی بر سر احیای برجام حاصل شود.

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز پس از دیدار روز شنبه‌اش با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست خبری در تهران اظهار داشت که در جریان این ملاقات، «مرور» و «جمع‌بندی» در مورد مسائل باقی‌مانده صورت گرفت، و «ترتیباتی پیش‌بینی کردیم که حداکثر تا خرداد توافقات برای مبادله اسناد در چارچوب حل‌ و فصل مسائل باقی‌مانده اجرا شود.»

در واقع بحران اوکراین به نوبه خود معادلات و موازنه قوا در میان طرف‌های مذاکره‌کننده و بینش آن‌ها درباره نسبت میان روند جاری و جنگ اوکراین را تغییر داده است. با وجود پیشرفت‌های مهم، ایران و ایالات متحده هنوز باید اختلافات کلیدی باقی مانده را در حالی‌که میانجیگران اروپایی و روسی وارد درگیری با یکدیگر شده‌اند، از بین ببرند.

این بحران ممکن است به مثابه شمشیر دولبه برای ایران، قدرت‌های جهانی و ماراتن دیپلماتیک ۱۰ ماهه آن‌ها برای بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، عمل کند؛ از یک‌سو می‌تواند با تشدید فوریت و ضرورت توافق، موفقیت را ناگزیر کند، به ویژه اینکه طرف غربی اصلاً دوست ندارد در بحبوحه بزرگترین رویارویی نظامی اروپا از زمان جنگ‌جهانی دوم، درگیر یک بحران پیچیده در خاورمیانه شود.

حال مشخص نیست که این خواسته روسیه چه اثری بر احیای برجام خواهد گذاشت که تمام اعضای آن در انتظار تحقق آن بوده‌اند، به‌ ویژه ایران که خود پس از سال‌ها تحمل تحریم‌های سخت در انتظار برداشته شدن آنها و سرازیر شدن پول به کشور است.