چرا مخاطبان طرح فرزندآوری قانع نمی‌شوند؟

روزنو :فرزندآوری؛ یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دولت و مجلس بوده است. دولت و مجلس در ماه‌های گذشته تلاش کرده‌اند با ارائه طرح‌های تشویقی و در نظر گرفتن برخی محدودیت‌ها در استفاده از لوازم جلوگیری از بارداری جمعیت، از دل نسل جوان، جمعیت جدیدی را به بدنه کشور تزریق کنند. ایران از جمله کشورهایی است که جمعیت آن رو به پیری می‌رود. تصمیم‌گیرندگان حتی با در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی به دنبال توجیه افکار عمومی برای فرزندآوری بیشتر بوده‌اند. در نظر گرفتن تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد، کاهش سن بازنشستگی مادر به ازای هر فرزند، فروش خودرو به قیمت کارخانه، اعطای 150متر زمین برای فرزندان سوم به خانواده‌ها، افزایش حق اولاد در فیش حقوقی کارمندان، کاهش تعرفه آب و برق و گاز از جمله تشویق‌ها برای دعوت مردم به فرزندآوری هرچه بیشتر است. ماه گذشته نیز با ابلاغ بخشنامه‌ای از سوی سازمان غذا و دارو یکی از ماده‌های قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ابلاغ شد که بر اساس آن توزیع رایگان یا یارانه‌ای اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری، کار گذاشتن اقلام پیشگیری و تشویق به استفاده از آن‌ها در شبکه بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی ممنوع شد. پرداختن مقوله فرزندآوری از سوی سیاستمداران کشور بیشتر حاشیه‌ساز بوده است. همدلی در یک گزارش میدانی به میان مردم رفته و نظر مخالفان این‌گونه اقدامات را جویا شده است.

باید احساس امنیت داشته باشیم

محمدرضا، 35ساله فارغ‌التحصیل MBA از دانشگاه تهران و مشاور کسب‌وکار و دارای یک فرزند است. او می‌گوید: «طرح‌های این‌چنینی نتیجه معکوس می‌دهد، چون بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌ها آن را به‌پیش می‌برند. درحالی‌که این‌گونه مسائل به‌صورت دستوری انجام‌پذیر نیست.»

او اضافه می‌کند: «من به‌شخصه بدون توجه به مشکلات پیری جمعیت دوست دارم فرزندهای بیشتری داشته باشم اما قطعاً اگر شرایط کنونی کشور را ملاک بگیریم باید فرزندآوری صرف‌نظر کنم. اگر مردم در حوزه‌های مختلف احساس امنیت کنند، چه امنیت شغلی و چه امنیت در برنامه‌ریزی ذاتاً دنبال فرزندآوری خواهند بود؛ اما این امنیت دستوری و شعاری نیست.

او ادامه می‌دهد: «اگر کسی احساس کند این امنیت‌ها وجود دارد اصلاً نیازی به بسته‌های تشویقی پوچ نیست. درحالی‌که من اگر دنبال فرزند بیشتر باشم با خود می‌گویم این فرزند در آینده به شغل پایدار، مسکن و آینده خوبی احتیاج دارد؛ اما اگر ببینم افق روشنی در کشور نیست اگر صبح تا شب برایم از مضرات پیر شدن جامعه حرف بزنید با خودم می‌گویم خب پیر شود. جامعه جوانی که پر از آدم بیکار و... باشد بهتر است یا جامعه پیر با آسیب‌های اجتماعی کمتر؟ از جامعه‌ای که در آن برای یک سال آینده هم نمی‌توان برنامه‌ریزی کرد نمی‌توان انتظار داشت فرزند بیشتر بیاورد.»

مانلی ۳۸ساله و متأهل است. او معتقد است که این‌گونه بسته‌های تشویقی می‌تواند زمینه خوبی برای جوان‌سازی جامعه باشد اما می‌گوید: «مهم‌ترین نکته در این طرح ابتدا فراهم ساختن شرایط و امکانات لازم و کافی برای پرورش فرزند است‌. استقبال از این بسته‌های تشویقی زمانی منطقی و عقلانی خواهد بود که همه نیازهای مادی و معنوی هر فرزند حداقل به مدت ۱۸سال تأمین باشد.»

او ادامه می‌دهد: «من دو فرزند دارم و اگر شرایط اقتصادی و امکانات و تمام زمینه‌های معیشتی فراهم بود صرفاً به جهت یک علاقه شخصی مجدد بچه‌دار می‌شدم ولی این طرح جذابیتی برای فرزندآوری برای من نخواهد داشت.»

پدر و مادر نسبت به فرزندان مسئول هستند

محمود شغل فرهنگی دارد. او ۳۷ساله و متأهل است اما هنوز فرزندی ندارد. او می‌گوید: «در دین اسلام به فرزندآوری تأکید شده است، اما مشکلات اقتصادی دغدغه‌ای است که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. همان‌طور که اقتصاد زیربناست، مشکلات اقتصادی فرزند آوری هم زیربناست و بسیار مهم است؛ اما تنها طرح‌های اقتصادی نمی‌تواند مشوق خوبی برای این امر باشد.» او ادامه می‌دهد: «کمبود فضاهای آموزشی، ورزشی، بهداشتی و ... مسئله مهمی است. آیا در این طرح‌ها به این موارد اشاره‌شده است؟ فرضاً من بچه‌دار شوم؛ در آینده فرزندان ما با این مشکلات چه خواهند کرد؟! الان در تهران که پایتخت کشور است با جمعیت کنونی مشکلات فراوانی داریم چه برسد به شهرستان‌ها. بالاخره پدر و مادر همان‌طور که در قرآن هم به آن اشاره‌شده نسبت به آینده بچه‌ها مسئول هستند. مشکلات فرهنگی و آموزشی چطور؟ آیا برای آن در این طرح‌ها تمهیداتی اندیشیده شده است؟ نیاز کودک فقط شیر خشک و... نیست. آیا برای خوراک‌های معنوی اعم از کتاب، تفریح، سینما، تئاتر، موسیقی و... فکری شده؟!»

او می‌گوید: «کاملاً موافق هستم که کشور در حال پیر شدن است و این اصلاً در بعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب کشور نیست. فرضاً اگر خدای‌ناکرده جنگی دربگیرد، چه کسی باید دفاع کند؟ همچنین ممکن است با کمبود پزشک، مهندس، معلم، کارگر و ... مواجه شویم اما آیا تعهدی در این طرح‌ها هست که مثلاً ۲۰سال آینده فرزند من شغل مناسب، سرپناه معمولی و ... داشته باشد؟ شما به مشکلات کار و زندگی بچه‌های دهه ۶۰ که اوج زادوولد بود را نگاه کنید.»

محمود تأکید می‌کند: «در مجموع موضوع فرزندآوری برای من یک موضوع چندوجهی است که این طرح‌ها اگر جامع و کامل نباشد چه در بعد حقوقی و قضایی، چه در بعد اقتصادی، چه در بعد سیاسی و چه بعد فرهنگی و اجتماعی نمی‌تواند مشوق خوبی باشد.»

اگر شغل مناسب نداشتم به فکر همین یک فرزند هم نبودم

وحید 33ساله و چند سال است که متأهل است. او مدتی است که در آزمون استخدامی در رشته خود که مهندسی نفت بوده پذیرفته‌شده و حالا به انتظار به دنیا آمدن فرزند اول خود نشسته است. او می‌گوید علت اینکه تا کنون به فرزندآوری فکر نکرده بود نداشتن آینده شغلی تضمین‌شده و آمادگی برای اضافه کردن یک نفر دیگر به تعداد اعضای خانواده کوچکش بوده است؛ اما بعد از پذیرش در آزمون استخدامی توانسته به‌صورت جدی به فرزندآوری فکر کند.

وقتی نظر او را هم درباره بسته‌های تشویقی برای فرزندآوری جویا می‌شویم می‌گوید: «وقتی من شغل مناسبی نداشته باشم که در این وضعیت تورمی زندگی خود را تأمین کنم، دولت هرچقدر بسته تشویقی بگذارد نمی‌توانم پاسخگوی خانواده باشم. وقتی نتوانم مسکن متوسطی تأمین کنم، سالی یک‌بار خانواده‌ام را به سفر ببرم و همیشه استرس این را داشته باشم که صاحب‌خانه بعد از پایان قرارداد مسکن چه برخوردی می‌کند فکر کردن به بچه‌دار شدن خیلی سخت است. اینکه خودروی بدون نوبت به خاطر فرزندآوری بدهند بستر مناسبی برای فرزندآوری نیست. این‌ها فقط داروی مسکن است و نه درمان.» او در پاسخ به این سؤال که آیا به فرزندآوری بیشتر فکر می‌کنی؟ می‌گوید: «بله دوست دارم سه فرزند داشته باشم. فکر می‌کنم فرزند ثمره زندگی است؛ اما این اصلاً تحت تأثیر تبلیغات حکومت نیست؛ اما اگر به شغل مناسب دست پیدا نمی‌کردم به فکر همین فرزند هم نمی‌افتادم. در بین همه دوستان و اطرافیانم، فقط دو نفر رضایت شغلی دارند.»
ریحان، ۳۵ساله و متأهل نیز معتقد است بسته‌های تشویقی با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کنونی نمی‌تواند چندان کمکی به جایگزین کردن نسل و جوانی جمعیت کند. او می‌گوید: «صرف زمین دادن به کسانی که فرزند سوم می‌آورند هیچ تضمینی برای تأمین آینده آن فرزند و آن خانواده نیست. ضمن اینکه شخصاً در شرایط سخت کنونی، حاضر به آوردن یک فرزند نیستم، چه برسد به سه فرزند! در مورد این هم که هرم جمعیتی تا 20-30سال آینده رو به پیری می‌رود، باید بگویم که دولتی که قادر به فراهم کردن شرایط فرزندآوری جوانان نیست، به‌هرحال باید تبعات و هزینه‌های سیاست‌هایش را بپذیرد.»

اشتباه را با اشتباه اصلاح نمی‌کنند

فرهاد 31ساله و مجرد است. او می‌گوید طرح جوانی جمعیت هم یکی دیگر از طرح‌های غیر کارشناسی کشور است که به خاطر عدم شناخت دقیق منابع کشور تدوین‌شده است چون ازنظر منابع ایران کشوری نیست که ظرفیت جمعیت بالا را داشته باشد. ما هرچقدر جمعیتمان بیشتر شود بیشتر دچار فقر منابع می‌شویم. من به‌شخصه حاضر نیستم از این بسته‌های تشویقی استفاده کنم.

از او پرسیدیم آیا از تبعات پیر شدن جمعیت در کشور اطلاعی دارد؟ او پاسخ داد: «موافقم که کشور رو به پیری می‌رود اما فکر کردن به تبعات آن‌هم باعث نمی‌شود که نظرم درباره جمعیت عوض شود؛ به نظرم یک اشتباه را با اشتباه دیگر اصلاح نمی‌کنند. وقتی کشور روی روال طبیعی حرکت کند و مردم از آینده خود مطمئن باشند به‌صورت غریزی می‌فهمند که باید به فکر جایگزین کردن نسل جدیدی باشند، اما در این شرایط نامساعد اجتماعی هیچ‌چیز نمی‌تواند نظر من را عوض کند.»

او اضافه می‌کند: «این طرح‌ها بیشتر از آنکه اجتماعی و بر اساس نظرات کارشناسان باشد، سیاسی‌اند؛ طرح‌های سیاسی راه‌حل معضلات اجتماعی نیست.»

بی‌فایده و خنده‌دار است

علیرضا 32ساله، مجرد و در حال حاضر شغل ثابتی ندارد. او تلاش برای دعوت مردم به فرزندآوری را بی‌فایده و خنده‌دار می‌داند و می‌گوید: «نمی‌دانم چرا به خود این اجازه را می‌دهند که وارد زندگی مردم بشوند. سیاستمدارها قبلاً در حوزه‌های مختلفی مثل فوتبال، سینما، دانشگاه و ... دخالت کردند و نتیجه‌این دخالت‌ها هیچ‌وقت هم نتیجه گرفتند بلکه تنها نتیجه‌ای که این دخالت‌ها داشته مبتذل شدن این حوزه‌ها بود.»

او اضافه می‌کند: «لازمه بچه‌دار شدن این است که آدم اول ازدواج کند. من 32سال دارم اما شغل درست‌وحسابی و با امنیت شغلی ندارم و برای اینکه بتوانم به حیاتم ادامه دهم شب و روز خودم را درگیر پروژه‌های چندرغازی کرده‌ام. با این شرایط حتی نمی‌توانم به این فکر کنم که در تهران چطور یک چهاردیواری تهیه کنم که فقط شب‌ها سقفی بالای سرم باشد. چطور ازدواج کنم؟ آقایانی که این طرح‌های خنده‌دار را می‌دهند خودشان حاضرند دخترشان را به ازدواج فردی مثل من با چنین شرایطی دربیاورند؟ شما برای زندگی کردن ما مانع نتراشید، طرح حمایت از فرزندآوری پیشکش.»

او در پاسخ به سؤال دیگری درباره اینکه جمعیت کشور رو به پیری است و می‌تواند در آینده مشکل‌ساز شود، پاسخ تلخی می‌دهد: «به من چه ربطی دارد که جمعیت کشور ممکن است کم شود؟ این مشکل خود حضرات است و خودشان یک فکری بکنند. خیلی کشور را درست اداره می‌کنند، آن‌وقت توقع دارند ما که نسل سوخته بودیم فرزندآوری کنیم که فرزندانمان هم در آتش میل آقایان بسوزند. ترجیح می‌دهم وقتی بمیرم جنازه‌ام بو بگیرد و کسی نفهمد اما به خاطر اینکه یک نفر باشد من را جمع‌وجور کند، آدم‌های دیگری زندگی‌شان تباه نشود.»