ماندن یا نماندن عراقچی مساله این است!

روز نو :پیش بینی می‌شد که با روی کار آمدن دولت جدید وزارت امور خارجه که یکی از وزارتخانه‌های حساس و مهم به شمار می‌رود نیز با وجود درخشش محمد جوادظریف در این پست با تغییر و تحولاتی روبه‌رو شود. این در حالی است که گرچه ظریف رفته و حسین امیرعبداللهیان جایگزین شده اما هنوز تغییراتی در ترکیب وزارت امور خارجه حاصل نشده و وزیر جدید هنوز با مردان سابق به همکاری می‌پردازد. با این حال در این راستا دو پرسش مهم مطرح می‌شود؛ نخست اینکه تکلیف پرونده هسته‌ای که دوران احیای خود را می‌گذراند و طرف‌های عضو به بازگشت به مذاکرات وین می‌اندیشند چه می‌شود؟ دوم اینکه تیم مذاکره کننده با چه تغییر و تحولاتی مواجه خواهد شد؛ آیا شاهد تغییر سید عباس عراقچی در مقام ریاست تیم مذاکره کننده خواهیم بود یا اینکه وی به کار خود ادامه خواهد داد؟ هر چند که همه اینها در شرایطی رقم خواهد خورد که پرونده برجام در اختیار وزارت امور خارجه باقی بماند. اگر این پرونده به شورای عالی امنیت ملی سپرده شود قطعا مسائل روند دیگری پیدا خواهد کرد.

تغییر دولت؛ تغییر رویکرد

«دولت جدید؛ رویکرد جدید» شاید این گزاره بهترین و بیشترین همخوانی را با نوع رویکرد دولت سیزدهم به ریاست رئیسی در خصوص سیاست خارجی و به خصوص پرونده هسته‌ای ایران و برجام داشته باشد. آنچه مسلم است و رئیس جمهور نیز چه پیش از انتخابات و چه پس از آن اشاره کرد برجام و مذاکرات برجامی ادامه خواهد یافت. اما اینکه این ادامه به چه نحو و صورتی خواهد بود خود جای سوال و تامل است. قدر مسلم به لحاظ شکلی با تغییرات اجتناب ناپذیر در وزارت امور خارجه و جایگزینی‌ها در سطوح مختلف افراد جدیدی جایگزین دیپلمات‌های سابق می‌شوند اما مساله مهم بحث نوع نگرش و تصمیماتی است که روح حاکم بر دولت در خصوص سیاست خارجی را تشکیل می‌دهد. امری که محل تغییر نگرش دولت سیزدهم نسبت به دولت دوازدهم در خصوص سیاست خارجی و اولویت‌هاست. جایی که حسن روحانی با انتخاب محمد‌جواد ظریف به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی سیاست تعامل با دنیا را در پیش گرفت و طی 2 سال مذاکرات فشرده با قدرت‌های بزرگ جهانی موسوم به کشورهای 1+5 توانست توافقنامه‌ای بین‌المللی را رقم بزند که امروز همه کشورها خواه ناخواه به آن احترام می‌گذارند و احیا و ادامه آن را برای پیشبرد بهتر صلح جهانی مفید و موثر می‌شمرند. سیاستی که روحانی در منطقه نیز با دیپلماسی هوشمندانه و هنرمندانه ظریف در قالب طرح صلح هرمز پیش برد. هر چند که برخی کشورها از آن استقبال و برخی نیز وقعی به آن ننهادند. اما در مجموع به لحاظ سیاست خارجی دولت حسن روحانی از معدود دولت‌های پس از انقلاب بود که توانست ایران را به جهت قدرت دیپلماسی در جایگاه بالایی بنشاند تا جایی که بسیاری از استراتژیست‌های آمریکایی به این موضوع اذعان کنند. حال با اتمام دولت 8 ساله حسن روحانی؛ دولت سیزدهم به ریاست سید ابراهیم رئیسی آغاز شده و او در اولین قدم خود در سیاست خارجی حسین امیر عبداللهیان را جایگزین ظریف وزیرامورخارجه پیشین کرده است. وزیر خارجه جدید که خود چند سال معاون ظریف بوده اولویت خود را بر توجه و تمرکز بیشتر به همسایگان قرار داده و به این نکته تاکید کرده که اروپا برای ما صرفا تروئیکای اروپایی نیست. هرچند که او از مذاکره استقبال کرده اما گفته مذاکره برای مذاکره در دستور کار ما نخواهد بود. امری که در دولت احمدی‌نژاد عملا پیگیری می‌شد و در دولت روحانی کنار گذاشته شد. حال باید دید که سیاست خارجی دولت رئیسی در حوزه منطقه‌ای و به خصوص بین‌المللی و برجام چگونه و با چه برنامه‌ای عمل خواهد کرد.

تغییر تیم مذاکره کننده؟

پس از تغییرات در وزارت امور خارجه، حضور امیر عبداللهیان در راس این وزارتخانه و صحبت از توجه به همسایگان این صحبت مطرح شد که شاید مساله پرونده هسته‌ای اساسا از وزارت امور خارجه گرفته شود، به دوران پیشاروحانی بازگشته و به شورای عالی امنیت ملی سپرده شود. این در حالی است که کشورهای حاضر در برجام درصدد بازگشت به هفتمین دوره مذاکرات وین هستند اما هنوز معلوم نیست که تیم مذاکره ایران این بار متشکل از چه کسانی خواهد بود و باز هم همان تیمی که شش دور قبل را به عنوان هیأت ایرانی به وین رفتند به مذاکره خواهند پرداخت یا اینکه در دور هفتم شاهد تغییر و تحولاتی در این خصوص خواهیم بود. از ابتدای دولت روحانی سید عباس عراقچی به عنوان معاون سیاسی ظریف حضور داشت و از ابتدای مذاکرات احیای برجام نیز او به عنوان رئیس تیم مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات وین حضور داشت. حال پرسش اینجاست که اگر پرونده هسته‌ای به شورای عالی امنیت ملی سپرده شود، تیم مذاکره کننده چه کسانی خواهند بود و از طرفی اگر پرونده هسته‌ای در وزارت امور خارجه بماند وزیر خارجه جدید عراقچی را از دایره معاونان خود خارج خواهد کرد یا اینکه او همچنان رئیس تیم مذاکره خواهند ماند؟ البته نگاه رسانه‌های جهان به این مساله به گونه ‌دیگری است. آنها معتقدند: رویکرد تازه ایران در مذاکرات هسته‌ای وین با روی کار آمدن «ابراهیم رئیسی» از این قرار است که ایران قصد دارد تاکتیک‌های مذاکره را در وین تغییر دهد و به دنبال یافتن فرصتی برای تغییر تیم مذاکره‌کننده فعلی است و ایران با تغییر مداوم رویکرد امریکا در شش دور گذشته مذاکرات هسته‌ای مواجه بوده است. نشریه«لوپوان» فرانسه در این خصوص آورده:« به‌نظر می‌رسد با حذف منتقدان در داخل ایران اوضاع به سمت بدتر شدن پیش می‌رود و ممکن است با ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی شانس حصول توافق هسته‌ای تازه دچار مخاطره شود و از دست برود. آیا واقعا دیگر کسی هنوز خواستار توافق هسته‌ای با ایران است؟ درحالی که مذاکرات متوقف شده است.»