دخیل بر ضریح برجام

همزمان با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری، تغییر مواضع برخی نامزدهای نزدیک به جریان انقلابی و اصول‌گرا، در مورد برجام و ادامه مذاکرات مرتبط با آن، جدا از ایجاد بهت در میان مردم و جبهه اصلاح‌طلبی، با واکنش‌های متفاوتی نیز در میان اردوگاه اصول‌گرایان روبه‌رو شده است. این نامزدهای انتخاباتی جناح اصول‌گرا که در شعارهای انتخاباتی خود دیگر اصل مذاکره را زیر سوال‌ نمی‌برند و به نوعی از برجام نیز حمایت‌ می‌کنند؛ تغییر رویه‌‌ای که برخی صاحب‌نظران آن را بیشتر در راستای وعده‌های انتخاباتی‌ می‌دادند و بر این باورند که در اصل، تغییری در مواضع این طیف حاصل نشده است. این است که پیشتر اما خواسته این جریان عدم موفقیت دولت در موضوع برجام بود؛ چرا که موفقیت برجامی دولت را به نوعی پیروزی پایانی کابینه روحانی ارزیابی کرده و آن را برنمی‌تابیدند. به نظر‌ می‌رسد منتخبین احتمالا اصول‌گرای دولت آینده به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که با ادامه مخالفت با برجام، عملا در آینده با نوعی از بحران اعتبار سیاسی مواجه خواهند شد و بنابراین از هم اکنون به دنبال هموار کردن راه پیش رو برآمده‌‌‌اند.

به گزارش روز نو :ابراهیم رئیسی شاخص‌ترین نامزد اصول‌گرای انتخابات ریاست جمهوری است که معتقد است برجام و تحریم‌هایی که آمریکا با خروج از این توافق بین‌المللی به ایران تحمیل کرد، به دلیلی برای شرطی کردن اقتصاد ایران تبدیل شده است، در این باره‌ می‌گوید: «یک روز اقتصاد را به یک قرارداد گره زدیم و گفتیم باید برجام بسته شود، یک روز به اجرای آن و روز دیگر به احیای آن گره خورد. اقتصاد کشور به هیچ عنوان نباید گره به نوعی از این قراردادها بخورد.» رئیسی معتقد است درصد بالایی از مشکلات هیچ ربطی به تحریم ندارد و نباید وضع موجود را به تحریم نسبت بدهیم قابل قبول نیست. او بر این باور است که باید برای رفع همه تحریم‌ها تلاش کنیم و در کنار آن نیز باید به خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز توجه کنیم تا اقتصاد ما دچار تکانه نشود.
این نامزد انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده که مخالف مذاکره نیست و اولویتش اول همسایگان ایران است. ‌‌‌رئیسی از به کارگیری نوعی عقلانیت در دنیا و محور قرار دادن منافع ملی سخن گفته و گفته که باید در دنیا با نوعی عقلانیت کار را دنبال کرد. او در این باره گفت:‌ «عقلانیت و تدبیر ایجاب‌ می‌کند منافع ملی را در هر صورت محور قرار بدهیم. در هیچ کجا از منافع ملی نباید گذشت.»

‌رئیسی رفع تحریم‌ها را در دستور کار دولت احتمالی خود اعلام کرده اما در کنایه به دولت هم گفته است:«کسانی در مناظرات پیشین آمدند و گفتند که ما بلدیم با دنیا صحبت کنیم، ولی دانشجوی سال اول هم می‌دانست که وقتی در حال مذاکره‌ایم نباید بگوییم که آب خوردن ما هم به ‌مذاکره وابسته است یا آنکه خزانه خالی است! این تضعیف تیم مذاکره کننده است.» این طعنه ‌‌‌رئیسی به دولت در حالی است که از آغاز سال جدید و همزمان با مذاکرات حساس هسته‌‌ای در وین، انواع سریال‌ها، مستندها، تحلیل‌ها و تیترها علیه تیم مذاکره‌کننده ایران از سوی شماری از همفکران وی از تریبون‌های مختلف منتشر و پخش شده اما تاکنون رئیس قوه قضائیه این نوع رویکردها را تقبیح نکرده است.

این تغییر نگاه جدید رئیسی به مساله برجام، البته با واکنش‌های متفاوتی نیز روبه‌رو شد. عباس عبدی روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب در این زمینه، پذیرش برجام را از سوی رئیسی سیدابراهیم رئیسی یک آبروریزی تمام عیار خواند و در صفحه توئیتر خود نوشت:«با پذیرش برجام از سوی رئیسی به نظر می‌رسد که حال اصول‌گرایان از اصلاح‌طلبان و سایر مردم خیلی بدتر شده باشد، چون این یک آبروریزی تمام عیار است. مردم و اصلاح‌طلبان که از قبل هم انتظاری نداشته و به این وضعیت عادت کرده بودند. فعالین اصول‌گرا به وضعی گرفتار شدند که نمی‌توانند سر بلند کنند.»

مهدی نصیری سردبیر و مدیر مسئول سابق روزنامه کیهان نیز در این باره در صفحه توئیتر خودش نوشت: «آقای رئیسی، برجام را که اصول‌گرایان خسارت محض، ذلت‌بار و آتش‌زدنی‌اش‌ می‌خواندند، پذیرفت و نشان داد که آماده استفاده از میوه‌های شیرین آن که آزاد شدن احتمالی ده‌ها میلیارد دلار است در دولت خود است. خوب بحمدالله فاتحه آرمان انقلابی برجام ستیزی نیز خوانده شد.»

این چرخش در خصوص رویارویی با مسئله برجام البته تنها متوجه رئیسی نبود. سعید جلیلی یکی دیگر از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری هم مواضع مشابهی با رئیسی در حوزه سیاست خارجی، برجام و مذاکره دارد. او البته خود را به سبب حضور در سطح نخست مذاکرات هسته‌ای و عضویت در شورای راهبردی روابط خارجی، خود را در حوزه دیپلماسی و روابط بین‌الملل صاحب سبک‌ می‌داند. جلیلی از مخالفان جدی و صریح برجام طی ۶ سال گذشته بود و این مخالفت را در ایام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری بارها اعلام کرد. جلیلی معتقد است اگر اساتید دانشگاه ۲۰صفحه متن برجام را می‌خواندند و نسبت به آن اعلام موضع می‌کردند، این نظرات کارشناسی به بهبود روند مذاکرات کمک شایانی می‌کرد. او در انتقاد از برجام و مذاکرات هسته‌‌ای دولت تدبیر و امید از تعابیر عجیبی استفاده و خاطرنشان کرده است: «اشتباه است امتیاز بدهیم و فقط وعده بگیریم. بر توانمندی کشور بتن بریزیم و پوزخند تحویل بگیریم.»

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اما درباره مذاکره موضع متفاوتی دارد؛ مخالف مذاکره نیست، تاکید هم‌ می‌کند که برای پیشرفت باید از همه توانمندی کشور استفاده کرد، نه اینکه همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد گذاشت. او وعده داده است با خنثی‌سازی تحریم‌ها، کاری خواهد کرد که دشمن به التماس بیفتد و دولت وی می‌تواند دشمن را از تحریم پشیمان کند. چرخش علیرضا زاکانی، یکی دیگر از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری که با سابقه چهار دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، همواره یکی از منتقدان جدی و همیشگی برجام بوده است، در این زمینه قابل توجه است. زاکانی گرچه در مناظره‌ها چندان درباره این مخالفت اعلام صریحی نداشته اما می‌توان از این گزاره او که «با مذاکره مخالف نیستیم، با تصمیمات ۲۰ دقیقه‌‌ای مخالفیم» نتیجه گرفت که او تنها مخالف تصویب ۲۰دقیقه‌‌ای برجام در مجلس نهم است؛ به ویژه زمانی که تاکید‌ می‌کند کنگره ابزار مواجهه آمریکا با لغو تحریم‌های ایران بود، اما اینجا مجلس ما ۲۰ دقیقه‌‌ای به پای غربی‌ها ذبح شد.
محسن رضایی، دیگر نامزد اصول‌گرای انتخابات ریاست جمهوری نیز مخالف صددرصد برجام نیست. او برجام را سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران‌ می‌داند و تاکید‌ می‌کند که اگر دولت ما روی کار بیاید با توجه به شناختی که آن‌ها از ما دارند کوتاه می‌آیند و به برجام بازخواهند گشت. محسن رضایی، پیشتر هم گفته بود که ایران آماده از سر گرفتن مذاکرات بر سر برجام با آمریکا و سایر قدرت‌های اروپایی است، البته مشروط به این‌که آنها، سیگنال مشخصی ارسال کنند که تحریم‌ها در عرض یک سال لغو‌ می‌شود.

امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، دیگر نامزد اصول‌گرای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز با برجام اعلام موافقت کرده و تصریح کرده است: «ما حتما مذاکره خواهیم کرد، اما مذاکره نتیجه ‌محور و با چارچوب مشخص براساس زمان‌بندی تعیین شده و نتایج ملموس.»

عبدالرضا فرجی‌راد، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل ژئوپلیتیک در این باره معتقد است که خواسته مردم ایران، تعامل با دنیا و برداشته شدن موانع است و جریان انقلابی یا اصول‌گرا از آنجا که به دنبال جذب آرا هستند، حرفی را بیان‌ می‌کنند که مورد پسند مردم واقع شود. او در گفت‌وگو با خبر آنلاین گفت:«بدیهی است تفکر رأی‌دهندگانی که خواستار موفقیت برجام و اف‌‌ای تی اف هستند، خود به خود به سمت نامزدی گرایش پیدا‌ می‌کند که در پی تحقق و پیگیری این دو موضوع باشد.»

او ادامه داد:«طبیعتا چنین نامزدهایی آرای بیشتری کسب‌ می‌کنند و از همه مهم‌تر از مزایای آن بهره‌مند‌ می‌شوند. در حال حاضر احتمالاتی در خصوص برخی نامزدها درباره برنده شدن در انتخابات مطرح‌ می‌شود. اما به هر حال وقتی دولت کنونی در پایان دوره به موفقیت دست یابد، دولت بعدی‌ می‌تواند اقتصاد بازتری را تجربه کند و از بار مشکلات مردم در زمینه‌های اقتصادی و معیشتی بکاهد.»