خروج از برجام، یا مهار دولت؟

دوشنبه گذشته و دقیقا دو روز مانده تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مخالفان برجام در مجلس، طرحی یک فوریتی ارائه دادند که با تصویب آن، مقدمات قانونی خروج از برجام فراهم شده است. برخی ناظران سیاسی بر این باورند که تصویب این طرح جدید با آرایی نسبتا بالا در مجلس و در این مقطع زمانی، علاوه بر جبهه‌گیری جدید نمایندگان مجلس در مقابل دولت روحانی، نشانه نگرانی مخالفان دولت نسبت به جابه‌جایی قدرت در آمریکا است.
به گزارش روز نو :طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» در حالی در مجلس به تصویب رسید که نمایندگان موافق، آن را گامی مهم برای وادارسازی آمریکا و اروپا به لغو تحریم‌ها می‌دانند. نمایندگان در این طرح دولت را مکلف به تولید سالانه ۱۲۰کیلوگرم اورانیوم ۲۰درصد، راه‌اندازی هزار سانتریفیوژ IR-M2 در بخش زیر زمین تاسیسات نطنز، نصب و راه‌اندازی هزار سانتریفیوژ IR-6 تا پایان سال جاری در فردو و اقدام فوری در جهت احیای قلب راکتور اراک به شرایط قبل از برجام کرده‌‌اند.
مجتبی ذوالنوری در نشست علنی روز دوشنبه مجلس، به عنوان نماینده طراحان این طرح یک فوریتی گفت: «در برجام تعهدات و تکالیفی برای طرفین تعیین شد، تا زمانی که آمریکا در برجام بود به تعهدات خود عمل نکرد، با خروج آمریکا از برجام نه تنها تعهدات انجام نشد، بلکه تحریم‌های بیشتری نیز اعمال شد. قرار بود سهم ما از برجام رفع کل تحریم‌ها باشد، اما این اتفاق صورت نگرفت و همه سهم ما از برجام تنها اینستکس بود که آن نیز به غذا و دارو ختم شد.» رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس همچنین تاکید کرد:« عقل، منطق، شرع و عرف اقتضا‌‌ می‌کند که ما نیز همانند طرفین مقابل عمل کنیم، بنابراین منافع مردم اقتضا‌‌ می‌کند که نمایندگان در اقدامی دولت را وادار کنند تا از حقوق ملت دفاع نماید.»
پیش‌تر هم نمایندگان طرح مشابهی را در این زمینه ارائه کرده بودند. در طرح قبلی، بندی وجود داشت که بر اساس آن، دولت باید نسبت به لغو ممنوعیت فعالیت‌هایی که می‌تواند به طراحی و توسعه وسایل انفجار هسته‌ای کمک کند، اقدام کند. این در حالی است که این بند در طرح جدید حذف شده است. اما مابقی بندها مانند، افزایش سانتریفیوژها، خروج از پروتکل الحاقی، افزایش تولید اورانیوم فلزی، محدود کردن بازرسی‌های آژانس و افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده در فردو، همچنان در طرح فعلی هم وجود دارند. در بند اول این طرح در مورد اورانیوم غنی شده 20درصدی آمده است: «سازمان انرژی اتمی ایران موظف است ظرف مدت دو ماه پس از تصویب این قانون، سالانه به میزان حداقل ۱۲۰کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰درصد در تاسیسات شهید علی محمدی فردو تولید و در داخل کشور ذخیره کند.» این درحالی است که اساسا ایران اورانیوم غنی شده 20 درصد را تنها برای راکتور تحقیقاتی تهران نیاز دارد و سال 92 رئیس آژانس انرژی اتمی اعلام کرده بود که ایران برای سال‌ها مصرف این راکتور را ذخیره کرده است. او همچنین در جایی دیگر اشاره کرده بود که اساسا مورد مصرف اورانیوم 20درصد در راکتور تحقیقاتی نیست، بلکه مورد مصرف غنی‌سازی 20درصد، درون اتاق مذاکره است. با این حال محمود نبویان، عضو هیات رئیسه کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی درباره این طرح‌‌ می‌گوید:«ما با طرح اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها‌‌ می‌خواهیم سدی در مقابل تحریم‌ها بگذاریم، این موارد را به طور موقت مطرح کردیم و هر زمان تحریم‌ها را بردارند ما به تعهدات عمل‌‌ می‌کنیم، بنابراین هدف از این طرح خروج از برجام نیست ما در برجام باقی‌‌ می‌مانیم اما مطابق برجام و قطعنامه برخی از تعهد خود را برای دفاع از حقوق مردم کاهش‌‌ می‌دهیم تا به این وسیله فشار تحریم‌ها بر مردم کاهش پیدا کند.» این نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس همچنین تاکید کرد:«در واقع هدف این طرح دفاع از برق هسته‌ای است چرا که سالانه 60میلیون دلار از جیب مردم‌‌ می‌رود.» او ادامه داد که تهیه سوخت، برای رادیو دارو و رفع تحریم‌ها است و این‌ها اهرمی برای برداشتن تحریم‌ها است. نبویان معتقد است که دولت در دفاع از مردم منفعل بوده و هیچ کاری‌‌ نمی‌کند، در حالی که کشور یک طرفه به تعهدات خود عمل کرده و غرب هر روز تحریم‌ها را بیشتر‌‌ می‌کند. در طرح قبلی در مورد راکتور اراک، آمده بود: «بازطراحی و بازسازی راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک به منظور تبدیل آن به آب سبک باید انجام گیرد.» اما در طرح جدید، موضوع طراحی راکتوری با تولید 8 کیلوگرم پلوتونیوم، مطرح شده است. در ماده 5 این طرح اشاره شده است:‌«سازمان انرژی اتمی ایران وظیفه دارد، راکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک را که به موجب برجام در حال بازطراحی و بهینه سازی‌‌ می‌باشد، ظرف مدت ۴ ماه از تاریخ تصویب این قانون با برنامه زمان بندی معین، از طریق احیای قلب راکتور به شرایط قبل از برجام برگرداند.» این به آن معناست که امضاکنندگان این طرح، احیای قلب راکتوری که پیش از این، بتن‌‌ریزی شده بود را نیز در برنامه خود قرار داده‌‌اند. علی‌اکبر صالحی،‌ رئیس سازمان انرژی اتمی پیش از این گفته بود که غربی‌ها بر این باورند که این راکتور‌‌ می‌تواند 8کیلوگرم پلوتونیوم در سال تولید کند، مقداری که برای ساخت یک بمب اتمی کافی است. او تاکید کرده بود که ایران هم برای این که اثبات کند به دنبال ساخت سلاح نیست این راکتور را به گونه‌ای بازطراحی کرد که سالانه تنها یک کیلوگرم پلوتونیوم تولید کند.
معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار که در مخالفت این طرح سخن‌‌ می‌گفت، اظهار کرد:«چرا طرحی به این اهمیت باید با یک فوریت عنوان شود.؟» او معتقد است که مدت زمان طرح و اجرا شدن آن و همچنین سقف فروش نفت در این طرح، ابهام دارد و باید ابهامات آن را بر طرف کرد. احمدمرادی، نماینده مردم بندرعباس نیز در موافقت این طرح گفت:«اقتدار لازم را سازمان انرژی اتمی در نظر بگیرد و پشتوانه این اتفاق ملت ایران است. البته ما هشت سال جنگ را پشت سر گذاشتیم و امروز با اقتدار هر زورگویی را هم پاسخ می‌دهیم. زیرا اطمینان ما به خدای واحد است و اگر کشوری در موضع برجام مخالفت کرد ما نیز باید مقابله مثل کنیم.»
پس از تصویب یک فوریت طرح مذکور، نمایندگان مجلس از صندلی‌های خود برخاستند و با مشت‌های گره کرده شعار مرگ بر آمریکا را فریاد زدند. این در حالی است که هنوز واکنش خاصی از سوی دولت نسبت به تصویب این طرح، گزارش نشده است. به عقیده برخی تحلیل‌گران سیاسی در صورتی که دولت نسبت به این ‌‌مسئله واکنش منفی داشته باشد، معنایش این است که طرح مهار دولت در سطوحی بالاتر کلید خورده است و اگر دولت سکوت کند،‌‌ می‌توان حدس زد که ممکن است هماهنگی‌هایی نیز در این زمینه وجود داشته باشد.