برنامه ششم توسعه پيشنيازها و پيشنهادها
روزنو :محمدرضا عارف
جمهوري اسلامي ايران به دليل برخورداري از منابع انساني گسترده و كارآمد و ظرفيت‌هاي علمي بالا، مستعد انتقال از يك اقتصاد منبع بنيان به يك اقتصاد دانش بنيان است. البته بايد توجه داشت كه حاكميت راهبرد اقتصاد دانش بنيان بايد با هماهنگي با راهبرد توسعه صنعتي و پايدار و تقويت نهاد‌ها و بخش‌هاي مولد اقتصاد صورت گيرد. تمركز بر راهبرد اقتصاد دانش بنيان در اسناد بالا دست كشور مورد توجه قرار گرفته است. هدف رشد علمي و فناوري در سند چشم‌انداز، و به ويژه برنامه پنج ساله چهارم كه برنامه‌ای مبتني بر دانايي بود و همچنين برنامه پنجم توسعه و سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي مطرح شده است. در برنامه چهارم توسعه نيز در ذيل ماده ۴۳ تا ۵۷ فصل چهارم برنامه، با عنوان توسعه مبتني بر دانايي، دولت مكلف به نوسازى و بازسازى سياست‌ها و راهبردهاى پژوهشى، فناورى و آموزشى و تهيه برنامه هاى جامع توسعه علمى و فناورى كشور شد. برنامه ششم مي‌بايد بر مبناي سياست‌هاي دانش بنيان تدوين شود، البته رويكرد اقتصاد دانش بنيان در برنامه‌هاي كشور متضمن رعايت پيشنيازها و اتخاذ سياست‌ها و راهبردهاي كارآمد و تمهيد برنامه‌هاي اجرايي منسجم است كه در اينجا برخي از مهم‌ترين موارد آن براي لحاظ در برنامه ششم توسعه پيشنهاد مي‌شود: ۱- اقتصاد دانش‌بنيان نيازمند سهم بالايي از فكر و انديشه انساني است. لازمه آموزش و تربيت نيروي انساني توانمند و با مهارت، وجود نظام آموزشي موثر وكارآمدي است كه در تمامي سطوح تحصيلي و سني همواره دانش نيروي انساني را ارتقا دهد. ۲- وجود نظام نوآوري موجب ارتقاي بنيان علمي و افزايش توان نوآوري مراكز پژوهشي و دانشگاهي مي‌شود و از سوي ديگر، پاسخ به نيازهاي علمي و فني بخش‌هاي مولد اقتصادي، پيشرفت بخش‌هاي مذكور را در پي دارد. ۳- براي دستيابي به اقتصاد دانش‌بنيان علاوه بر توليد و توزيع دانش و پرداختن به آموزش و پژوهش بايستي به موضوع مهم كاربردي كردن دانش و استفاده موثر‌تر از آن در گسترش ظرفيت‌ها و ارتقاي درجه بهره‌برداري از منابع توجه نمود كه تحقق يك اقتصاد دانش بنيان را ممكن سازد. نقش شركت‌هاي دانش‌بنيان در اين زمينه نیز قابل تعريف خواهد بود. ۴- گسترش و تخصصي شدن كار‌ها موجب افزايش بازدهي به مقياس و بهره وري، و به تبع آن رشد اقتصادي فناوري و افزايش نياز انسان‌ها به يكديگر شده است. از اين رو سرمايه‌گذاري و بسترسازي موجب تسريع در برقراري ارتباطات و تبادل اطلاعات مي‌شود، لذا اقتصادهاي ارتباطات و اطلاعات دانش بنيان اهتمام ويژه‌اي براي ايجاد و گسترش كمي و كيفي زيرساخت‌هاي فناوري ارتباطات و اطلاعات دارند. ۵- در راستاي راهبرد اقتصاد دانش بنيان، آينده نگاري علم و فناوري با محوريت موثر‌ترين فناوري‌ها و پر بازده‌ترين صنايع در خلق ارزش افزوده با هدف جهت دهي اقتصاد و صنايع كشور مورد تاكيد است. نتيجه آنكه دستيابي به اقتصاد دانش بنيان بدون رعايت الزامات و بسترهاي آن دست نيافتني است و در همين راستا پيشنهاد مي‌شود دلايل و موانع عدم تحقق اهداف برنامه‌هاي پيشين بررسي و تبيين شود. برنامه‌اي لازم است كه منطبق با واقعيت‌هاي موجود باشد تا بتواند از امكان كارآمدي برخوردار شود. برنامه‌ريزي اصالتا و ماهيتا متكي به پيش بيني و قاعده‌مندي است. بايد تدبيري اتخاذ كرد كه برنامه چه در حوزه تدوين و چه در حوزه اجرا، از ورطه رويكرد نفتي نجات يابد. اين امر نيازمند آن است كه بنيان برنامه ششم بر حمايت از بخش خصوصي و ايجاد مشوق‌هاي لازم براي فعاليت اقتصادي بخش خصوصي گذاشته شود. موضوع ديگري كه هرگونه بهره‌برداري سريع از فرصت‌ها را براي ما ناممكن مي‌كند، نظام تصميم‌گيري متمركز است. تمركز نظام تصميم‌گيري امكان خلاقيت، محصول نظام بوروكراتيك، فرصت‌آفريني و استفاده از فرصتهاي به وجود آمده را با ناكامي مواجه مي‌سازد و كشور و مردم را از ثمرات و منافع اين فرصت‌ها محروم مي‌سازد.
