ایران و بحران نفت

کاهش قیمت نفت امروز برای بسیاری از تصمیم‌گیران تبدیل به یک مشکل جدی شده است. با این حال می‌توان از این تهدید به عنوان یک فرصت بهره برد و با اصلاح روش‌های صادرات نفت به سمتی حرکت کرد که نیاز ایران به خام فروشی نفت کاهش پیدا کند. در حال حاضر یا بنزین را از کشورهای دیگر وارد می‌کنیم یا فرآورده‌های شیمی ناسالم را در اختیار مردم قرار می‌دهیم و در مقابل نفت را به کشورهای دیگر صادر می‌کنیم تا ارزش‌های افزوده تبدیل نفت به اقتصاد آن کشورها کمک کند. در واقع کاهش قیمت نفت و احساس ورشکستگی، هشداری به برنامه‌ریزان داخلی است که از روش‌های قدیمی دست بردارند. در واقع دنیای سیاست و اقتصاد دنیایی نیست که شما از یک کشور یا یک اقتصاد دیگر انتظار داشته باشید برای منافع ملی کشور شما، منافع ملی خود را به خطر بیندازد. شاید اوپک در این مقطع می‌توانست تاثیرگذار باشد اما اگر نمی‌تواند حضور ایران در این اتحادیه نیز معنایی نخواهد داشت. 35سال است دبیرکل اوپک ایرانی نیست. تصمیمات مهم غالبا توسط مافیای کشورهای عربی عضو اوپک، گرفته می‌شود. زمانی که اوپک تشکیل می‌شد بهای نفت بسیار نازل بود و عربستان کشور ضعیفی به شمار می‌رفت. آنچه به افزایش بهای نفت کمک کرد گران‌تر تمام شدن بهای نفت های جایگزین در آلاسکا و دریای شمال بود که بهره برداری از آن منابع برای آمریکا و انگلیس جنبه استراتژیک داشت و آنان را متمایل به بهای بیشتر نفت می‌کرد. هنوز اروپا و ژاپن به این درجه از صنعتی شدن نرسیده بودند و تقاضای جهانی در حال افزایش بود. بعدها غولهای آسیایی از جمله چین، هند، کره جنوبی، تایوان، فیلیپین و تایلند نیز به مشتریان نفتی پیوستند. نخست مالزی و سپس اندونزی نیز از صادر کننده به وارد کننده نفت تبدیل شدند و چنان که گفته شد مکانیسم تعیین بهای نفت هم حساسیت شدید خود را به تصمیمات و جیره‌های اوپک از دست داد. هرچند هنوز هم کاهش یا افزایش عرضه می‌تواند اثرگذار باشد. در این بین عربستان بیش از هر چیز به منافع خود می‌اندیشد.ضمناً کشورهایی که ذخایر ارزی عظیم دارند زیاد در غم نوسانات بازار نیستند و نیاز به انسجام اوپک را مانند گذشته احساس نمی‌کنند. روسیه بی‌آنکه عضو اوپک باشد با آزادی عمل در نیم قرن گذشته دومین صادر کننده بزرگ نفت بوده است و شاید خروج ایران از کشورهای عضو اوپک در این مقطع تصمیمی باشد که به عنوان یک گزینه می‌تواند روی میز تصمیم‌گیران کشورمان قرار گیرد.

* کارشناس مسائل بین‌الملل